گروه فرهنگ‌‌و‌هنر: ماجرای تلویزیون و مخالفانش در چند سال اخیر بیشتر یادآور همان ضرب‌المثل قدیمی است که می‌گوید «چاه مکن بهر کسی، اول خودت، دوم کسی». در واقع همه آنها که در چند سال اخیر با کندن چاه‌های مختلف به دنبال ارائه «تصویری شکست خورده» از تلویزیون بوده‌اند، در نهایت مجبور شده‌اند با ضریب نفوذ بالای تلویزیون در میان مخاطبان کنار بیایند؛ حتی اگر همچنان اصرار داشته باشند تلویزیون شکست خورده است و کسی دیگر تلویزیون نگاه نمی‌کند و حرف‌هایی از این دست! عملکرد تلویزیون در آماده‌سازی ویژه‌برنامه‌های شب یلدا نیز با وجود نقدهایی که می‌توان به آن وارد دانست، یکی از مصادیق همین اتفاق است که در نهایت یک بار دیگر این گزاره را ثابت کرد که تلویزیون هنوز هم که هنوز است با اختلاف بسیار زیاد موثرترین رسانه و مورد اقبال‌ترین و پرمخاطب‌ترین در کشور ما است. 

 

* خانوادگی‌تر از همیشه

یکی از جدی‌ترین انتقادات به برنامه‌های هر ساله رسانه ملی برای شب یلدا این بود که تلویزیونی‌ها بدون توجه به شرایط اقتصادی جامعه، با طراحی دکورهای پر زرق و برق مبتنی بر المان‌های مربوط به شب یلدا از جمله آجیل و خوراکی‌های گران‌قیمت برنامه‌هایی را روانه آنتن می‌کنند که بیش از آنکه شادی و نشاط را راهی خانه‌های ایرانی کند، برای درصدی از مردم کشور که از وضعیت اقتصادی خوبی برخوردار نیستند، بیشتر عامل حسرت و ناراحتی خواهند بود؛ نکته‌ای مهم که برنامه‌سازان تلویزیون در ساخت برنامه‌های امسال به آن توجه کردند تا این بار فضای برنامه‌های شب یلدای تلویزیون قرابت بیشتری به حال و هوای خانه‌های ایرانی داشته باشد. در کنار این موضوع، تمرکز بر حضور «بزرگ‌ترها» به عنوان عامل محوری خانواده‌ها بویژه در شب یلدا، از دیگر اتفاقات مثبت برنامه‌های تلویزیونی شب یلدای امسال بود. برای مثال شبکه 4 در ابتکاری جالب از آفرین عبیسی و رابعه مدنی به عنوان 2 هنرپیشه پیشکسوت برای اجرای برنامه شب یلدای خود استفاده کرد. همچنین شبکه اول سیما با دعوت از داریوش فرضیایی یا همان «عموپورنگ» برنامه‌های کودک به همراه مادرش، سعی کرد محوریت توجه به «بزرگ‌ترها» در شب یلدا را بیش از پیش پررنگ کند.

 

* تلویزیون و نمره قبولی در یلدا

واقعیت این است که این روزها در کنار درک شهودی و تجربی از توجه اطرافیان و دوستان به تلویزیون، یکی از بهترین نشانه‌ها برای درک میزان مخاطبان برنامه‌های تلویزیونی، واکنش‌ها به این برنامه‌ها در فضای مجازی است. کافی است نگاهی به کانال‌های خبری، پیج‌های اینستاگرامی و همچنین شبکه‌های اجتماعی بیندازید تا ببینید برنامه‌های شب یلدای تلویزیون چگونه توانستند محور در گرفتن بحث‌هایی مختلف در میان کاربران فضای مجازی شوند. دست‌به‌دست شدن انبوهی از بریده برنامه‌های تلویزیونی شب یلدا در کانال‌ها و گروه‌های مختلف پیام‌رسان‌ها، به خودی خود یکی از دلایل رد ادعای آنهایی است که با طرح «بی‌مخاطب شدن تلویزیون» به دنبال ایجاد اعتبار برای رسانه‌های جایگزین یا اعمال فشار برای بازگشت مجدد خود به تلویزیون هستند؛ از برنامه شبکه یک که علی ضیا اجرای آن را برعهده داشت و حضور عموپورنگ و مادرش گرمای مضاعفی به آن بخشیده بود تا برنامه رشیدپور در شبکه سوم سیما که با وجود همه حاشیه‌های رسانه‌ای ایجاد شده برای آن، در نهایت یکی از نمونه‌های قابل قبول برنامه‌های شب یلدا در سال‌های اخیر بود. 

جالب اینکه دست پر تلویزیون در دعوت از چهره‌های سرشناس در شبکه‌های مختلف سیما برای برنامه‌های مختلف شب یلدای امسال، آنقدر مشهود بود که انتظار مخاطبان از تلویزیون را بالا برده بود و به همین خاطر، حضور برخی چهره‌های کمتر شناخته شده در کنار این چهره‌های سرشناس باعث شکل‌گیری انتقاداتی در فضای نخبگانی شد.

