پرونده «وطن امروز» برای ژانرشناسی فیلمهای داستانی حاضر در سیوهشتمین جشنواره فیلم فجر
گروه فرهنگ و هنر: سیوهشتمین جشنواره فیلم فجر پیش از آنکه آغاز شود یک جشنواره خاص و جنجالی بود؛ اصلیترین دلیل آن را هم باید حضور بالای فیلمسازان سرشناس با آثارشان در صف حضور در این جشنواره دانست. شاید اگر حضور حمید نعمتالله و فیلمش به واسطه برخی مشکلات مالی در این جشنواره غیرممکن نمیشد و داریوش مهرجویی نیز به خاطر دلخوریهایش از بنیاد سینمایی فارابی قید حضور در این دوره از جشنواره فجر را نمیزد، جشنواره سیوهشتم را حداقل روی کاغذ باید یکی از «چگالترین» دورههای این رویداد هنری از منظر حضور نامهای بزرگ در آن دانست. نکته جالب توجه در ارتباط با جشنواره امسال این است که با توجه به محتوای کلی آثار حاضر در بخش سودای سیمرغ دوره سیوهشتم جشنواره فیلم فجر و همچنین سوابق کاری سازندگان این آثار به نظر میرسد با وجود اینکه تنوع ژانری در این دوره از جشنواره با حضور آثاری همچون «خروج» و «روز بلوا» که در زمره سینمای انتقادی هستند، «روز صفر» سعید ملکان که یک تریلر امنیتی است، یا «آن شب» کورش آهاری که اثری در ژانر وحشت است و «آبادان یازده 60» و «درخت گردو» که در ژانر دفاعمقدس هستند تا حدودی پدید آمده اما همچنان میدان بیش از همه در اختیار آثاری از سینمای اجتماعی است؛ آثاری که احتمالا رویکردهای هنری و تجربهای در برخی از آنها زیاد باشد. مهمترین مسأله در ارتباط با سینمای اجتماعی آن است که اساسا در سینمای جهان چیزی به عنوان «ژانر اجتماعی» وجود ندارد؛ البته که اینگونه از فیلمها همیشه در میان ژانرهای مختلف سرگردان بودند و نمیشد آثار متعلق به سینمای اجتماعی را در یک گونه خاص دستهبندی کرد. به بهانه معرفی همه آثار داستانی راهیافته به 2 بخش «سودای سیمرغ» و «نگاه نو» سیوهشتمین جشنواره فیلم فجر، نگاهی داریم به ژانرهای این آثار تا بیشتر متوجه گزاره ابتدایی این گزارش در ارتباط با غلبه آثاری با مضمون اجتماعی در جشنواره امسال شوید.
***
آبادان یازده ۶۰/ مهرداد خوشبخت
«آبادان یازده 60» به کارگردانی مهرداد خوشبخت هم یکی از معدود آثار سینمای دفاعمقدس در جشنواره فجر امسال است. اثری که به سراغ ماجرایی کمتر شنیده شده در تاریخ دفاعمقدس رفته است و در آن بازیگرانی چون علیرضا کمالی، حسن معجونی، شبنم گودرزی، حمیدرضا محمدی و نادر سلیمانی به ایفای نقش پرداختهاند. داستان «آبادان یازده 60» در ارتباط با نقش رادیو در زمان جنگ است و فضای قصه آن در روزهای ابتدایی جنگ میگذرد. «آبادان یازده 60» از جمله تولیدات سازمان هنری- رسانهای اوج در جشنواره فجر امسال است.
***
سه کام حبس / سامان سالور
«ساکنین سرزمین سکوت»، «چند کیلو خرما برای مراسم تدفین»، «ترانه تنهایی تهران»، «آمین خواهیم گفت»، «سیزده ۵۹» و «تمشک» از ساختههای پیشین سامان سالور است؛ فیلمسازی که حالا «سه کام حبس» را به جشنواره سیوهشتم رسانده است. محسن تنابنده، پریناز ایزدیار، سمیرا حسنپور، متین ستوده، مریم بوبانی، محمود نظرعلیان، یدالله شادمانی، محمد اشکانفر و علیرضا مهران گروه بازیگران فیلم را تشکیل میدهند. بر اساس آنچه تاکنون در ارتباط با خط روایی این فیلم منتشر شده به نظر میرسد «سه کام حبس» را هم باید در زمره درامهای اجتماعی جشنواره فجر امسال جای داد.
***
شنای پروانه/ محمد کارت
«شنای پروانه» اولین تجربه فیلمسازی محمد کارت به عنوان کارگردان یک اثر سینمایی است؛ این اثر هم همچون «خون شد» کیمیایی با سرمایهگذاری محمدصادق رنجکشان، سرمایهگذار جنجالی چند سال اخیر سینمای ایران تولید شده است. اثری که براساس شنیدهها قصهای بشدت تلخ دارد و در زمره درامهای خانوادگی سینمای ایران قرار میگیرد. جواد عزتی، طناز طباطبایی، امیر آقایی، پانتهآ بهرام، علی شادمان، نیره فراهانی، مهدی حسینینیا، ایمان صفا، مهلقا باقری، نادر شهسواری و آبان عسکری بازیگران این پروژه پر بازیگر هستند.
***
من میترسم/ بهنام بهزادی
بهنام بهزادی که چند سال پیش با «وارونگی» راهی جشنواره فیلم فجر شده بود، امسال با «من میترسم» راهی بخش سودای سیمرغ جشنواره فیلم فجر شده است. به نظر میرسد این اثر را هم باید در زمره درامهای اجتماعی سینمای ایران در جشنواره سیوهشتم فیلم فجر قرار داد. الناز شاکردوست، پوریا رحیمیسام، امیر جعفری، ستاره پسیانی، مهران احمدی، پیام یزدانی، مجید جعفری و یگانه رفتاری بازیگران «من میترسم» هستند.
