سرانجام با گذشت 3 روز از حادثه تلخ سقوط هواپیمای مسافری اوکراینی که بامداد روز چهارشنبه در حوالی پرند سقوط کرده بود و پس از پیدا شدن جعبه سیاه آن و آغاز بررسی‌ها در زمینه علت این سانحه، روز گذشته نتیجه تحقیقات با اطلاعیه‌ای از سوی ستاد کل نیروهای مسلح منتشر شد و این ستاد سقوط هواپیما را ناشی از خطای انسانی دانست و اطمینان داد مقصران این خطا را نیز به سازمان قضایی نیروهای مسلح معرفی خواهد کرد. علت این حادثه که متاسفانه باعث جان باختن 179 سرنشین هواپیما شد که در بین آنها 147 مسافر ایرانی حضور داشتند، طبق آنچه فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در نشست خبری روز گذشته خود در این زمینه اعلام کرد، اشتباه گرفتن این هواپیمای مسافری با موشک کروز و مدت زمان بسیار کوتاه چند ثانیه‌ای که برای واکنش لازم بود، متاسفانه موجب رخ دادن این حادثه و خطای پدافندی در شلیک به هواپیما شده است. سردار امیرعلی حاجی‌زاده در ادامه با شجاعت و صداقت مسؤولیت این حادثه را بر عهده گرفت و سازمان هواپیمایی کشوری را فاقد تقصیر در این زمینه دانست تا با پذیرش خطای رخ داده، خطای انسانی را عامل حادثه اعلام کند. در همین ارتباط ستاد کل نیروهای مسلح بیانیه‌ای صادر کرد که‌ به شرح زیر است:

 

* ملت شریف و انقلابی ایران اسلامی

در پی وقوع حادثه دلخراش سقوط یک فروند هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷ خطوط هوایی کشور اوکراین در اولین ساعات صبح چهارشنبه 18/10/98  و در بحبوحه تهاجم موشکی به پایگاه آمریکای جنایتکار و احتمال تاثیر اقدامات نظامی در این حادثه، ستاد کل نیروهای مسلح بلافاصله به منظور بررسی این احتمال اقدام به تشکیل هیأت بازرسی متشکل از کارشناسان فنی و عملیاتی، مستقل از سازمان هواپیمایی کشوری نمود که نتایج بررسی شبانه‌روزی و دقیق این هیأت به استحضار ملت شریف ایران می‌رسد:

۱- در پی تهدیدهای رئیس‌جمهور و فرماندهان نظامی آمریکای جنایتکار مبنی بر هدف قرار دادن تعداد زیادی از اهداف در خاک جمهوری اسلامی ایران در صورت انجام عملیات متقابل و نظر به افزایش بی‌سابقه تحرکات هوایی در منطقه، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به منظور پاسخگویی به تهدیدات احتمالی در بالاترین سطح آماده‌باش قرار گرفت.

۲- در ساعات پس از انجام عملیات موشکی، پرواز‌های جنگی نیروهای تروریست آمریکایی در پیرامون کشور افزایش یافته و برخی اخبار نیز از مشاهده اهداف هوایی به سمت مراکز راهبردی در کشور به واحدهای دفاعی واصل و اهداف متعددی در برخی صفحات رادار مشاهده شد که موجب حساسیت بیشتر در مجموعه‌های پدافند هوایی گردید.

۳- در چنین شرایط حساس و بحرانی، پرواز شماره ۷۵۲ خطوط هوایی اوکراین از فرودگاه امام خمینی(ره) حرکت نموده و هنگام چرخش، کاملاً در حالت نزدیک‌شونده به یک مرکز حساس نظامی سپاه و در ارتفاع و شکل پروازی یک هدف متخاصم قرار می‌گیرد که در این شرایط بر اثر بروز خطای انسانی و به صورت غیرعمد، هواپیمای مذکور مورد اصابت قرار گرفته که متاسفانه موجب به شهادت رسیدن جمعی از هموطنان عزیز و جان باختن تعدادی از اتباع خارجی می‌گردد.

