«وطن‌امروز» گزارش می دهد؛ آیا سفر فرستاده امانوئل مکرون به تهران منجر به بازگشت آمریکا به برجام یا لغو تحریم‌ها خواهد شد؟

مأموریت تازه، اتلاف وقت

گروه سیاسی: دونالد ترامپ بیش از هر کسی چشم به سفر «امانوئل بن» مشاور ارشد مکرون به تهران دوخته تا اطمینان یابد نتیجه این سفر ادامه حرکت ایران در جاده یکطرفه برجام است! شامگاه دوشنبه بود که کاخ سفید در بیانیه‌ای اعلام کرد روسای جمهور آمریکا و فرانسه به صورت تلفنی درباره ایران رایزنی کردند. در بیانیه مختصر کاخ سفید آمده است: «رئیس‌جمهور ترامپ امروز تلفنی با امانوئل مکرون از فرانسه گفت‌وگو کرد. آنها درباره تلاش‌های ادامه‌دار برای اطمینان از دست نیافتن ایران به سلاح هسته‌ای و پایان دادن به رفتارهای بی‌ثبات‌کننده ایران در خاورمیانه رایزنی کردند». همچنین یک مقام کاخ الیزه دوشنبه مدعی شد هدف از سفر مشاور ارشد امانوئل مکرون به تهران کاستن تنش‌ها میان ایران و آمریکا است.
به گزارش «وطن‌‌امروز»، روز یکشنبه بر اساس اعلام قبلی، علی ربیعی سخنگوی دولت، عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه به نمایندگی از وزارت امور خارجه و بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی به نمایندگی از این سازمان در نشست خبری، اجرای گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران را اعلام کردند. اما با این حال برخلاف انتظارات عمومی، دولت صرفا به طرح مطالبی کلی درباره ماهیت گام دوم کاهش تعهدات ایران در برجام اکتفا کرد و نمایندگان دولت روحانی نتوانستند به صراحت درباره اقدامات ایران در این گام اظهارنظر کنند. آنها درباره برداشته شدن سطح غنی‌سازی مطالبی کلی مطرح کردند. در شرایطی که مطالبه عمومی در این شرایط، آغاز غنی‌سازی 20 درصد از سوی ایران بود اما بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی آب پاکی را روی دست همه ریخت و توضیح داد در شرایط فعلی سیاست دولت روحانی این نیست که به سمت غنی‌سازی 20 درصد برای تهیه سوخت رآکتور تهران گام بردارد و در آغاز گام دوم صرفا به غنی‌سازی 5 درصد بسنده می‌کنیم. اما دلیل این همه سیاست تعلل و وقت‌کشی دولت روحانی برای آغاز مقتدرانه گام دوم شاید بی‌ارتباط با یک تماس تلفنی نبود. مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه شنبه‌شب در ساعت‌های پایانی موعد 60 روزه درباره وضعیت برجام و گام دوم ایران، با روحانی تلفنی صحبت کرد. بعد از نشست خبری نمایندگان دولت این گمانه‌زنی در اذهان تقویت شد که ماجرای تماس تلفنی مکرون با روحانی، می‌تواند عامل تعلل جدید دولت و امید داشتن مجدد به اروپا باشد.
خروس بی‌محل
نشانه‌های تماس تلفنی مکرون با روحانی در وهله نخست در گفته‌های معاون وزیر امور خارجه نمایان شد. سیدعباس عراقچی  در نشست خبری یکشنبه در بخشی از گفته‌هایش اظهار کرد: تماس دیشب مکرون با روحانی سازنده بود. گرایش کشورهای اروپایی به یافتن راه‌حل از نظر ما مشهود است. وی ادامه داد: مکرون و روحانی دیشب صحبت‌های خوبی داشتند. این توافق صورت گرفته که زمینه‌های ایجاد دور جدیدی از گفت‌وگوها بین طرفین ایجاد شود و ما وارد گفت‌وگوهایی شویم که به راه‌حل معقول و سازنده برسیم. بعد از نشست خبری نمایندگان دولت، این گزاره در اذهان تقویت شد که ماجرای تماس تلفنی مکرون با روحانی می‌تواند عامل تعلل جدید دولت و امید داشتن مجدد به اروپا باشد.
