احسان سالمی: اصلا از همان چند ماه پیش که «انگل» نخل طلای جشنواره کن 2019 را از آن خود کرد هم قابل پیش‌بینی بود که امسال هر فیلمی که بخواهد در بخش «بهترین فیلم بین‌المللی» اسکار 2020 شرکت کند، باید رقابتی سخت و نفسگیر با این فیلم مهم کره‌ای داشته باشد اما دوستداران سینمای ایران براحتی نمی‌توانند از کنار فرصت مهمی که به‌واسطه یک انتخاب اشتباه از سینمای ما گرفته شد، بگذرند. سینمای ایران می‌توانست امسال در میان نامزدهای راه‌یافته به بخش «بهترین فیلم بین‌المللی» نامزد داشته باشد اما فقط به خاطر یک نزاع یا بهتر است بگوییم یک «نزاع عجیب و غریب» این فرصت از همه دوستداران سینما گرفته شد.

 

* تصمیمی که احتمالاً بانیانش هم باورش نمی‌کردند!

اصلا این عادت هر ساله سینمای ما است که برای انتخاب نماینده ایران در اسکار درگیر یک جنجال شود! تقریبا هیچ سالی نبوده که حرف و حدیثی در ارتباط با معرفی نماینده سینمای ایران به آکادمی اسکار در میان اهالی سینما و رسانه شکل نگرفته باشد. همیشه هم بحث بر سر این است که آیا اثر معرفی شده شاخص‌های لازم برای اینکه مورد توجه داوران آکادمی اسکار قرار بگیرد را دارد یا نه. امسال هم همه این بحث‌ها پیش از اعلام نامزد سینمای ایران برای حضور در این رقابت صورت گرفت اما در نهایت در یک اتفاق عجیب و بی‌سابقه از میان تعداد زیادی اثر داستانی که به عنوان گزینه اصلی معرفی به آکادمی اسکار از سوی رسانه‌ها و مخاطبان گمانه‌زنی می‌شد، مستندی به نام «در جست‌وجوی فریده» به عنوان نماینده سینمای ایران به اسکار معرفی شد!

تا قبل از انتخاب «در جست‌وجوی فریده»، اصلی‌ترین گزینه‌ها برای معرفی به اسکار «متری شش و نیم» سعید روستایی، «قصر شیرین» رضا میرکریمی، «سرخپوست» نیما جاویدی و «شبی که ماه کامل شد» نرگس آبیار بودند اما در نهایت در اتفاقی بی‌سابقه در سینمای ایران یک فیلم مستند برای نخستین‌بار به عنوان نماینده سینمای ایران به آکادمی اسکار معرفی شد؛ تصمیمی که احتمالا اعضای هیات انتخاب نماینده سینمای ایران به اسکار هم بعد از آنکه به رسانه‌ اعلامش کردند، خودشان هم نمی‌توانستند آن را باور کنند!

 

* این ماجرای عجیب، واقعی است!

نکته و حاشیه اصلی صرفا مربوط به انتخاب یک فیلم مستند برای حضور به عنوان نماینده سینمای ایران در میان آثار متقاضی حضور در بخش فیلم‌های بین‌المللی اسکار 2020 نبود؛ مسأله دیگر معرفی زودهنگام و ضربتی نماینده ایران به آکادمی در زمانی جلوتر از روال هر ساله آن بود. در همان زمان یکی از رسانه‌ها با انتشار گزارشی از پشت پرده مذاکرات برای انتخاب نماینده ایران برای حضور در اسکار امسال نوشت: «مجموعاً 3 جلسه برای انتخاب نماینده ایران برگزار شده و با توجه به آنکه به اشتباه تصور می‌شده در این سال مهلت انتخاب فیلم‌ها کمتر از سال‌های پیشین است، به صورت شتابزده این جلسات برگزار شده و در اقدامی غیرحرفه‌ای فیلمی انتخاب شده که ابتدا اساساً گزینه مورد وثوق هیچ‌کدام از 2 جریان اصلی در انتخاب فیلم نبوده است». این رسانه در ادامه ذکر کرده که دعوا بر سر انتخاب نماینده سینمای ایران از میان 2 گزینه «متری شیش‌ونیم» ساخته سعید روستایی و «قصر شیرین» ساخته رضا میرکریمی باعث می‌شود تا طرفداران «متری شیش‌ونیم» برای اینکه فیلم میرکریمی به عنوان نماینده ایران به اسکار نرود، به «در جستجوی فریده» رای دهند و به همین راحتی فرصت معرفی یک فیلم داستانی به آکادمی اسکار به‌واسطه یک لجبازی عجیب و غریب بر سر رای دادن یا ندادن به فیلم یک «فیلمساز مدیر» (رضا میرکریمی) باعث می‌شود تا این موقعیت مناسب از دست سینمای ایران برود.

