با گذشت یک سال از بازداشت اسدی، دیپلمات مظلوم ایرانی در اروپا انتقادها از وزارت امور خارجه درباره عدم آزادی او افزایش یافته است. ابوالفضل ظهره‌وند که سابقه سفارت در یک کشور اروپایی (ایتالیا) را هم دارد، معتقد است دستگاه دیپلماسی در این ماجرا باید اقدام متقابل انجام می‌داد. او در گفت‌وگو با «وطنامروز» همچنین تاکید کرد وزارت امور خارجه در ماجرای اسدی هزینه - فایده کرده است.
***
یک سال از بازداشت غیرقانونی آقای اسدی دیپلمات ما در اروپا می‌گذرد؛ شما به عنوان کسی که سابقه کار دیپلماتیک در اروپا داشته‌اید، با توجه به این نکته که این رفتار قبلاً هم توسط غربی‌ها در برخورد با دیپلماتهای ما تکرار شده، این موضوع و همچنین نوع حمایت وزارت امور خارجه از کارمند خود را چطور ارزیابی می‌کنید؟
من از اقدامات وزارت امور خارجه اطلاعی ندارم ولی اینکه توانسته‌اند آقای اسدی را در بازداشت نگه دارند جای تعجب دارد، چون ایشان به عنوان یک دیپلمات از مصونیت سیاسی برخوردار است و درنهایت می‌توانند وی را به عنوان عنصر نامطلوب از آن حوزه ماموریت اخراج کنند اما به هیچ عنوان قابل توجیه نیست با بهانه‌‌‌هایی مثل ارتباط و تماس با فردی که بعدا در جای دیگری به آن شخص اتهام وارد کردند قصد اقدامی را داشته، آقای اسدی را متهم کنند.
حضور آقای اسدی در حوزه ماموریت خاص خود طبق یک توافقنامه است و پروتکل‌‌های خاص خود را دارد و طرف مقابل هم در تهران فردی را دارد که او هم مشغول یکسری فعالیت‌ها و تماس‌هاست. اگر ایشان با فردی که در حوزه ماموریت خود تماس گرفته شخصی بوده که حضورش در آن کشور غیرقانونی بوده و شرایط کنسولی آن کشور را نقض کرده بحثی جداگانه است اما شخص مورد تماس به اذعان خودشان تبعه آن کشور و شهروند اروپا بوده است و بر این اساس شاید بتوانند به آن فرد اشکال بگیرند ولی به فرد تماس‌گیرنده با آن شهروند نمی‌توانند ایرادی وارد کنند. الان سفارتخانه‌‌های فعال در تهران مشغول چه کاری هستند؟ مشغول جمع‌آوری اطلاعات هستند و با برخی تماس می‌گیرند و اگر در کار یک سفارتخانه خارجی در کشور ایرادی وارد شود در حالت اول می‌توانیم با شهروند ایرانی برخورد کنیم که چرا با یک فرد خارجی در تماس بوده است و در حالت دوم می‌توانیم به آن کارمند سفارت عنوان کنیم شما قواعد مربوط طبق کنوانسیون وین را زیر پا گذاشتی و اقدام شما خلاف پروتکل است، از نظر ما ادامه کار شما غیرقانونی است و به عنوان عنصر نامطلوب باید خاک ایران را ترک کنید.
در شرایطی که آنها غیرمنطقی و غیرقانونی عمل می‌کنند حق اقدام متقابل داریم، یعنی اگر دیپلمات ما را بازداشت می‌کنند ما نیز باید دیپلمات آنها را در تهران بازداشت کنیم. اینکه بگویند شما با فردی تماس داشتی و آن فرد متهم شده قصد و نیتی برای اقدامی خاص داشته این مسأله اتهامی را متوجه طرف ایرانی نمی‌کند. دیپلماتهای ما در خارج کشور با هرکسی که بخواهند می‌توانند تماس برقرار کنند که در نهایت آن کشور مورد نظر می‌تواند از برقراری تماس ممانعت به عمل آورد. این یک قاعده رایج برای ماموریت‌‌های مربوط به دیپلمات‌ها، وابسته‌‌های نظامی و... است و حیطه کار آنها مشخص است. اینکه بگویند چرا تماس گرفتی به هیچ‌وجه جرم نیست و آن شخص مورد تماس که متهم واقع شده، هر اقدامی هم می‌خواسته انجام دهد با قوانین آن کشور طرف است.