با اینکه از جزئیات و محورهای گفت‌وگوی تلفنی مکرون و روحانی اخبار دقیقی منتشر نشده اما خبرگزاری «رویترز» به نقل از یک مقام فرانسوی نوشت: «ایران و آمریکا هر 2 در مرحله کنونی در افزایش فشارها نفع دارند اما هر 2 طرف در نهایت خواستار آغاز گفت‌‌وگوها می‌شوند». در همین حال برخی منابع نزدیک به دولت هم خبر دادند در  تماس تلفنی شنبه‌شب، مکرون به روحانی قول داده ترامپ را به برجام بازگرداند، گزاره‌ای که اگر درست باشد یک ماموریت غیرممکن برای مکرون است.
در همین راستا عراقچی روز یکشنبه عنوان کرد: «ایده‌ای که مطرح است این است که در گفت‌وگوهایی که بین ما و 1+4 الان وجود دارد، در صورت نیاز، آمریکایی‌ها هم حضور داشته باشند. بر اساس اظهارات روحانی، از نظر ما این موضوع مانعی ندارد، به شرطی که تحریم‌ها برداشته شود و ما به شرایط قبل از تحریم برگردیم، حضور آمریکا در مذاکرات بین ایران و 1+4 از نظر ما مانعی نخواهد داشت».
مکرون؛ کارگزار ترامپ در برجام!
مکرون در پیامش اگر به تهران قول داده باشد ترامپ را به میز مذاکرات و برجام بازمی‌گرداند این پرسش مطرح می‌شود که رئیس‌جمهور فرانسه با چه هدفی این ماموریت محال را در دستور کار الیزه قرار داده است. 18 اردیبهشت ۹۷؛ ساعتی پیش از اینکه ترامپ اعلام کند دولت ایالات متحده از برجام خارج می‌شود، نیویورک‌تایمز در خبری اعلام کرد منابعی در کاخ سفید گفته‌اند ترامپ در تماسی تلفنی به امانوئل مکرون گفته است از برجام خارج خواهد شد؛ خبری که پس ار تکذیب مکرون اما در نهایت تایید شد. مرور عملکرد 2 ساله امانوئل مکرون در قبال برجام پس از استقرار در الیزه حاکی از هماهنگی کامل با ترامپ است تا جایی که روزنامه «هاآرتص» درباره مکرون نوشت: یکی از مهم‌ترین اقدامات امانوئل مکرون از زمان قدرت‌یابی به‌عنوان رئیس‌جمهور فرانسه، دوستی شدید وی با دونالد ترامپ است. رئیس‌جمهور فرانسه آخرین مقام یک کشور بود که درست یک هفته قبل از خروج دونالد ترامپ از برجام به آمریکا سفر کرد. امانوئل مکرون نخستین کسی بود که در صحن عمومی مجمع عمومی سازمان ملل متحد پیشنهاد یک توافق مکمل در کنار برجام را داد که برنامه موشکی و منطقه‌ای ایران را هم پوشش بدهد و بند غروب برجام را هم بردارد (محدویت فعالیت‌های هسته‌ای ایران پس از سال 2025) که به برنامه چهار ستونی مکرون برای اصلاح برجام معروف شد. رئیس‌جمهور فرانسه  ۱۲ اردیبهشت97 در حاشیه کنفرانس خبری در استرالیا به توافق هسته‌ای ایران و کشورهای 1+5 اشاره کرد و گفت فرانسه به این توافق همچنان پایبند است اما این توافق کافی نیست. وی افزود: فعالیت‌های هسته‌ای ایران بعد از پایان توافق برجام در سال ۲۰۲۵ می‌تواند از سر گرفته شود. همچنین توافق هسته‌ای نظارتی بر برنامه موشک بالستیک جمهوری اسلامی ندارد که باید در یک مذاکره همه‌جانبه با ایران این موارد مطرح شود. رئیس‌جمهوری فرانسه همچنین اعلام کرد در بخشی از این مذاکرات همه‌جانبه باید درباره بازدارندگی جمهوری اسلامی به‌خصوص در عراق، سوریه، لبنان و یمن بحث شود.  مکرون مدعی شد از تصمیم ترامپ درباره برجام اطلاع ندارم اما باید برای توافقی گسترده‌تر با ایران آماده باشیم.
با ترامپ هماهنگم!
