وزیر امور خارجه در اولین اظهارنظر رسمی خود پس از اعلام عملیاتی شدن سازوکار مالی اینستکس در ادعایی عجیب این کانال مالی را دارای اهمیتی استراتژیک خواند. محمدجواد ظریف روز گذشته در مراسم روز صنعت و معدن گفت: «اینستکس اگرچه پاسخی به تعهدات اروپایی‌ها و خواست ایران نیست اما یک ارزش استراتژیک و راهبردی دارد و آن این است که نزدیک‌ترین متحدان آمریکا در روابط اقتصادی خود در حال فاصله گرفتن از آمریکا هستند!» به گزارش «وطن‌امروز»، واقعیات درباره اینستکس به اندازه‌ای برای ناظران داخلی و خارجی واضح و شفاف است که جایی برای ادعاهای غیرواقعی و غلوآمیز باقی نمی‌گذارد اما ظاهرا برای دستگاه سیاست خارجی دولت اینگونه نیست! محمدجواد ظریف در شرایطی با دادن آدرس غلط این کانال مالی را که محدود به غذا و دارو آن هم روی کاغذ است، راهبردی می‌خواند که پیش از این درباره اینستکس گفته بود مکانیزم ایجاد شده صرفاً مقدمه بوده و به معنای واقعی کلمه مکانیزم مالی نیست.
تصریح زنگنه بر ناکارآمدی اینستکس
وزیر نفت روز گذشته در اظهارنظری به پاسخگو نبودن اینستکس اذعان کرد. بیژن زنگنه که برای نشست اوپک به وین رفته بود، در بدو ورود به هتل کوبورگ، در جمع خبرنگاران اذعان کرد: اگر اینستکس را به عنوان یک عملیات در نظر بگیرند، بدون واریز مطمئن پول به آن یا با واریز 3 یا 4 میلیون دلار یا یورو، این سازوکار پاسخگو نیست؛ باید پول نفت به آن واریز شود. البته پاسخ وزیر نفت را رادیو دولتی فرانسه به عنوان کشور میزبان اینستکس داده است. رادیو فرانسه زمستان سال گذشته پس از ثبت این شرکت گزارش داد: بعید به نظر می‌رسد اینستکس در مبادلات تجاری ایران و اروپا تأثیر چشمگیری داشته باشد. در آغاز گفته می‌شد که «سازوکار ویژه» برای صادرات نفت به کار خواهد آمد اما با توجه به اینکه اروپاییان دیگر تقریباً هیچ نفتی از ایران نمی‌خرند، گشایش این کانال جدید بیشتر به درد شرکت‌های کوچک خواهد خورد. در همین زمینه دکتر ابومحمدعسگرخانی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» که مشروح آن روز دوشنبه منتشر شد با اشاره به سازوکار اینستکس گفت: «اگر دقیقا به سامانه اینستکس نگاه کنید، یک پروژه کاملا تعریف‌شده توسط 3-2 بیزینس‌من است. بیزینس‌من‌های آلمانی و فرانسوی به عنوان یک موجودیت خصوصی نمی‌توانند وارد تعامل با ما شوند. من نمی‌دانم چطور ممکن است ایران به عنوان یک دولت خودش را تا حدی تنزل دهد که بیاید و به یک شرکت خصوصی وابسته و امیدوار شود. به نظر من اینستکس را نه خود اروپا قبول دارد و نه آمریکا. از نگاه آنها اینستکس یک رهیافت شرافتمندانه برای ایران در شرایط فعلی است اما واقعا این برای ایران اصلا شرافتمندانه نیست». کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: «اگر دولت ایران وارد یک معامله تجاری و مالی در اینستکس شود، ممکن است بعد از هر معامله مالی و تجاری اختلافات حقوقی ایجاد شود، در آن صورت آیا ایران به عنوان یک دولت می‌تواند اینستکس را در چارچوب حاکمیت ببیند و در مجامع داوری بین‌المللی مطالباتش را از طریق آن پیگیری کند؟ خیر! جالب است که برجام ما را به سمتی هدایت کرد که در تعامل با یک بخش خصوصی باشیم. واقعا ما حاضر هستیم به این وضعیت تن بدهیم؟ برای من روشن است که به فرض محال اگر معاملات جدی با اینستکس انجام شود یقینا به مشکلات حقوقی برخورد خواهیم کرد و در آن صورت نه به دیوان بین‌المللی دادگستری و نه به شورای امنیت نمی‌توانیم رجوع کنیم».
