گروه سیاسی: جو بایدن، مطرح‌ترین نامزد حزب دموکرات ها در انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 آمریکا در تازه‌ترین نطق انتخاباتی خود از بازگشت مشروط ایالات متحده به برجام در صورت پیروزی در انتخابات سخن گفت. بایدن گفت در صورتی که ایران به پایبندی به برجام «بازگردد» او هم آمریکا را مجدداً به این توافق بازخواهد گرداند اما توافق را «تقویت» و برخی مفاد آن را «تمدید» خواهد کرد. بایدن که در آخرین نظرسنجی‌ها در رتبه اول نامزدهای دموکرات قرار دارد، همچنین وعده داد با همکاری متحدان آمریکا نسبت به گسترش برجام اقدام خواهد کرد. معاون پیشین ریاست‌جمهوری آمریکا در واقع با اشاره صریح به کافی نبودن ابعاد فعلی برجام تاکید کرد که همزمان باید به طور موثرتری ایران را به عقب‌نشینی از آنچه او اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه خواند، وادار کرد.
به گزارش «وطن‌امروز»، بایدن در نطق انتخاباتی‌‌‌‌اش گفت: اگر تهران بازهم به برجام پایبند باشد من به این توافق باز خواهم گشت و با متحدانمان برای «تقویت» و «توسعه» این توافق اقدام خواهیم کرد، در عین حال به طور موثر علیه فعالیتهای بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه برخورد می‌کنیم و شرکای ما نیز در کنار ما خواهند بود. بایدن چند روز قبل هم در بخشی از برنامه‌های خود که روی وب‌سایتش قرار داده، گفته در صورت بازگشت به برجام، توافق را «تقویت» کرده و برخی مفاد آن را «تمدید» خواهد کرد. هدف از این گفته بایدن مبنی برتمدید برخی مفاد همان بند موسوم به غروب برجام است که فعالیتهای هسته‌ای ایران را تا سال 2025 محدود می‌کند و به نظر می‌رسد بایدن در پی تمدید سقف زمانی این محدودیت است.
این راهبرد، بایدن را به‌رغم اختلافات گسترده با رقیب جمهوری‌خواهش، دونالد ترامپ، دست‌کم درباره مقابله با ایران، همراه و هم‌راستا نشان می‌دهد. راهکاری که جو بایدن درباره برجام مطرح کرده بی‌کم و کاست همان نقطه مدنظر ترامپ درباره تکمیل برجام است. رئیس‌جمهور آمریکا 18 اردیبهشت‌‌ماه سال گذشته در مقابل دوربین‌‌های تلویزیونی گفت: درحالی که ما از توافق هسته‌ای با ایران خارج می‌شویم، با همپیمانان‌مان کار خواهیم کرد تا راه‌حلی واقعی، جامع و درازمدت برای تهدید اتمی ایران پیدا کنیم. این دربرگیرنده تلاش‌هایی برای از بین بردن تهدید برنامه موشک بالستیک ایران و مسدود کردن فعالیتهای مخربش در سراسر خاورمیانه خواهد بود. برنامه ترامپ پس از خروج یک‌طرفه از برجام این بود که مسؤولان ایران پای میز مذاکره‌ای جدید یعنی برجام گسترده‌تری خواهند آمد؛ توافقی که محدودیت فعالیت هسته‌ای ایران تا سال 2025 است مادام‌العمر می‌کند و فعالیتهای موشکی و منطقه‌ای ایران هم ضمیمه آن می‌شود. ترامپ در این زمینه گفت: واقعیت این است که آنها (دولت ایران) عقد قرارداد جدید و درازمدتی را که به همه ایران و مردم ایران سود برساند، خواهند خواست. وقتی که بخواهند، من برای مذاکره آماده و مایل هستم. پیش از ترامپ هم امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه از لزوم افزودن ضمایمی به برجام برای تکمیل آن سخن گفته و تاکید کرده بود باید درباره برنامه موشکی ایران، اقدامات این کشور در منطقه و نیز تضمین بلندمدت عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای مذاکرات جدیدی انجام شود که به طرح چهارستونی برجام یا توافق مکمل معروف شد.
بایدن در راه ترامپ!