مکرون در نخستین سفر رسمی به آمریکا در کنفرانس مشترک با ترامپ اظهار داشت: «لازم است ما چهار حوزه را درباره ایران پوشش دهیم؛ نخستین آن جلوگیری از هر گونه فعالیت‌ هسته‌ای ایران تا سال 2025 است. این مساله به لطف برجام ممکن شد. دومین آن اطمینان یافتن از این است که در درازمدت، ایران هیچ فعالیت هسته‌ای نخواهد داشت. سومی که مساله‌ای بنیادی است این است که بتوانیم به فعالیت‌های ایران در زمینه موشک‌های بالستیک خاتمه دهیم. چهارمین آن فراهم کردن شرایط برای رسیدن به راه‌حلی سیاسی جهت مهار ایران در منطقه، یعنی در یمن، سوریه، عراق و لبنان است. در این موضوعات دیدگاه ما عوض نشده است».  مکرون در پاسخ به سوال یک خبرنگار درباره اینکه چرا نظرش را درباره برجام تغییر داده و درباره یک توافق جدید صحبت می‌کند، گفت: «درباره ایران نظر من همیشه هماهنگ بوده است. می‌توانید به صحبت‌های من در مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر رجوع کنید. همیشه گفته‌ام ما برجام را داریم و لازم است 3 ستون برای بعد از 2025 به آن اضافه کنیم». مکرون افزود: « برجام نخستین ستون چارچوبی است که تشریح کردم، بنابراین منظور من این نیست که ما از یک توافق به توافقی دیگر می‌رویم، می‌گویم این تنها یک جنبه از مشکل است. من هیچ‌گاه به اندازه ترامپ منتقد برجام نبوده‌ام، چون نظرم این است که می‌توانیم به نحوی مفید بر آن بیفزاییم. صرف‌نظر از تصمیمی که ترامپ بگیرد، من از هم‌اکنون تمایل به همکاری درباره توافقی جدید با 4 ستون دارم که مسائل مطروحه در برجام هم شامل آن می‌شود، بنابراین، این نظرات هماهنگ هستند، منتها ما در هفته‌های گذشته و بویژه امروز توانسته‌ایم درباره جزئیات آن صحبت کنیم».  امانوئل مکرون همچنین اسفند 96 در همایش یک سازمان یهودی در فرانسه ضمن تکرار ادعا‌های مقامات کشورش علیه ایران گفت: فرانسه به همراه متحدانش، آمریکا و انگلیس، در حال انجام اقداماتی علیه فعالیت‌های (موشک) بالستیک ایران در منطقه است. من گفت‌وگو‌های طولانی‌ای با بنیامین نتانیاهو در این‌باره داشته‌ام. ژان ایو لودریان، وزیر خارجه دولت مکرون هم 24 آبان 96 در جریان سفر به عربستان و در نشست خبری مشترک با «عادل الجبیر» گفت: «برنامه موشک‌های بالستیک ایران و مداخلات منطقه‌ای تهران موجب نگرانی ما است».  ساکن 41 ساله کاخ الیزه چندی پیش پس از فرصت 60 روزه ایران به اروپا برای انجام تعهدات 3 کشور اروپایی برجام مجددا طرح 4 ستونی خود را تکرار کرد. مکرون که میزبان ترامپ در سالگرد مراسم یادبود عملیات نرماندی در جنگ جهانی بود، در کنار رئیس‌جمهور آمریکا در پاریس گفت: «فکر می‌کنم ما قطعاً اهداف یکسانی در قبال ایران داریم».  
مذاکرات فرسایشی برای خرید زمان
مرور عملکرد 2 ساله امانوئل مکرون در قبال برجام پس از استقرار در الیزه حاکی از تلاش‌های وی برای ایفای نقش بازیگر مکمل ترامپ در توافق هسته‌ای با ایران است. رئیس‌جمهور فرانسه در شرایطی که دولت روحانی و وزارت امور خارجه هم تصریح کرده‌اند با ادامه این روند خروج ایران از برجام قابل تصور است، این بار با وعده بازگرداندن ترامپ به میز برجام، برای احیای این توافق رو به فروپاشی دست به کار شده است؛ یک سال پیش، آخرین باری که همه به مکرون در سفرش به آمریکا برای نجات برجام امید بسته بودند رئیس‌جمهور فرانسه در دانشگاه «جرج واشنگتن» به برخی خبرنگاران گفت: «اگر شما هم در «دفتر بیضی» کاخ سفید بودید به همین نتیجه می‌رسیدید که ترامپ در برجام نخواهد ماند». شواهد نشان می‌دهد هدف رئیس‌جمهور فرانسه از تماس تلفنی با حسن روحانی، خرید زمان برای آمریکا و شرکای اروپایی‌اش در برجام