 

* آش‌شور صدای آشپز را هم درآورد

هر چند «در جستجوی فریده» پیش از انتخاب به عنوان نماینده سینمای ایران توانسته بود جایزه ویژه داوران جشنواره سینما‌حقیقت و تندیس جایزه بهترین فیلم این جشنواره را به دست آورد اما انتقاد اصلی بر این بود که «در جستجوی فریده» هیچ افتخار بین‌المللی ندارد و اثری با چنین شرایطی اساسا هیچ شانسی برای موفقیت در رشته بهترین فیلم بین‌المللی اسکار ندارد. اما آنچه مسأله انتخاب «در جستجوی فریده» و اختلاف نظر درباره آن را بیشتر زیر ذره‌بین رسانه‌ها برد، انتشار توئیتی از «مهرزاد دانش» یکی از اعضای هیأت انتخاب نماینده ایران برای اسکار بود. توئیتی که البته پس از چند ساعت حذف شد: «گفت‌وگو، حتی با پراختلاف‌ترین دیدگاه‌ها، اگر طبق قاعده بازی و منطق هدف انجام گیرد، در هر شکلش نتیجه‌ای متقاعد‌کننده ولو مغایر با برخی نظر‌ها دارد. امان از زمانی که اهداف برخی چنان خارج از روال باشد که نه ثباتی را رقم زنند و نه انعطافی: بداخلاقی در گفت‌وگو و بی‌معیاری در رأی دهی».

 

* فرصت‌سوزی درجه یک!

با یک نگاه کلی به حدود ۲۰۰ اثری که در این ۴۰ سال به جمع 5 فیلم نامزد نهایی جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان یا همان بخش بهترین فیلم بین‌المللی راه یافته‌اند، می‌توان گفت مشی و علاقه اعضای آکادمی بیشتر به فیلم‌های داستانی پرکشش متمایل است. جالب اینکه شانس «در جستجوی فریده» حتی از منظر تحلیلگران داخلی نیز پایین بود و در همان زمان نیز برخی رسانه‌ها به این موضوع اشاره کردند که با توجه به شرایط این مستند و عدم برخورداری از پارامترهای لازم برای موفقیت در اسکار نظیر برخورداری از موضوع بکر و دست‌اول، برخورداری از پخش‌کننده بین‌المللی، بردن جوایز در جشنواره‌های سطح بالای بین‌المللی و... این مستند هیچ شانسی برای حضور در جمع نامزدهای اولیه این بخش هم ندارد، چه رسد به اینکه بتواند در جمع 5 نامزد نهایی قرار بگیرد و چه رسد به اینکه بتواند اسکار این بخش را به دست آورد. انتخابی که آنقدر اشتباه بودن آن آشکار بود که پس از اعلام نامزدهای اولیه این رشته از اسکار 2020، تقریبا «هیچ» رسانه‌ای نیست که از تصمیم اولیه هیأت انتخاب نماینده سینمای ایران برای اسکار حمایت کرده باشد یا این هیأت را بابت اصرار بر یک انتخاب اشتباه که گویا بیشتر به واسطه یک لج‌و‌لجبازی گرفته شده، شماتت نکند. البته این استدلال که لزوما آثار حاضر در این بخش باید داستانی باشند، استدلال صد‌درصد درستی نیست، چرا که در همین دوره مستند «سرزمین عسل» از مقدونیه نیز به جمع نامزدهای اولیه راه پیدا کرده است ولی نمی‌توان منکر این موضوع شد که شانس همین مستند نیز برای حضور در جمع 5 نامزد نهایی این بخش تقریبا صفر است. علاوه بر اینکه اساسا فرصت معرفی یک اثر به آکادمی اسکار فارغ از انتخاب شدن یا نشدن آن، به واسطه اینکه فرصتی برای معرفی رشد تکنیکی سینمای ایران در عرصه بین‌المللی است، نباید دست‌کم گرفته شود؛ فرصتی که در هر حال امسال هم از دست ما رفت.