 

* بازگشت توفانی مدیری و دورهمی

اما بدون شک مهم‌ترین اتفاق تلویزیون در شب یلدای 98، بازگشت مهران مدیری به سیما بود. مدیری که پس از مدتی دوری به تلویزیون بازگشته بود، کار خود را با یک شروع توفانی آغاز کرد. او در تک قسمت آماده شده برای شب یلدای امسال، توانست بدون استفاده از بخش‌های نمایشی که معمولا در این برنامه وجود داشت و صرفا با تکیه بر استندآپ‌ کمدی‌های خودش و البته حضور میهمان‌های متنوع، بهترین برنامه تلویزیون برای شب یلدا را روانه آنتن کند. مدیری در بخش‌های مختلفی از صحبت‌های خود در این برنامه بر این تاکید کرد که چرا هیچ‌جا برای هنرمندان تلویزیون نمی‌شود. او در بخشی از برنامه درباره این توضیح داد که چرا ساخت برنامه‌هایی همچون دورهمی در بیرون از محیط تلویزیون تبدیل به تجربه‌های شکست‌خورده می‌شود: «ما می‌خواستیم برنامه‌ای مثل دورهمی برای اینترنت آماده کنیم و تصور کردیم آنجا همه چیز آزادتر است». او در ادامه به کنایه از این گفت که وقتی به این نتیجه رسید ساخت برنامه برای پخش در اینترنت نتیجه‌ای ندارد، سراغ شبکه نمایش خانگی رفت اما در نهایت تصمیم گرفت به تلویزیون بازگردد. نکته‌ای جالب که مدیری به شکل غیرمستقیم و در قالب یک استندآپ کمدی به آن اشاره کرد، این بود که تلویزیون فرصتی است تا هنرمندان در کنار حفظ شأن خود، به شکلی گسترده با مخاطبان‌شان ارتباط برقرار کنند. مدیری البته در حرف‌هایش از مشکلات اخیر نیز گفت و با کنایه به صحبت‌های عجیب رئیس‌جمهور در ارتباط با چگونگی اطلاع پیدا کردنش از گران شدن قیمت بنزین، گفت: «من گفتم آقایان خودتان بروید درباره شروع دورهمی تصمیم بگیرید. هر وقت قرار بود شروع شود، اصلا به من هم خبر ندهید، خودتا اعلام کنید! من خودم صبح جمعه فهمیدم دورهمی قرار است پخش شود!» جمله‌ای که سالن را منجفر کرد. البته مدیری در خلال صحبت‌هایش با میهمانان برنامه خود در ارتباط با نسبت مردم با سلبریتی‌ها و اظهارات آنها نیز صحبت کرد؛ حرف‌هایی که در کنار انتقادات او به دولت باعث شد توپخانه رسانه‌های حامی دولت برای کوبیدن مدیری و «دورهمی» دوباره آغاز به کار کند. اما در میان این حملات همه‌جانبه، بدون شک آنچه بیش از همه از دید مردم به عنوان اصلی‌ترین مالکان رسانه ملی اهمیت داشت، بازگشت یک برنامه جذاب به آنتن تلویزیون بود. برنامه‌ای با محوریت یک ستاره مشهور که بخش عمده‌ای از شهرتش را از همین تلویزیون و آنتن آن گرفته است و حالا پس از مدتی دوری از قاب جعبه جادو، دوباره برای ارتباط مستقیم با مردم سراغ تلویزیون آمده است تا یک بار دیگر ثابت کند هیچ جا برای او مثل تلویزیون نمی‌شود.

با برگزاری و اجرای برنامه‌های متنوع، شب یلدای سال 98 نیز به پایان رسید و با وجود تلخی‌های این ایام، خنده‌ای بر لب مخاطبان و مردم نشست. البته در این میان دور از انتظار نیست جریان مافیایی که به دنبال انحصار تلویزیون است و طی سال‌های اخیر با کمک پول‌های هنگفت دولتی، پروژه‌های انتخاباتی را کلید زده است؛ نسبت به اقبال عمومی به برنامه‌های شب یلدای تلویزیون بسیار دلخور و سرخورده شده باشد.

از حیث نگاه فرهنگی، با وجود برخی انتقادات اما تلویزیون و عوامل آن و چهره‌های مشهورش توانستند یک ویژه‌برنامه قابل قبول را در شب یلدا روی آنتن ببرند که با وجود فشارهای متنوع به رسانه ملی، این یک توفیق قابل ملاحظه به شمار می‌آید.

البته یک دیدگاه سیاسی نیز معتقد است رونق تلویزیون و خبرهای خوب مبنی بر تداوم حضور برنامه‌سازان مطرح کشور در رسانه ملی، یک پروژه انتخاباتی ضدملی را نیز خنثی می‌کند و از این حیث، حمایت واقع‌بینانه از تصمیمات اخیر تلویزیون یک رویکرد ملی و تکلیف‌گونه نیز به خود می‌گیرد.

***