به اقدام متقابل اشاره کردید؛ چرا وزارت امور خارجه دست به این کار نزده است؟
اگر من وزیر امور خارجه یا رئیس‌جمهور بودم اینگونه برخورد می‌کردم که اگر دیپلمات من را بازداشت می‌کردند من هم دیپلمات آنها را بازداشت می‌کردم، اگر اخراج می‌کردند من هم اخراج می‌کردم؛ این اقدام متقابل در همه جای دنیا مرسوم است. ببینید! درباره آقای اسدی مدرکی به‌دست نیاورده‌اند و فقط می‌گویند شما با کسی تماس گرفتی که از نظر ما آن فرد قصد انجام اقدامی را داشته! خب! این به ایران ربطی ندارد. ما باید بدانیم که چه اتفاقات و روندی در جریان است. فردی که کشورها در این چارچوب می‌پذیرند و شامل موارد ماموریت می‌شود کارش جمع‌آوری اطلاعات است و باید اطلاع پیدا کند علیه ما چه وضعیتی در جریان است.
دانمارک اتهاماتی به ما وارد کرد در حالی که رهبر گروهکی که اقدام‌کننده عملیات تروریستی در اهواز بود در دانمارک حضور داشت. ما باید این کشور را متهم می‌کردیم ولی سکوت کردیم و چیزی نگفتیم. این نوع رفتار طرف مقابل را تشجیع می‌کند و موجب خواهد شد به خود حق بدهند هر اقدام نامطبوع و نامناسبی را که دوست دارند انجام دهند. ما باید برخورد متقابل و متوازن داشته باشیم.
سال گذشته گفت‌وگویی با آقای قاسمی، سخنگوی سابق وزارت امور خارجه داشتیم که گفتند دیپلماتهای ما در منطقه ماموریت خود مصونیت دارند و از آنجا که ایشان (آقای اسدی) در اتریش بوده، دیگر در آلمان مصونیت نداشته که بازداشت شده؛ از جهت حقوقی این مسأله چطور قابل بررسی است؟
نه! وقتی صحبت از دیپلمات می‌کنیم یعنی آن فرد دارای مصونیت سیاسی است و به همین خاطر است که وقتی از کشوری به کشور دیگری می‌رود ویزای سیاسی و شینگن دارد. امروز با یک اتحادیه اروپایی مواجه هستیم که از یک نقطه وارد آن و از نقطه‌ای دیگر خارج می‌شوید. اگر این طور باشد چطور اتحادیه اروپایی به فکر تاسیس دفتر در تهران است؟ ضمن اینکه همانطور که عرض کردم اساسا یک دیپلمات را به صرف اینکه با کسی تماس گرفته نمی‌توانند بازداشت کنند و درنهایت می‌توانند وی را به عنوان عنصر نامطلوب اخراج کنند. حتی مواردی وجود داشته است که دیپلمات در کشوری تصادف کرده و موجب کشته شدن تبعه آن کشور شده که آن فرد را از آن کشور اخراج کرده‌اند. نوع برخورد ما است که به آنها اجازه گستاخی می‌دهد، بنابراین همه‌چیز به نوع برخورد ما بستگی دارد.
برخی معتقدند اینکه وزارت امور خارجه و دولت درباره آقای اسدی و همچنین در قبال اقدامات انجام‌شده علیه سفارت ایران در کپنهاگ و لندن اقدام متقابلی انجام نمی‌دهند، معطل برجام هستند؛ تحلیل شما در این‌باره چیست؟
این به نوع نگاهی که این مدیریت به روابط با اتحادیه اروپایی و انتظاراتی که از این اتحادیه دارد و هزینه- فایده‌ای که می‌کند بستگی دارد؛ اینگونه که در این مقطع که می‌خواهم اینستکس را راه‌اندازی کنم و دستاورد جدیدی به دست بیاورم، آیا به‌صرفه است به خاطر یک کارمند یا مامور، مناسبات موجود را بر هم بزنم. طرف مقابل ما را در موضع ضعف می‌بیند، چراکه ما خود را نیازمند اینستکس نشان دادیم و به این دلیل نمی‌خواهیم رابطه‌مان خراب شود، آنها این نیاز ما را بخوبی فهمیدند، لذا نوع واکنش آنها تند است ولی اگر به امامزاده‌ای مثل اینستکس یا برجام دخیل نبندیم آنها به ما نیاز پیدا خواهند کرد؛ قضیه روشن است.