۴- ستاد کل نیروهای مسلح ضمن عرض تسلیت و اظهار همدردی با خانواده‌های داغدار هموطن و جان‌باختگان اتباع سایر کشورها و عذرخواهی به خاطر خطای انسانی پیش آمده، اطمینان کامل می‌دهد با پیگیری انجام اصلاحات اساسی در فرآیندهای عملیاتی در سطح نیروهای مسلح، امکان تکرار اینگونه خطاها را غیرممکن ساخته و بلافاصله مقصر آن را به سازمان قضایی نیروهای مسلح معرفی نماید تا با خطا‌های صورت گرفته برخورد قانونی صورت گیرد.

۵- همچنین ابلاغ شد در اسرع وقت مسؤولان مربوط در سپاه با حضور در رسانه ملی توضیحات مشروحی را به مردم شریف ارائه نمایند.

 

* کاش می‌مردم و شاهد حادثه سرنگونی هواپیما نبودم

فرمانده نیروی هوافضای سپاه ظهر دیروز در نشست خبری با اشاره به سقوط هواپیمای مسافری اوکراینی، گفت: حادثه دلخراش سرنگونی هواپیمای مسافری خطوط هوایی اوکراین را وقتی در غرب کشور بودم، بعد از اجرای عملیات ضربتی موشکی علیه پایگاه‌های آمریکا شنیدم و موقعی که اطمینان پیدا کردم این اتفاق افتاده، واقعاً برای خودم آرزوی مرگ کردم؛ ‌ای کاش می‌مردم و چنین حادثه‌ای را شاهد نبودم. سردار امیرعلی حاجی‌زاده افزود: ما یک عمر خودمان را پیش‌مرگ مردم کردیم و امروز هم آبروی‌مان را با خداوند متعال معامله می‌کنیم و در این شرایط سخت در مقابل دوربین‌ها ظاهر شدیم تا توضیح دهیم. این حادثه توسط ستادهای بالاتر و مجموعه قوه‌قضائیه ان‌شاءالله بررسی و ارزیابی خواهد شد و اطلاعات کامل می‌شود؛ همین ابتدای صحبت عرض می‌کنم گردن ما از مو باریک‌تر است و همه مسؤولیت این کار را می‌پذیریم و هرگونه تصمیمی مسؤولان بگیرند ما مطیع اجرای آن هستیم.

فرمانده نیروی هوافضای سپاه گفت: در تشریح این حادثه باید بگویم همان‌گونه که مطلع هستید بیش از یک هفته است شرایط و التهاب منطقه را فرا گرفته و احتمال درگیری بسیار بالا بود و شاید از ابتدای انقلاب تاکنون چنین شرایطی نداشتیم و احتمال درگیری بسیار بالا بود. سردار حاجی‌زاده با بیان اینکه آمریکایی‌ها در آماده‌باش کامل بودند و نیروهای مسلح ما نیز در آماده‌باش صددرصد قرار داشتند، اظهار داشت: آمریکایی‌ها تهدید کرده بودند ۵۲ نقطه از ایران را می‌زنند، به خاطر همین همه یگان‌های آفندی و پدافندی در آماده‌باش صددرصد بودند. وی اضافه کرد: طبیعتاً سامانه‌های مستقر در تهران و پدافند تهران در همین شرایط بود. آنچه در بررسی‌ها به دست آمده و بر اساس توضیحات دوستان ما در شب حادثه وضعیت را در حالت جنگی قرار داده بودند و شبکه یکپارچه پدافند در آماده‌باش کامل بود. در این شرایط تعدادی از سامانه‌های پدافندی به رینگ پدافندی تهران اضافه شد. وی ادامه داد: اولین سامانه در محدوده غرب تهران که همین حادثه توسط آن رقم خورده در اطراف بیدگنه مستقر می‌شود و در چندین مرحله آماده‌باش ۳-۳ که بالاترین سطح آماده‌باش است به همه شبکه پدافندی اعلام می‌شود. در چندین مرحله به شبکه پدافند از جمله همین سامانه اعلام می‌شود موشک‌های کروزی به سمت کشور شلیک شده است و در یکی، دو مرحله تاکید می‌شود گزارشات واصله مبنی بر این است که این موشک‌های کروز در مسیر هستند و آماده باشید. سردار حاجی‌زاده تصریح کرد: این سامانه‌ها در بالاترین سطح آمادگی به سر می‌بردند، به آنها اعلام شده بود موشک‌های کروز شلیک شده و در مسیر هستند. این سامانه که درگیر شده و شلیک موشک داشته، مصاحبه‌ای با اپراتور آن انجام شده که در آینده منتشر خواهد شد. فرمانده نیروی هوافضا سپاه اظهار داشت: اپراتور اظهار می‌کند پروازها متوقف شود؛ چندین بار تقاضا کردیم فضای کشور از پروازها متوقف شود که اصطلاحاً می‌گویند فضا باید «CLEAR» شود اما بنا بر برخی ملاحظات صورت نمی‌گیرد و با وجود شرایط جنگی پروازها ادامه پیدا می‌کند.

