گروه سیاسی: در ادامه تصمیم شورای عالی امنیت ملی برای کاهش تعهدات هسته‌ای و فرصت‌های 60 روزه به اروپا برای انجام تعهدات برجامی و جبران تبعات خروج آمریکا از برجام، هفته گذشته گازدهی به سانتریفیوژها در تاسیسات هسته‌ای فردو در دستور کار قرار گرفت. به گزارش «وطن امروز»، اردیبهشت‌ماه امسال و در سالگرد خروج آمریکا از برجام بود که شورای عالی امنیت ملی تصمیم گرفت در قبال عدم پایبندی کشورهای اروپایی به تعهدات‌شان در برجام، به‌صورت تدریجی تعهدات برجامی ایران را کاهش دهد تا طرف‌های اروپایی این توافق تصمیم به جبران تبعات خروج آمریکا از برجام بگیرند، با این حال به نظر می‌رسد مسیری که طی شد نتوانسته به اهداف مدنظر این شورا نزدیک شود. در گام نخست کاهش تعهدات هسته‌ای ایران، افزایش ذخیره اورانیوم غنی شده 67/3 درصد و عبور آن از سقف 300 کیلو در دستور کار قرار گرفت، در گام دوم سطح غنی‌سازی 5 درصد به اطلاع آژانس رسید و در گام سوم نیز رفع تمام موانع تحقیق و توسعه هسته‌ای به‌عنوان گام جدید ایران اعلام شد. با همه اینها روند 6 ماه گذشته و بویژه ادامه بدعهدی 3 کشور اروپایی نسبت به انجام تعهدات‌شان، گویای این واقعیت است که این گام‌های 60 روزه آنچنان که باید و شاید نتوانسته بر انفعال اروپا تاثیرگذار باشد. پس از خروج آمریکا از برجام، مقامات 3 کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس در مذاکره با مسؤولان دیپلماسی کشورمان 11 وعده برای جبران تبعات خروج آمریکا از برجام مطرح کرده بودند؛ بویژه در 2 حوزه بانکی و مالی و فروش نفت ایران قرار بود اروپا به گونه‌ای رفتار کند که ایران برای تداوم حضور در توافق هسته‌ای ترغیب شود. اما عملکرد اروپا در این فاصله به گونه‌ای بود که محمد‌جواد ظریف چندی پیش اذعان کرد این اتحادیه یک درصد تعهداتش در قبال ایران را هم اجرایی نکرده است. حسن روحانی نیز چندی پیش سامانه اینستکس را به درد نخور توصیف کرد.در چنین شرایطی و پس از گذشت 3 بازه 60 روزه، دولت هفته گذشته گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای را اجرا کرد. حسن روحانی روز سه‌شنبه گذشته در این‌باره اظهار داشت: در کنار حرکت مذاکراتی و اقدامات سیاسی، اقدامات عملی را شروع کردیم و گفتیم برجام یک توافق چندجانبه است، اگر قرار است اجرا شود شما هم باید اجرا کنیدو اگر شما اجرا نمی‌کنید پس از ما هم توقع نداشته باشید به ۱۰۰ درصد تعهدات برجامی‌مان عمل کنیم. وی که در مراسم افتتاح رسمی کارخانه نوآوری آزادی سخن می‌گفت، با اشاره به برداشتن گام چهارم از سوی ایران تاکید کرد: امروز می‌خواهیم در خدمت شما فناوران عزیز و شرکت‌های فناوری و نوآوری گام چهارم را اعلام کنیم و امروز ابلاغ خواهم کرد که حتما از فردا (چهارشنبه گذشته) سازمان انرژی اتمی یک گام چهارم و جدید برمی‌دارد، گامی که از فردا آغاز می‌کنیم در فردو خواهد بود و می‌دانید که طبق برجام بیش از هزار سانتریفیوژ در فردو داریم. در برجام قرار بود این سانتریفیوژها بچرخند اما گاز به آنها تزریق نکنیم که بنده امروز (سه‌شنبه گذشته) در دستوری به سازمان انرژی اتمی می‌گویم که از فردا گازدهی را در فردو آغاز کنیم. ساعاتی پس از اعلام گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران، رئیس سازمان انرژی اتمی جزئیات بیشتری در این خصوص را اعلام کرد. صالحی در این خصوص گفت: از فردا (چهارشنبه) غنی‌سازی در سایت فردو تا غنای ۵ درصد آغاز می‌شود.

 

جدی‌تر از 3 گام نخست

هرچند به نظر می‌رسد تا نقطه تجدیدنظر اروپا در قبال اجرای تعهداتش در برجام فاصله نسبتا طولانی وجود دارد اما به اعتقاد کارشناسان، گام چهارم دولت در کاهش تعهدات هسته‌ای جدی‌تر از گام‌های پیشین بوده است؛ هم از جهت اهمیت تاسیسات فردو برای طرف غربی و هم از جهت غنی‌سازی در این تاسیسات که برخلاف متن برجام انجام شده است. طبق برجام مقرر شده بود ایران تاسیسات فردو را به یک مرکز هسته‌ای، فیزیک و فناوری تبدیل کند و تعداد ۱۰۴۴ ماشین IR1 در قالب 6 آبشار ۱۷۴ تایی در یک بال در تاسیسات فردو باقی بماند. در این مدت 2 زنجیره ۱۷۴ تایی شامل ۳۴۸ ماشین IR1 اقدام به تولید ایزوتوپ پایدار کردند. روز چهارشنبه ۱۵ آبان عملا به 4 زنجیره ۱۷۴ تایی دیگر مشتمل بر ۶۹۶ سانتریفیوژ IR1 گازدهی شد. بند 5 برجام درباره فردو می‌گوید: «‌ایران بر اساس برنامه بلندمدت خود، برای ۱۵ سال فعالیت‌های مرتبط با غنی‏‌سازی اورانیوم از جمله تحقیق و توسعه تحت نظارت پادمانی خود را صرفا در تاسیسات غنی‌سازی نطنز انجام خواهد داد، سطح غنی‏‌سازی اورانیوم خود را تا سقف 67/3 درصد نگه خواهد داشت و در فردو، از هرگونه غنی‏‌سازی اورانیوم و تحقیق و توسعه غنی‌‏سازی اورانیوم و از نگاهداری هرگونه مواد شکافت‌پذیر خودداری خواهد ورزید».