***

[اعلام فهرست کوتاه برخی رشته‌های اسکار 2020]

آکادمی اسکار روز گذشته فهرست کوتاه ۹ بخش رقابتی شامل «مستند بلند»، «مستند کوتاه»، «فیلم بلند بین‌المللی»، «چهره‌پردازی»، «موسیقی؛ موسیقی متن غیراقتباسی»، «موسیقی؛ ترانه غیراقتباسی»، «فیلم انیمیشن کوتاه»، «فیلم کوتاه لایو اکشن(انیمیشن با بهره از تصاویر و عکس‌های واقعی)» و «جلوه‌های بصری» رقابت‌های ۲۰۲۰ را منتشر کرد. در بخش مسابقه فیلم‌های بین‌المللی که نماینده ایران نتوانست به آن راه پیدا کند، علاوه بر فیلم مهم «انگل» از کره‌جنوبی به کارگردانی «بونگ جون هو»، دو فیلم «درد و افتخار» به کارگردانی «پدرو آلمادوار» نماینده امسال اسپانیا در اسکار و «بینوایان» ساخته «لادج لی» به عنوان نماینده سینمای فرانسه نیز از مدعیان جدی گرفتن اسکار این بخش هستند. بر این اساس در این بخش فیلم‌های «پرنده رنگین» از جمهوری چک، «حقیقت و عدالت» از استونی، «بینوایان» از فرانسه، «کسانی که باقی مانده‌اند» از مجارستان، مستند «سرزمین عسل» از مقدونیه، «جسد کریستی» از لهستان، «قد بلند» از روسیه، «آتلانتیکز» از سنگال، «انگل» از کره‌جنوبی و «درد و افتخار» از اسپانیا و همچنین در بخش مستندهای بلند 15 فیلم «وکیل مدافع»، «آپولو»، «آپولو ۱۱»، «آبزیان»، «بزرگ‌ترین مزرعه کوچک»، «غار»، «لبه دموکراسی»، «برای سما»، «مزدور بزرگ»، «سرزمین عسل»، «خانه را خراب کن»، «دوشیزه»، «خانواده نیمه‌شب» و «ملت تک‌فرزند» به عنوان نامزدهای اولیه اعلام شدند. در بخش جلوه‌های ویژه نیز فیلم‌های «آلیتا: فرشته جنگ»، «انتقامجویان: پایان بازی»، «کاپیتان مارول»، «گربه‌ها»، «مرد ماه جوزا»، «مرد ایرلندی»، «شیرشاه»، «1917»، «جنگ ستارگان؛ خیزش اسکای واکر» و «ترمیناتور: سرنوشت سیاه» و در بخش بهترین گریم فیلم‌های «بامبشل»، «نام من دلمایت است»، «دانتون ابی»، «جوکر»، «جودی»، «زنان کوچک»، «مالیفیسنت: معشوقه شیطان»، «1917»، «روزی و روزگاری در هالیوود» و «راکتمن» نامزدهای اولیه گرفتن اسکار هستند.