وی افزود: در آن لحظاتی که این اتفاق می‌افتد این سامانه در فاصله ۱۹ کیلومتری مواجه می‌شود با یک هدفی که کروز تشخیص داده می‌شود. سردار حاجی‌زاده در ادامه از روی نقشه‌ای که در محل نشست خبری نصب بود، جزئیات حادثه هواپیمای اوکراین را تشریح کرد و گفت: این سامانه پدافندی ساعت ۱۲ شب در محل مورد نظر مستقر می‌شود. با توجه به اطلاعاتی که به این اپراتور سامانه پدافند هوایی داده بودند که وضعیت جنگی است و اعلام کرده بودند موشک کروز شلیک شده است، این اپراتور هم هواپیما را موشک کروز تشخیص می‌دهد و موظف بوده است در این شرایط تماس و تاییدیه بگیرد. خبط اپراتور هم در همین نکته است.

فرمانده نیروی هوافضای سپاه گفت: در آن شرایط گویا سیستم ارتباطی‌اش با اختلال مواجه بوده یا سامانه‌های «جمینگ» موجب شده یا شبکه شلوغ بوده است. به هر ترتیب، نتوانسته است تماس بگیرد. سردار حاجی‌زاده اظهار داشت: اپراتور ۱۰ ثانیه فرصت داشته تصمیم بگیرد و هم می‌توانسته بزند و هم می‌توانسته نزند و متأسفانه در چنین شرایطی این تصمیم بد را می‌گیرد. درگیر شده و موشک شلیک می‌شود و هواپیما مورد اصابت قرار می‌گیرد.

سردار حاجی‌زاده با اشاره به برخی اظهارنظرها از سوی مقامات هواپیمایی گفت: لازم می‌دانم چند نکته را در اینجا مطرح کنم. عزیزان هواپیمایی کشوری تا قبل از اعلام نیروهای مسلح، دفاع می‌کردند و می‌گفتند این حادثه اصابت موشک نیست و تحت بررسی است. آنها بر اساس دانسته‌های خود عمل می‌کردند و از این حادثه خبری نداشتند. من زمانی که مطلع شدم صبح روز چهارشنبه بلافاصله به مسؤولان اطلاع دادم.

