کد خبر: 214491تاریخ: 1398/10/7 00:00
حکمرانی ایران در هارتلند انرژی
رضا عدالتی‌پور: روز گذشته با آغاز مانور مشترک دریایی ایران، چین و روسیه در دریای عمان و اقیانوس هند، عصر افول هژمونی آمریکا در خلیج‌فارس وارد مرحله جدیدی شد. آمریکایی‌ها که از زمان فروپاشی شوروی با اتخاذ سیاست ایران‌هراسی و فروش امنیت به حکام عرب خلیج‌فارس به دنبال کنترل هارتلند انرژی دنیا بودند، اکنون در برابر مانور مشترک ایران، چین و روسیه که به گفته دریادار غلامرضا طحانی، سخنگوی این رزمایش به سطح معناداری از همکاری رسیده، موضع انفعالی گرفته‌اند.
در شرایطی که خلیج‌فارس در سال 2019 شاهد 4 رخداد غیرمترقبه انفجار نفتکش ژاپنی، ساقط شدن پهپاد متجاوز و گران‌قیمت آمریکایی، حمله به آرامکو و توقیف نفتکش انگلیسی بود و هر آن امکان افزایش سطح تنش‌ها تا درگیری بین کشورهای منطقه نیز محتمل می‌نمود، جمهوری اسلامی ایران بار دیگر برتری خود را به عنوان محور ثبات و امنیت در این پهنه آبی به رخ کشید.
در سالی که آمریکا سیاست فشار حداکثری را علیه ایران اتخاذ کرده بود و چین و روسیه با تحریم‌های جدی آمریکا در حوزه اقتصاد و امنیت مواجه شده بودند، تقویت چندجانبه‌گرایی در برابر یکجانبه‌گرایی آمریکا باعث شد این 3 کشور با نزدیکی به یکدیگر برتری چشمگیری در معادلات منطقه غرب آسیا به دست آورند.
روسیه با اتخاذ سیاست صادرات تسلیحات به متحدان استراتژیک آمریکا مثل ترکیه شکافی جدی در روابط آمریکا با یکی از قدیمی‌ترین اعضای ناتو به وجود آورد. ترجیح ترک‌ها بر خرید «اس 400» و تهدید آنها به اخراج آمریکایی‌ها از اینجرلیک، بخشی از اثرات این استراتژی بود. از سوی دیگر چینی‌ها نیز با حضور در خلیج‌فارس و گسترش سطح تعاملات تجاری و نظامی با کشورهای این منطقه به طور جدی وارد عرصه رقابت با آمریکا شده‌اند. در این بین ایران با ایجاد ارتباط بین روسیه و چین و انجام مانور مشترک نظامی در اقیانوس هند و دریای عمان که گذرگاه بیش از 80 درصد از انرژی صادر شده به کل دنیاست، نشان داد مقابله با سیاست‌های خصمانه آمریکا صرفاً مربوط به حوزه‌های اقتصادی نخواهد شد و ایران این قدرت را خواهد داشت که در برابر ائتلاف‌سازی آمریکا در خلیج‌فارس، یک مجموعه نظامی قدرتمند و موثر را تشکیل دهد؛ نکته‌ای که اکثر تحلیلگران در رابطه با این رزمایش به آن اشاره داشتند و آن نقش حذف ناشدنی ایران در معادلات منطقه است. این نقش‌آفرینی به حدی است که کشورهای منطقه و حتی فرامنطقه‌ای در اجرای سیاست‌های خود به طور صریح یا ضمنی نظر مثبت ایران را جلب می‌کنند.
نمونه بارز این امر نیز عدم مشارکت کشورهای اثرگذار در ائتلاف آمریکا در خلیج‌فارس است. جدا از اینکه کویت، قطر و عمان ملاحظاتی برای پیوستن به ائتلاف آمریکا دارند، کشورهای فرامنطقه‌ای مثل ژاپن و فرانسه نیز حضور خود در خلیج‌فارس را خارج از چارچوب ائتلاف آمریکایی تعریف می‌کنند؛ موضوعی که به طور قطع ناشی از قدرت برتر ایران در شکل‌دهی به نظم منطقه و مدیریت امنیت انرژی در خلیج‌فارس است. موازنه قدرت شکل گرفته در نظام بین‌الملل در دهه اخیر در برابر آمریکا که جنبه اقتصادی داشت، اکنون وارد مرحله نظامی شده و متحدان اروپایی و آسیایی آمریکا با ائتلافی قدرتمند روبه‌رو هستند که در بعد اقتصادی، امنیتی و نظامی روابط سازنده‌ای خواهند داشت و طبیعتاً هزینه مواجهه با این ائتلاف خارج از محاسبات استراتژیست‌های غربی خواهد بود.