مواضع ظریف در راستای منافع ملی است؟
ظریف در این اظهارنظر جنجالی اینستکس را از این نظر دارای اهمیتی استراتژیک خواند که باعث جدایی و فاصله‌‌گذاری اروپا با آمریکا خواهد شد! وزیر امور خارجه در حالی مدعی فاصله آمریکا و متحدان اروپایی‌‌‌‌اش می‌شود که با گذشت چند روز از تحریم محمدجواد ظریف از سوی دولت آمریکا هنوز هیچ‌کدام از مقامات اروپا کوچک‌ترین واکنشی به این اقدام نشان نداده‌‌‌اند. رفتار شرکای اروپایی دولت در برجام در عمل نکردن به تعهدات‌شان به میزان کافی نشان‌دهنده این موضوع است که اروپا کدام سمت ایستاده است. البته یادداشت هفته گذشته علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی که این شورا عهده‌دار گام‌‌های ایران در کاهش تعهدات برجامی است پاسخ روشنی به ادعاهای ظریف است. شمخانی در این یادداشت با اشاره به بدعهدی‌‌های طرف‌‌های اروپایی برجام نوشت: با گذشت یک سال از خروج آمریکا از برجام و «صبر» ایران برای فرصت‌دادن به دیپلماسی، کشورهای اروپایی نشان دادند اگرچه در کلام، مواضع متفاوتی نسبت به آمریکا اتخاذ می‌کنند اما در عمل به تقویت بُردارهای فشار واشنگتن علیه ایران یاری رساندند. اروپا تاکنون حاضر نشده هیچ هزینه‌ای برای نجات برجام که دستاوردی تاریخی برای این اتحادیه است پرداخت کند و به نظر می‌رسد از تداوم شرایط موجود که ثمره آن، فشار آمریکا به ایران و بهره‌برداری سیاسی و امنیتی اروپا از آن است، احساس رضایت می‌کند. بدون شک، بیانیه اخیر وزرای خارجه 3 کشور اروپایی و بازی تحریمی ترامپ، 2 روی یک سکه است که نقوش آن پس از گذشت یک سال از گفت‌وگوهای بی‌حاصل با اروپا بیش از پیش در حال نمایان شدن است. وزیر امور خارجه پیش از این بارها تعهدات انجام نشده اروپا را یادآوری و به آن اذعان کرده است از جمله در گفت‌وگو با شبکه روسیا الیوم که ظریف اظهار داشت اروپا باید به 12 تعهد خود در قبال برجام و ایران عمل کند. وزیر امور خارجه در همین گفت‌وگو افزوده بود: اروپایی‌ها باید به تعهدات دوازده‌گانه خود از جمله فروش نفت ایران و بازگشت عواید حاصل از آن و تداوم تعاملات بانکی بین 2 طرف عمل کنند. او گفت اروپایی‌ها قبل از آنکه درباره مسائل دیگر صحبت کنند، بهتر است به تعهدات خود عمل کنند. الان این سوال مطرح می‌شود که اکنون کدامیک از این تعهدات اروپا که ظریف به آنها اشاره کرده بود؛ اجرا شده که وزیر امور خارجه در اظهارنظری نسنجیده اقدام به تقویت بسته توهین‌آمیز اینستکس کرده است؟