است تا با کشاندن دوباره ایران به یک مذاکرات فرسایشی و دادن وعده مجدد، گام‌های ایران در کاستن از تعهدات برجامی را متوقف کنند، بلکه در این مدت تحریم‌ها فشار بیشتری وارد کند تا زمینه برای رویای ترامپ و مکرون یعنی یک برجام جدید فراهم شود. با نزدیک شدن به انتخابات 2020 آمریکا، ترامپ پس از اینکه کانال عمان و ژاپن را برای واسطه‌گری به تهران فرستاد و پس از حضور آبه شینزو در تهران و هدف قرار گرفتن پهپاد جاسوسی گلوبال هاوک در آب‌های سرزمینی ایران، چیزی جز افتضاح سیاسی کسب نکرد، دوباره دست به دامان دوست صمیمی‌اش در الیزه شده است. از آنجایی که قرار است دور جدید مذاکرات ایران با 1+4 بزودی از سر گرفته شود، لازم و ضروری است دولت و وزارت امور خارجه همزمان با حضور در این مذاکرات، با قدرت گام‌های بعدی را هم در کاهش تعهدات برجامی بردارند و به وعده‌های مکرون بابت بازگشت آمریکا به برجام کوچک‌ترین اعتنایی نکنند، چرا که اگر قرار باشد ترامپ به برجام بازگردد یعنی یک شکست فاحش سیاسی را پذیرفته و برای کسی که به خاطر انتخابات از درگیری نظامی با ایران صرف‌نظر کرد غیرعقلانی است که به برجام بازگردد. از سوی دیگر ترامپ هیچ‌گونه امتیاز و معافیتی هم به اروپا برای تجارت با ایران نخواهد داد تا کارزار فشار حداکثری‌اش با شکست مواجه نشود. هدف مشترک مکرون و ترامپ خرید زمان است تا ایران در ادامه راه تازه‌ای که در پیش گرفته دچار تردید و تزلزل شود.
 

در یک چرخه بی‌فایده
حسن روحانی، رئیس‌جمهور بارها اعلام کرده است شرط توقف فرآیند کاهش تعهدات ایران در برجام و بازگشت ایران به این توافق، لغو تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران است. اگر این گزاره مبنای تخمین نتیجه مذاکرات ایران و 1+4 قرار گیرد، می‌توان دورنمای واضحی از این شرایط ترسیم کرد. بدون تردید آمریکا هرگز به برجام باز نخواهد گشت، چراکه بازگشت ترامپ به برجام به معنای بی‌اعتباری و ناکارآمدی سیاست دولت او در مسائل سیاست خارجی و مقوله برجام است. بازگشت ترامپ به برجام هزینه‌ای به‌مراتب گزاف‌تر از شروع جنگ نظامی با ایران دارد. از سوی دیگر، حتی اگر ترامپ به برجام بازنگردد ولی بخش عمده‌ای از تحریم‌های خود علیه ایران را لغو کند، در این صورت نیز اعتبار سیاست خارجی دولت آمریکا بشدت مخدوش شده و دیوار تحریم‌ها نیز فرو می‌پاشد. با این حال تنها یک گزینه شانس بیشتری از سایر گزینه‌های غیرمحتمل دارد و آن مجوز ترامپ به اروپایی‌ها برای نادیده گرفتن تحریم‌های آمریکا علیه ایران است. در صورتی که اروپا صادقانه رفتار کرده و به تعهدات خود در برجام بازگردد، آنگاه ایران می‌تواند برجام را با همه هزینه‌هایش تحمل کند. اما آیا ترامپ اجازه بازگشت اروپا به برجام را خواهد داد؟ جواب روشن است. قطعا ترامپ مجوز بازگشت اروپا به برجام را نمی‌دهد، چراکه در این حالت از یک سو بسته فشار آمریکا علیه ایران بی‌خاصیت می‌شود و از سوی دیگر، اعتبار سیاست خارجی دولت آمریکا به دست خود ترامپ در دنیا از بین می‌رود. در این حالت نیز هیاهوی ترامپ و دندان نشان دادن او به ایران درباره برخورد سخت، کاملا بی‌اعتبار می‌شود و اراده تهران را برای استفاده از کارت‌هایش در راستای از بین بردن فشار تحریم بیشتر می‌کند. بنابراین در هر حالتی، دورنمای مذاکرات ایران و 1+4 شبیه به یک بن‌بست است. بر همین اساس تنها تحلیلی که می‌توان از سفر فرستاده مکرون به ایران و مذاکرات آتی ایران و 1+4 داشت این است که آنها به دنبال توقف در فرآیند کاهش تعهدات ایران در برجام هستند؛ توقفی که در تهران، تنها و تنها به شرط لغو تحریم‌ها، دست‌کم توسط کشورهای اروپایی ممکن است.