وی افزود: به من گفته بودند یک هدف را زده‌ایم اما تقارن این موضوع با سقوط هواپیمای مسافری من را به شک انداخت. من در غرب کشور بودم و بلافاصله به سمت تهران حرکت کردم ولی در بین راه با مسؤولان تماس گرفتم و گفتم این اتفاق افتاده است و من احتمال بالا می‌دهم هواپیمای خودی را زده باشیم. تا به تهران برسم دیدم ستاد کل نیروهای مسلح بر اساس اصول معمول، یک تیم بررسی حادثه تشکیل داده و این تیم کسانی را که دخیل در این موضوع بودند قرنطینه کرد. فرمانده نیروی هوافضای سپاه اظهار داشت: ما اجازه نداشتیم چیزی به کسی بگوییم. ما اطلاع‌رسانی کرده بودیم و لازم بود شرایط و موضوع مورد بررسی قرار گیرد اما اینکه چند روز طول کشید تا خبررسانی شود، به این خاطر نبوده که کسی بخواهد موضوع را کتمان کند، بلکه روال موضوع به همین شکل است که ستاد کل باید موضوع را بررسی کند. آنها نیز حادثه را بررسی کردند و تقریباً صبح جمعه همه اطلاعات جمع و مشخص شد واقعه چه بوده است. عده‌ای در این حادثه خطا داشتند و اتفاقاتی افتاده است. سردار حاجی‌زاده گفت: بنده در اولین ساعتی که مطلع شدم، به مقامات اطلاع دادم و آنها باید این مساله را ارزیابی و بررسی می‌کردند و واقعاً هم ستاد کل نیروهای مسلح در این زمینه سریع عمل کرد و ظرف ۴۸ ساعت این بررسی‌ها انجام شد. فرمانده نیروی هوافضای سپاه ادامه داد: همچنین مسؤولان سازمان هواپیمایی کشوری که محکم برخورد موشک به هواپیما را رد می‌کردند، به این دلیل بود که آنان بر اساس تجربیات خودشان عمل می‌کردند و من اعلام می‌کنم آنها هیچ گناهی ندارند و مقصر نیستند و هر چه تقصیر است بر عهده ما است. وی بیان کرد: هم هواپیما در مسیر بوده و خطایی نداشته و هم هواپیمایی کشوری و شرکت فرودگاه‌ها همگی بدرستی عمل کرده‌اند و اگر خبط و خطایی وجود داشته است، یکی از عناصر ما خطا کرده است و این موضوع به ما مربوط است و باید پاسخگو باشیم. سردار حاجی‌زاده تصریح کرد: هواپیمایی کشوری نظامی نیستند و بر اساس تجربیاتی که داشتند اظهارنظر کردند و تصورشان بر این بود اگر موشکی به هواپیما برخورد کند، باید در بالا منهدم شود و بر اساس آنکه منهدم نشده بود چنین نظری دادند. فرمانده نیروی هوافضای سپاه ادامه داد: از آنجایی که هواپیما در یک ارتفاع کم مورد اصابت قرار گرفته، توسط یک موشک کوتاه‌برد بوده و این موشک چون مجاورتی عمل کرده است، این هواپیما فرصت کرده یک مسیری را برود و روی هوا متلاشی نشود و پس از برخورد با زمین متلاشی شد. وی اظهار داشت: لذا کسی از هواپیمایی کشوری از این قضیه مطلع نبوده است و بنده از آن عزیزان دفاع می‌کنم و شرح ماوقع هم همین بوده است. سردار حاجی‌زاده بیان کرد: نیروهای مسلح و سپاه به دنبال پنهان‌کاری نبوده‌اند و ما از این حادثه متاسفیم و مانند خانواده این شهدا خود را غم‌زده و شریک غم آنان می‌دانیم. ما هم عزیزان‌مان را از دست داده‌ایم و از این حادثه متاسفیم. فرمانده نیروی هوافضای سپاه تصریح کرد: اینها هزینه شیطنت‌ها، التهابات و اقدامات آمریکا در منطقه است که واقعاً آن شب ما آمادگی درگیری همه‌جانبه را داشتیم. بنده در غرب کشور بودم و هر لحظه احتمال درگیری را می‌دادم، چرا که تعداد زیادی هواپیما در منطقه در حال پرواز بود. وی با اشاره به اینکه هواپیماهای جنگی بسیار زیادی در حال پرواز بودند و بمب‌افکن‌های بسیار زیادی در منطقه اضافه کرده بودند، گفت: ما احتمال شلیک کروز و ورود هواپیماها را داشتیم و خودمان را آماده درگیری همه‌جانبه کرده بودیم و متاسفانه در اینجا به واسطه تصمیم‌گیری عجولانه یک فرد این اتفاق و فاجعه بزرگ رخ داد. سردار حاجی‌زاده در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا این امکان وجود نداشت با توجه به اینکه جمهوری اسلامی در حال انجام عملیات موشکی بود و آسمان کشور از حالت عادی خارج شده بود، آسمان کشور برای چند ساعتی CLEAR اعلام و از پروازهای تجاری و مسافری عاری می‌شد؟ گفت: من نمی‌خواهم اینجا کسی را متهم کنم. ما اطلاع‌رسانی می‌کنیم، طبیعتاً گروه‌هایی که مسؤول هستند این حادثه را بررسی و رسیدگی می‌کنند، آنها رسیدگی‌های لازم را انجام خواهند داد. از دید من زمانی که شرایط جنگی می‌شود، باید از سوی مسؤولان ذی‌ربط این اتفاق می‌افتاد و این دستور صادر می‌شد. وی در پاسخ به پرسش دیگری که آیا شما این موضوع را به نهادهای غیرنظامی و هوانوردی اعلام کرده بودید؟ گفت: بخش هوانوردی هیچ مسؤولیتی نداشته و هیچ چیزی از آنها خواسته نشده بوده است، هر مشکلی هست به نیروهای مسلح بازمی‌گردد.