اعلام راهبرد برجامی جو بایدن از آنجایی اهمیت مضاعف پیدا می‌کند که بدانیم او معاون رئیس‌جمهور در دولت اوباما بوده است؛ دولتی که معمار توافق هسته‌ای با ایران بوده و برجام در طول آن دوره شکل گرفته است. در چنین شرایطی که معاون اوباما و حامی سرسخت برجام باید از بازگشت بدون قید و شرط به توافق هسته‌ای و انجام تعهدات این کشور حمایت کند، وی از تکمیل و گسترش برجام که دقیقا همان راهبرد ترامپ است سخن به میان می‌آورد. این مطلب به وضوح نشان‌دهنده قدم گذاردن در مسیری است که دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان کوچک‌ترین اختلاف‌نظری درباره آن ندارند و اختلافات جزئی این دو حزب در آمریکا به انتخاب روش‌ها جهت دستیابی به هدف که همان تعطیلی کامل برنامه هسته‌ای ایران است بازمی‌گردد. به عنوان مثال، جان کری، وزیر پیشین خارجه و عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده آمریکا در برجام، چندی پیش در مصاحبه‌ای گفت: باید به ترامپ مشاوره می‌دادند که چگونه از برجام خارج شود. بهتر بود ترامپ پس از برجام، به ایرانی‌ها پیشنهاد مذاکرات موشکی و منطقه‌ای می‌داد و اگر رد کردند، از برجام خارج می‌شد. اشتباه ترامپ این بود که اول خارج شد و بعد تقاضای مذاکره کرد. کری در تشریح راهکارش افزود: ما در مذاکرات برجام تحریم‌‌های حقوق بشری را حفظ کردیم، تحریم‌‌های آزمایش موشکی را حفظ کردیم، تحریم‌ها علیه انتقال سلاح به یمن را حفظ کردیم و ما این تحریم‌ها را حتی در زمانی که در حال مذاکره درباره برجام بودیم افزایش دادیم اما ما معتقدیم ایران بدون مسیری برای دستیابی به سلاح هسته‌ای در شرایط بهتری برای مذاکره درباره سایر مسائل است و نظریه ما درباره این پرونده این بود که وقتی شما به برجام رسیدید سپس تمام آن مسائل دیگر را روی میز قرار دهید، بنابراین شما برجام را در جای خود نگه می‌دارید و به ایرانی‌ها می‌گویید ما به شما گفتیم باید این مسائل را متوقف کنید. همه اینها در شرایطی است که دولت روحانی دست‌کم تا سال گذشته با تفکیک بین آمریکای خوب و آمریکای بد و همچنین استثنا کردن ترامپ به عنوان یک پدیده عجیب و غریب، امید زیادی به انتخابات پیش‌روی آمریکا و پیروزی دموکرات‌ها در آن کارزار بسته بود تا بلکه به این وسیله برجام دوباره احیا شود. این گزاره تا جایی پیش رفت که مجید تخت‌روانچی، معاون وقت سیاسی دفتر رئیس‌جمهور در گفت‌وگویی از پیگیری برجام توسط رئیس‌جمهور بعدی آمریکا خبر داده بود. عضو تیم مذاکره‌کننده برجام در مصاحبه‌ای گفت: «آنچه مهم است و اعتقاد ما این است که برجام تعهد آمریکا است، ممکن است رئیس‌جمهور دیگری سال 2020 بیاید؛ چه دموکرات باشد چه جمهوری‌خواه و این تعهد انجام شود. برجام مطالبه ایران و یک مطالبه بین‌المللی است که آن را در صورت باقی ماندن برجام در دوران ریاست‌جمهوری بعدی آمریکا نیز پیگیری می‌کنیم!»
بوی پیراهن دموکرات‌ها!
«وطن‌امروز» پیش از این در بهمن‌ماه سال گذشته طی مطلبی با عنوان «بوی پیراهن دموکرات‌ها» درباره امید واهی دولت دوازدهم برای احیای برجام توسط دموکرات‌ها در انتخابات 2020، به این موضوع پرداخته بود. در بخشی از این گزارش آمده است: نشریه «فارین‌پالیسی» در مقاله‌ای خاطرنشان کرد: «بسیاری از تحلیلگران از پایبندی ایران به توافق هسته‌ای سال 2015 به‌رغم خروج آمریکا از این توافق و اعمال دوباره تحریم‌ها توسط دولت ترامپ شگفت‌زده شده‌اند». این نشریه معتقد است دولت ایران بشدت روی انتخابات بعدی آمریکا در سال 2020 قمار کرده است و امید دارد رئیس‌جمهور بعدی، اقدام دولت ترامپ را جبران کند. اگر این اقدام در دولت بعدی انجام شود و رئیس‌جمهور بعدی آمریکا دوباره به توافق هسته‌ای با ایران بازگردد، در واقع آمریکایی‌ها به تمام خواسته‌های خود در ماجرای توافق با ایران رسیده‌اند؛ فعالیتهای هسته‌ای ایران متوقف شده است، آمریکا به تعهداتش عمل نکرده و تحریم‌ها برای مدت زیادی ایران را تحت تاثیر قرار داده و منافع منطقه‌ای آمریکا و متحدانش تامین شده است. فارین پالیسی در ادامه اما به مواهبی که ترامپ برای آمریکا در مساله برجام به ارمغان آورده نیز اشاره کرده است: «سوال پیچیده‌تر در این‌باره این است که ایالات متحده چگونه باید به برجام بازگردد؟ مطمئنا این اشتباه بزرگی خواهد بود که رئیس‌جمهور آمریکا به همان توافق قبلی سال 2015 بازگردد. بهتر است رئیس‌جمهور بعدی از امتیازاتی که خروج ترامپ از برجام برای آمریکا به وجود آورده است استفاده کند و به بسیاری از مسائل باقیمانده در روابط ایران و آمریکا و همچنین رویارویی 2 کشور در حوزه‌های مختلف پرداخته و درباره آینده برنامه هسته‌ای ایران نیز مسائل دیگری را مطرح کند. پیام اصلی در این‌باره به ایران و کل جهان باید این باشد: «ما کاملا خواهان بازگشت به توافق هستیم اما در ابتدا باید گفت‌وگو کنیم». این یعنی رئیس‌جمهور بعدی آمریکا در قبال بازگشت به برجام باید امتیازات جدیدی از ایران دریافت کند. این نشریه آمریکایی در ادامه خاطرنشان کرده است: «باید نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2020» خاطرنشان کنند تنها در صورتی تمایل به مذاکره دوباره با ایران برای رسیدن به توافق هسته‌ای جدید دارند که ایران تضمین دهد از توافق فعلی هسته‌ای خارج نمی‌شود. آنها باید این پیام را به ایران برسانند که رئیس‌جمهور بعدی آمریکا نه می‌تواند و نه می‌خواهد که دوباره به همان قراردادی بازگردد که آمریکا زمانی از آن بیرون آمده است. رئیس‌جمهور بعدی آمریکا زمانی که می‌خواهد به توافق هسته‌ای با ایران بازگردد باید تاکید کند در طول این مدت ایران باید به تمام تعهداتش در برجام پایبند باشد و در شرایط جدید نیز اجازه نظارت کامل و بدون قید و شرط به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داده شود و به سوالات جدید در این‌باره نیز پاسخ مناسب دهد. بر اساس نظریه این تحلیلگران آمریکایی، سومین محور در گفت‌وگوهای جدید ایران و آمریکا بر این مبنا باید باشد که ایران تضمین دهد حتما درباره فعالیتهای موشکی‌اش با آمریکا و سایر قدرت‌های جهانی مذاکره خواهد کرد. به دست آوردن این نوع توافق، حتی در سال‌های آینده نیز به نظر بسیار مشکل می‌آید، چرا که موشک‌های ایران در واقع ستون اصلی ابزار دفاعی این کشور را تشکیل می‌دهد و مقامات ایرانی نیز بارها هشدار داده‌اند به هیچ‌وجه موضوع موشک‌ها را در مذاکرات مطرح نخواهند کرد. با این حال طرف مذاکره‌کننده آمریکایی نباید ایران را تحت فشار بگذارد که در یک توافق جامع به تمام این نگرانی‌ها پاسخ دهد و فقط باید با ایران به این توافق برسد که درباره این موضوعات در فرصت‌های بعدی حتما با آمریکا گفت‌وگو و مذاکره خواهد کرد. در نهایت در این توصیه‌نامه به مسؤولان و مقامات آمریکایی و نامزدهای انتخابات سال 2020 آمریکا آمده است که در مرحله آخر باید ایران را قانع کرد درباره مسائل منطقه‌ای نیز وارد مذاکره با آمریکا شود. 2 موضوع محوری در این‌باره می‌تواند سوریه و یمن باشد. بدین ترتیب به نظر می‌رسد پازلی که پیش از این نخستین قطعه آن را ترامپ روی زمین مقابله با ایران چیده بود، کم‌کم در حال تکمیل شدن است. شاید چندان هم مهم نباشد رئیس‌جمهور بعدی آمریکا دموکرات باشد یا جمهوری‌خواه، در هر صورت، مساله‌ای که قطعی است، این است که پازل نهایی نشان‌دهنده بازگشت آمریکا به برجام و اجرای تعهداتش در قبال ایران نخواهد بود. در حقیقت اعلام راهبرد برجامی جو بایدن پیگیری نعل به نعل توصیه‌‌‌هایی است که فارین‌پالیسی زمستان گذشته داشته که در گزارش «وطن‌امروز» در همان تاریخ منعکس شد. مسؤولان دولت روحانی با اینکه اقدامات مربوط به کاهش تعهدات برجامی را پس از افزایش سقف ذخیره اورانیوم غنی شده به سطح غنی‌‌سازی 5 درصد رسانده‌اند اما در عین حال عنوان می‌کنند هدف نهایی آنها حفظ برجام است. بر این اساس به نظر می‌رسد در صورت پیروزی دموکرات‌ها در انتخابات سال آتی که مطلوب‌‌‌‌‌ترین سناریو برای دولتی‌هاست نیز احیای کامل برجام مستلزم پذیرش توقف برنامه موشکی و اقدامات منطقه‌ای از سوی ایران و افزودن ضمایمی به این توافق باشد.