 

فردو جان گرفت

در نهایت عملیات انتقال گاز هگزافلوراید اورانیوم UF6 از سایت غنی‌سازی نطنز به سایت غنی‌سازی فردو آن هم به خاطر نزدیکی مسافت در ساعات اولیه بامداد چهارشنبه ۱۵ آبان‌ماه آغاز و حوالی ظهر چهارشنبه مخزن ۲۸۰۰ کیلویی حاوی حدود ۲ هزار کیلوگرم گاز هگزافلوراید اورانیوم UF6، از مجتمع غنی‌سازی شهید احمدی‌ روشن نطنز به سایت شهید علی‌محمدی فردو آن هم با نظارت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتقل شد و در سالن خوراک‌دهی مجتمع شهید علیمحمدی فردو قرار گرفت.پس از انتقال مخزن و اتصال آن به خطوط خوراک‌دهی و انجام موفقیت‌آمیز همه عملیات فنی مرتبط شامل خلأ‌سازی نهایی، کنترل ماشین‌های سانتریفیوژ و شیرها و چک کردن سیستم‌های کنترل و اتوماسیون و راه‌اندازی بخش‌های جمع‌آوری و اتمام عملیات پسیواسیون، در دقایق اولیه روز پنجشنبه عملیات گازدهی زنجیره‌ها و ماشین‌های سانتریفیوژ و جمع‌آوری اورانیوم غنی‌شده در سایت فردو آغاز شد. گفتنی است روز گذشته سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد آژانس انتقال گاز UF6 به تاسیسات فردو را تایید کرده است. سخنگوی آژانس انرژی اتمی گفت: آژانس، انتقال یک سیلندر UF6 طبیعی از تاسیسات غنی‌سازی سوخت در نطنز به FFEP (مجتمع فردو) و اتصال آن به FFEP برای آماده‌سازی رساندن UF6 به 2 زنجیره سانتریفیوژهای IR1 را راستی‌آزمایی کرده است. مطابق گفته این سخنگو، «کرنل فروتا» مدیرکل موقت آژانس انرژی اتمی، گزارشی را درباره اجرای تعهدات هسته‌ای ایران در چارچوب برجام و فعالیت‌های آن در FFEP به شورای حکام آژانس ارائه داده است.

 

واکنش‌های بین‌المللی و ادعای جالب مکرون

اعلام تصمیم ایران برای انجام غنی‌سازی در تأسیسات فردو واکنش‌هایی را به همراه داشت؛ از یک سو سخنگوی اتحادیه اروپایی با صدور بیانیه‌ای از ادامه کاهش تعهد ایران به برجام ابراز نگرانی کرد و از تهران خواست به پایبندی به این توافق بازگردد. از سوی دیگر وزارت خارجه فرانسه با متهم کردن ایران به نقض توافق هسته‌ای، به تهران توصیه کرد در گام هسته‌ای تازه خود تجدیدنظر کند. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا که کشورش ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ اقدام به خروج از برجام کرد، اعلام ایران برای افزایش غنی‌سازی را گامی بزرگ در مسیری اشتباه خواند و مدعی شد ایران از طریق غنی‌سازی اورانیوم، به اخاذی می‌پردازد. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا همچنین اضافه کرد: «واشنگتن به سیاست فشار حداکثری علیه ایران ادامه خواهد داد تا این کشور رفتارهای بی‌ثبات‌کننده خود از جمله گام‌های حساس مربوط به برنامه هسته‌ای‌اش را متوقف کند». سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه هم طی مصاحبه‌ای آمریکا را مسؤول وضعیت فعلی برجام برشمرد. نکته قابل توجه درباره بازتاب جهانی اقدام اخیر ایران، نوع واکنش رئیس‌جمهور فرانسه بود. امانوئل مکرون که کشورش طی 18 ماه گذشته کمترین قدمی برای انجام تعهداتش در برجام برنداشته و خود مکرون نیز در این مدت هم‌صدا با آمریکا و ترامپ، بارها بر محدودسازی توانمندی‌های ایران در 2 حوزه موشکی و منطقه‌ای تاکید داشته، در پی اجرای گام چهارم هسته‌ای، ایران را به خروج از برجام متهم کرد! رئیس‌جمهور فرانسه چهارشنبه هفته گذشته طی سخنانی در سفارت فرانسه در پکن، به تبعات فروپاشی برجام پرداخت و گفت: ما شاید با تصمیم ایالات متحده برای خروج از برجام مخالف باشیم اما تصمیم به از سرگیری غنی‌سازی اشتباه است. با وجود تغییر سیاست ایالات متحده [در قبال برجام]، اروپایی‌ها توانستند برای 15 ماه برجام را حفظ کنند». وی افزود: «حالا هفته‌های آینده صرف اعمال فشار بیشتر به ایران خواهد شد تا ایران به چارچوب [برجام] بازگردانده شود».