فرمانده نیروی هوافضای سپاه تصریح کرد: هر خطا و مشکلی هست به نیروهای مسلح بازمی‌گردد. بخش دولتی، کشوری و شرکت فرودگاه‌ها هیچ قصور و تقصیری ندارند. سردار حاجی‌زاده گفت: مسؤول این کار افراد دیگری بودند که باید این کار را مدیریت و فرماندهی می‌کردند، همان‌گونه که آن شب بنده در غرب کشور عملیات ضربات موشکی را فرماندهی و کنترل می‌کردم، در این بخش هم عزیزان دیگری مسؤول بودند و باید این کارها را انجام می‌دادند اما این زمینه فراهم شد که این فرد این خطای بزرگ را انجام دهد و متأسفانه این حادثه غم‌انگیز رخ دهد.

***

***

رئیس‌جمهور در بیانیه‌ای با اشاره به نتیجه تیم تحقیقاتی ستاد کل نیروهای مسلح مربوط به سانحه سقوط هواپیمای مسافری اوکراینی، اعلام کرد: در فضای تهدید و ارعاب رژیم متجاوز آمریکا علیه ملت ایران پس از شهادت سردار قاسم سلیمانی و به منظور دفاع در برابر حملات احتمالی ارتش آمریکا، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در آماده‌باش صددرصد قرار داشتند که متأسفانه خطای انسانی و شلیک اشتباه، به یک فاجعه بزرگ منجر شد و ده‌ها انسان بی‌گناه قربانی شدند. در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: جمهوری اسلامی ایران از این اشتباه فاجعه‌بار بسیار متأسف است و اینجانب از سوی جمهوری اسلامی ایران به خانواده‌های قربانیان این فاجعه دردناک، عمیقا تسلیت عرض می‌کنم.

***

رئیس قوه‌قضائیه در دستوری به رئیس سازمان قضایی نیرو‌های مسلح، ضمن اعلام تسلیت مجدد به بازماندگان حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی، جمع‌آوری مستندات و اقدامات قضایی مربوط به این حادثه دلخراش را مورد تاکید قرار داد. در بخشی از نامه آیت‌الله رئیسی آمده است: سازمان قضایی نیرو‌های مسلح در اسرع وقت با دریافت و جمع‌آوری مستندات مربوط به ستاد کل نیرو‌های مسلح، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سازمان هواپیمایی کشوری و اخذ توضیح از مقامات مسؤول مطلع، نسبت به شناسایی واقعیت قضایی مقصران بروز این حادثه ناگوار اقدام و برابر ضوابط و مقررات قانونی رسیدگی و نتیجه را به صورت مستمر به اینجانب منعکس کند.

***

وزیر امور خارجه با انتشار توئیتی نوشت: خطای انسانی در زمان بحران ناشی از ماجراجویی ایالات متحده منجر به فاجعه شد. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در توئیتی نوشت: روزی غم‌انگیز. نتایج اولیه تحقیقات داخلی توسط نیروهای مسلح: اشتباه انسانی در زمان بحران ناشی از ماجراجویی ایالات متحده به فاجعه منجر شد. عرض تأسف عمیق، پوزش و تسلیت ما به مردم ما، خانواده‌های قربانیان و همه ملت‌های آسیب‌دیده. اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور نیز در این‌باره نوشت: باید خود را جای تک تک بازماندگان این فاجعه، شهروندان ایرانی و مسؤولان بگذاریم تا به عمق و ابعاد آن، از قربانی شدن جوانان نخبه تا لطمه دیدن اعتماد اجتماعی و مسائل فنی و نظامی حساس باشیم.