کد خبر: 212637تاریخ: 1398/8/23 00:00
«وطن‌امروز» از گزینه‌های روحانی برای باز کردن گره خودساخته هسته‌ای گزارش می‌دهد
نمایش ان پی‌تی تخفیف برجام
حسین مدرسی*: رئیس‌جمهور گفته است همچنان به برجام افتخار می‌کند. روحانی در جلسه روز گذشته هیات دولت برجام را یکی از افتخارات دولتش خواند و تاکید کرد به برجام افتخار می‌کند. رئیس‌جمهور با اشاره به افتتاح کارخانه‌هایی در جریان سفرش به 2 استان یزد و کرمان، افتتاح این کارخانه‌ها را به «وزیر امور خارجه» تبریک گفت و اظهار کرد: هر کارخانه بزرگی که افتتاح کردیم، مدیر کارخانه گفت این کارخانه مرهون برجام است. در همه کارخانه‌هایی که افتتاح شد و بازدید کردیم مدیر کارخانه گفت قطعات مهم که بیرون مانده بود با توافق برجام وارد کشور شد و این کارخانه ساخته شد و اگر برجام نبود، امروز این کارخانه افتتاح نمی‌شد.
روحانی در حالی یک تنه بار «دفاع از برجام» را به دوش می‌کشد که دیگر اعضای کابینه- حتی وزیر امور خارجه- ترجیح می‌دهند در این‌باره سکوت کنند. محمدجواد ظریف این روزها بیشتر در توئیتر فعال است و اقدام عملی اروپا و ائتلاف‌سازی برای تحت فشار گذاشتن ایران درباره برجام را با توئیت کردن از درون دفترش پاسخ می‌دهد. سایر وزرا نیز برخلاف ماه‌های منتهی به برجام و چند ماه ابتدایی پس از برجام دنبال امتیازتراشی برای برجام نیستند و با توجه به مسائل متعدد مدیریتی در حوزه‌های مختلف، خبرنگاران نیز اظهارات پیشین وزرا درباره تاثیر توافق هسته‌ای در بهبود وضعیت حوزه کاری‌شان را مطالبه نمی‌کنند.
با این حال آنچه از صحبت‌های رئیس‌جمهور مشخص می‌شود، آن است که دولت او در هر شرایطی در برجام «باقی» می‌ماند. در این بین خروج آمریکا از برجام یا بی‌عملی اروپا در انجام تعهداتش که به اعتراف روحانی و ظریف هم نیز رسیده است، مانع از آن نمی‌شود که روحانی از فتح‌الفتوح خود عقب‌نشینی کند.
*چرا روحانی بر حفظ برجام مصر است؟
تاکید روحانی بر حفظ برجام در جریان سفر به یزد وارد فاز جدیدی شد. روحانی در توجیه اینکه چرا در زمانی که طرف مقابل به تعهدات خود عمل نمی‌کند، ایران باید در برجام باقی بماند، مدعی شد برجام دستاوردهایی برای ایران داشته است که این دستاوردها دلیل خوبی برای حفظ برجام از سوی ایران به حساب می‌آید. وی یکی از دستاوردهای برجام را لغو تحریم‌های تسلیحاتی عنوان کرد که سال آینده اتفاق می‌افتد. «وطن امروز» پیش از این در گزارش 21 آبان، به بررسی این ادعای رئیس‌جمهور پرداخته بود.
*ادعای دیگر روحانی در بیان دستاوردهای برجام، تاثیر مثبت برجام بر بهبود شرایط اقتصادی و کسب‌وکار بود که در جلسه روز گذشته هیأت دولت به آن اشاره کرد. این قسمت از ادعای رئیس‌جمهور نیاز به بررسی ندارد! اما چرا روحانی بر حفظ برجام مصر است آن هم در حالی که به گفته عباس عراقچی از اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، برجام در «آی‌سی‌یو» است و حال مساعدی ندارد؟
تاکید روحانی بر حفظ «جسد به کما رفته» برجام تنها در یک دلیل خلاصه می‌شود: عقب‌نشینی از برجام و اعتراف به شکست برجام یعنی فروپاشیدن کامل بنایی که روحانی به زعم خود از ابتدای دولتش چیده بود.