نیازی به اروپا نداریم، چراکه اروپا برای ما کاری نمی‌تواند انجام دهد و انجام هم نخواهد داد. اروپا همانطور که در این 6 سال کاری انجام نداد، بعد از این هم انجام نخواهد داد. آنها برای حضور و تداوم حضورشان در منطقه و بردن منابع و کسب بازار منطقه به کشورهای منطقه نیاز دارند. امروز با یک اروپای ضعیف، پیر و گرفتار مواجهیم و نقش ایران به عنوان یک مولفه تعادل‌بخش و امنیت‌ساز برای همه دنیا بویژه اروپایی‌ها آشکار است، همانطور که در سوریه، عراق و خلیج‌فارس نشان دادیم و آنها نیز این نکته را بخوبی می‌دانند. به هر ترتیب ما باید از بی‌تحرکی مدیریتی سوال کنیم. در عین حال باید توجه داشته باشیم این مسأله ممکن است به یک رویه تبدیل شود، یعنی وقتی در موضوع آقای اسدی به هر دلیل تحفظ می‌کنیم و چرتکه می‌اندازیم و هزینه- فایده می‌کنیم بی‌توجه به اینکه این روند ممکن است به یک رویه تبدیل شود، در مقاطع آتی هم دچار مشکل خواهیم شد.
به بحث اینستکس اشاره کردید؛ نظرتان راجع به اینکه اروپا اعلام کرد اینستکس عملیاتی شده چیست؟
اینستکس یک وعده مینیاتوری است و در تراز ما نیست. اینستکس چه کاری می‌تواند بکند؟ این ساز وکار درنهایت می‌تواند بگوید ما به شما دارو می‌دهیم. الان هم که از تراکنش چند میلیون دلاری صحبت می‌کنند. با این شرایط مگر گره ما باز می‌شود؟ اگر به GDP کشور نگاه کنیم ما جزو 20 قدرت اقتصادی جهان هستیم. خب! چنین کشوری با این عظمت که یک چنین ترازی دارد خودش را باید معطل چند میلیون دلار کند؟ آن هم تازه فعلا وعده‌‌‌‌اش را می‌دهند. در واقع اروپایی ها به این وسیله در حال خریدن زمان هستند تا ببینند نتیجه اتفاقاتی که انتظار دارند در محیط پیرامونی و داخلی ما و درباره روابط با آمریکا یا خروج انگلستان از اتحادیه اروپایی رخ دهد، چه خواهد شد. زمان مهم‌‌‌‌‌ترین فاکتور برای غرب است و می‌تواند ایران را در برجام منفعل نگه دارد. همانطور که امید ایران به برجام 6 سال برای غرب فرصت فراهم کرد و ما خیلی از موقعیت‌ها و ظرفیت‌ها را از دست دادیم.
موضوع اینستکس در واقع نوعی بی‌احترامی به خودمان است. این ادبیات زشت تاثیرات بلندمدت دارد و یک تصویر ذهنی غلط از اقتدار و دیپلماسی ایران به افکار عمومی منعکس می‌کند. ما برجام را پذیرفتیم که گشایشی در تراز ملی اتفاق بیفتد و رفع کامل تحریم‌ها بالمره رخ دهد اما امروز کارمان به جایی رسیده که باید صدقه اینستکس را قبول کنیم؟ ضمن اینکه این نحوه برخورد بر روابط ما در منطقه و کشورهایی مثل چین و روسیه تاثیر منفی می‌گذارد و چهره‌ای ضعیف از ایران نشان می‌دهد.