حسن روحانی پیش از سکان‌داری دولت و در جریان تبلیغات ریاست‌جمهوری، ایده خود را برای حکمرانی و اداره کشور مطرح کرد: «حل مشکلات کشور از طریق دیپلماسی»؛ ایده‌ای که با توجه به اظهارنظر عجیب روحانی می‌توان آن را در عبارت «بستن با کدخدا» خلاصه کرد. این ایده دقیقا مقابل ایده «مقاومت فعال» در برابر غرب و آمریکا بود که از سوی تیم مذاکره‌کننده قبلی دنبال می‌شد.
ثمره این نگاه به حل مشکلات داخلی، توافق هسته‌ای ژنو و توافق موسوم به برجام بود. البته حدفاصل این 2 توافق چند توافق دیگر هسته‌ای به انجام رسید که همگی در برجام تجمیع شد.
برجام هر چند در ابتدا با پروپاگاندای دولت و رسانه‌های وابسته به دولت به عنوان فتح‌الفتوح خوانده شد و این تبلیغات در جهت‌دهی به اذهان عمومی نیز بی‌تاثیر نبود اما با گذشت زمان و تکان نخوردن وضع اقتصادی و حتی بدتر شدن شاخص‌های اقتصادی که کاملا برای مردم ملموس بود، «وزن واقعی» برجام در حل مشکلات اقتصادی و به تبع آن ناکارآیی ایده «بستن با کدخدا» نیز مشخص شد.
در این بین روحانی می‌توانست 2 راه را انتخاب کند: اول اعتراف به شکست ایده حکمرانی‌اش و تغییر نگاه مدیریتی‌ای که در طول 6 سال گذشته داشته و دوم امتیازتراشی برجامی و در سردخانه نگه داشتن این جسد به کما رفته.
رئیس‌جمهور راه دوم را انتخاب کرد. برای همین مجبور است در هر سخنرانی برای آنکه خللی در اذهان عمومی مردم در برجام ایجاد نشود، حرفی از دستاوردهای برجام بزند، هرچند که این اظهارات مانند این اظهارنظر که «هر کارخانه بزرگی که افتتاح کردیم، مدیر کارخانه گفت که این کارخانه مرهون برجام است» عجیب باشد.
*واکنش دولت به خلف وعده طرف مقابل چیست؟
در سایه کم‌تحرکی مجلس در موضوع نظارت بر برجام، خلف وعده غرب در انجام تعهداتش، سیاست کاهش گام‌به‌گام تعهدات هسته‌ای ایران را به دنبال داشت. گام‌های اول تا سوم دولت به گونه‌ای نبود که بتوان از آن به عنوان گام کاهش تعهد یاد کرد اما گام چهارم که به تزریق گاز به سانتریفیوژهای مستقر در فردو انجامید، یک اقدام عملی مثبت هر چند ناکافی به حساب می‌آید. پس از گام چهارم ایران بود که برخی مقامات دولتی از گزینه‌های جدیدی سخن گفتند که در صورت کم‌تحرکی غرب در آینده اجرایی می‌شود.
عباس عراقچی این گزینه‌ها را در چارچوب تغییر «دکترین هسته‌ای» ایران عنوان کرد.
معاون وزیر امور خارجه 18 آبان با حضور در میزگردی در کنفرانس عدم اشاعه که در مسکو، پایتخت روسیه برگزار شد در این باره گفت: «اگر پاداش ایران پس از این همه تعامل و مذاکره و همکاری با آژانس این باشد که دوباره تحت فصل هفتم [منشور ملل متحد] قرار گیرد، این به‌معنای آن است که «دکترین هسته‌ای» ما اشتباه بوده است و ما باید سیاست و دکترین هسته‌ای خود را مورد بازبینی و بررسی مجدد قرار دهیم». موضوعی که دوست و همکار عراقچی، حمید بعیدی‌نژاد نیز یک روز قبل از اظهارات عراقچی با صراحت بیشتری به آن اشاره کرد: «متاسفانه، به دنبال مسائلی که درباره برجام پیش آمده، تعداد بیشتری از مردم به صحبت‌هایی که درباره خروج از NPT می‌شود، توجه می‌کنند. ما ساخت تسلیحات اتمی را رد کرده‌ایم اما آمریکا ما را تحت فشار می‌گذارد و بر سر راه ما برای دسترسی به فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای مانع‌تراشی می‌کند. به همین دلیل، نکته مثبتی در آن نمی‌بینند».
بعیدی‌نژاد روز بعد این اظهارات خود را اینگونه تکمیل کرد: ایران در «شرایط فعلی» چنین گزینه‌ای را به‌نفع منافع کشور نمی‌داند.
قید شرایط فعلی که بعیدی‌نژاد در تکمله اظهاراتش درباره «ان‌پی‌تی» عنوان کرد این انگاره را تقویت کرد که گزینه خروج از «ان‌پی‌تی» برای دولت روحانی جدی شده است.
*راه‌حل چیست؟
گام‌های آتی ایران در مواجهه با خلف وعده غرب نیاز به گام‌های پرحاشیه مبتنی بر توصیه‌های متهمان امنیتی خارج‌نشین ندارد. عمل به مصوبه قانونی مجلس درباره برجام می‌تواند سیاست متناسب در برابر بی‌تحرکی طرف مقابل باشد.
بر اساس مصوبه مجلس درباره نحوه اجرای برجام، دولت موظف است در صورت عدم پایبندی طرف مقابل علاوه بر قطع همکاری‌های داوطلبانه ظرف 2 سال ظرفیت غنی‌سازی کشور را به 190 هزار سو افزایش دهد.
در بند سوم مصوبه مجلس آمده است: «دولت موظف است هرگونه عدم‌پایبندی طرف مقابل در زمینه لغو مؤثر تحریم‌ها یا بازگرداندن تحریم‌های لغو شده یا وضع تحریم تحت هر عنوان دیگر را به دقت رصد کند و اقدامات متقابل در جهت احقاق حقوق ملت ایران انجام دهد و همکاری داوطلبانه را متوقف نماید و توسعه سریع برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران را سامان دهد به‌طوری‌که ظرف مدت 2 سال ظرفیت غنی‌سازی کشور به 190 هزار سو افزایش یابد. شورای‌عالی امنیت ملی مرجع رسیدگی به این موضوع می‌باشد. دولت باید ظرف مدت 4 ماه برنامه خود را برای این منظور جهت تصویب به شورا ارائه نماید».
روحانی برای حفظ برجام به اظهارات عجیب همانند اظهاراتی که در این گزارش آورده شد روی آورده است؛ علاقه مفرط وی به حفظ برجام، ایران را به خروج از ان‌پی‌تی می‌کشاند؟
* مبدع ایده خروج دولت روحانی از ان‌پی‌تی که بود؟
برای اولین‌بار ایده خروج دولت روحانی از ان‌پی‌تی توسط حسین موسویان مطرح شد. حسین موسویان همکار حسن روحانی در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای دولت اصلاحات بود که بعدها به دلیل موارد امنیتی مورد محاکمه قرار گرفت و محکوم شد. وی پس از محکومیت راهی آمریکا شد. حسین موسویان بهمن‌ماه 93 در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای در میز‌گرد هسته‌ای دانشگاه هاروارد آمریکا گفت: آمریکا باید درباره توافق هسته‌ای با ایران بین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل و معاهده ان‌پی‌تی، یکی را انتخاب کند. اگر برای آمریکا ملاک معاهدات بین‌المللی باشد، در مسأله هسته‌ای، معاهده ان‌پی‌تی معیار جهانی است. وی سال گذشته ایده خروج از «ان‌پی‌تی» را بار دیگر تکرار کرد: «طبق ماده 10 معاهده ان‌پی‌تی، در صورت مغایرت با منافع ملی، هر عضو این معاهده حق خروج از آن را دارد، لذا اگر 5 قدرت جهانی که بالاترین مسؤولیت درباره اجرای معاهده ان‌پی‌تی و برجام را دارند بخواهند تعهدات خود را درباره ایران نقض کنند، طبیعتا آنها زمینه خروج ایران از برجام و سپس از معاهده ان‌پی‌تی را فراهم خواهند کرد». احتمال خروج از ان‌پی‌تی مورد تاکید ظریف و شمخانی نیز بوده است. وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگو با نیویورکر گفته در صورت خروج آمریکا از برجام ایران 3 گزینه خواهد داشت: 1- خروج متقابل از توافق و ازسرگیری غنی‌سازی هسته‌ای با سرعت بیشتر 2- شکایت رسمی به کمیسیون مشترک برجام و 3- خروج ایران از ان‌پی‌تی. بعد از این صحبت ظریف، علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز خروج از ان‌پی‌تی را محتمل‌ترین واکنش ایران به خروج آمریکا از توافق هسته‌ای عنوان کرده بود. خروج دولت از ان‌پی‌تی اما از سوی کشورهای دیگر حرکت ایران به سمت بمب اتم تفسیر می‌شود.
روزنامه‌نگار*