***
آن شب/ کورش آهاری
کورش آهاری حتی برای اهالی رسانه هم کارگردان ناشناختهای است اما فیلمش با نام «آن شب» در همین جشنواره در 2 بخش نگاه نو و سودای سیمرغ حضور دارد. فیلمنامه این فیلم سینمایی توسط کورش آهاری و میلاد جرموز نوشته شده و داستان آن درباره یک زوج ایرانی در آمریکاست که در یک هتل محبوس شدهاند، در حالی که نیروهای بیگانهای آنها را وادار میکنند با رازهایی که از هم پنهان کردهاند روبهرو شوند. این فیلم را باید یکی از معدود آثار معمایی در جشنواره فجر امسال دانست. در این فیلم که به طور کامل در خارج از ایران فیلمبرداری شده، بازیگرانی چون شهاب حسینی و امیرعلی حسینی حضور دارند.
***
خون شد/ مسعود کیمیایی
«خون شد» کیمیایی هم یکی از درامهای اعتراضی امسال جشنواره فیلم فجر خواهد بود. کیمیایی که در چند سال اخیر نتوانسته نظر مثبت منتقدان و مخاطبان را به آثار خود جلب کند، این بار در «خون شد» روایتگر قصه مردی است که پس از بازگشت به خانهاش، متوجه فروپاشی آن میشود؛ او حالا باید دست به کار شود تا همه چیز را درست کند. هرچند از کیمیایی بعید است به دنبال بازسازی یکی از آثار قدیمی خود برود ولی تعجب نکنید اگر بعدها شنیدید که «خون شد» شباهتهای بسیاری به «قیصر» فیلم معروف این فیلمساز در سالهای پیش از انقلاب دارد. سعید آقاخانی، سیامک انصاری، لیلا زارع، نسرین مقانلو، هومن برقنورد، سیامک صفری و… گروه بازیگران این فیلم را تشکیل میدهند.
***
خوب، بد، جلف ۲؛ ارتش سری/ پیمان قاسمخانی
«خوب، بد، جلف ۲؛ ارتش سری» تنها فیلم کمدی سیوهشتمین جشنواره فیلم فجر است که پیمان قاسمخانی نخستین قسمت آن را به سیوپنجمین جشنواره فیلم فجر برده بود؛ فیلمی که بالغ بر ۱۶ میلیارد تومان فروش را تجربه کرد و باعث شد پیمان قاسمخانی دنبالهای برای آن بسازد. نکته جالب در ارتباط با این فیلم آن است که پیش از این قرار بود اکران عمومی آن آغاز شود ولی گویا با مساعد نشدن شرایط اکران، سازندگان این اثر در نهایت تصمیم گرفتند فیلمشان را برای حضور در سیوهشتمین جشنواره فیلم فجر راهی این رویداد هنری کنند.
***
عامه پسند/ سهیل بیرقی
سهیل بیرقی که علاقه زیادی به ساخت فیلمهایی با محوریت ظلم به زنان دارد، در تازهترین ساخته خود نیز دست بر قصهای گذاشته که قهرمان آن زنان هستند. بیرقی که پیش از ورود به عنوان کارگردان به سینما به عنوان دستیار عبدالرضا کاهانی در سینما شناخته میشد، عنوان «عامهپسند» را بر فیلم جدید خود گذاشته است. اثری که به نظر میرسد باید آن را هم در زمره درامهای اجتماعی سینمای ایران جای داد؛ اثری که فاطمه معتمد آریا، هوتن شکیبا و باران کوثری بازیگران اصلی آن هستند.
***
مغز استخوان/ حمیدرضا قربانی
بعد از تجربه نهچندان پرسروصدای «سهماهی»، نام حمیدرضا قربانی با فیلم «خانهای در خیابان چهلویکم» در محافل سینمایی بر سر زبانها افتاد. فیلمساز جوانی که پیش از ورود به عرصه کارگردانی، تجربه دستیاری و برنامهریزی اصغر فرهادی در آثار شاخصی همچون «درباره الی» و «جدایی نادر از سیمین» را در کارنامه داشته است. «مغز استخوان» که عنوان اثر جدید این فیلمساز است، اثری با قصهای بشدت تلخ است که در زمره درامهای اجتماعی جشنواره امسال قرار میگیرد. فیلمبرداری این فیلم با بازی پریناز ایزدیار، بابک حمیدیان، بهروز شعیبی، نوید پورفرج و جواد عزتی در تهران انجام شده و فیلم از نظر ترکیب بازیگران از کارهای ویژه جشنواره امسال محسوب میشود. در خلاصه داستان این فیلم آمده است: «الان مسأله شما چیه!؟ میخواین بگین قانونی نیست!؟ یعنی اینجا همهچی همیشه قانونی اتفاق میافته!؟ هممون درستیم!؟ هیچکی هیچ غلطی نکرده تا حالا!؟»
***
پوست/ بهمن و بهرام ارک
بهمن و بهرام ارک در یکی دو سال گذشته از پرچمداران دریافت جایزه از جشنوارههای خارجی با فیلم کوتاه و فرم گرای «حیوان» بودهاند؛ برادران دوقلوی تبریزی که فیلم کوتاهشان اقبال بلندی در جشنوارههای داخلی هم داشته و توانسته جوایز زیادی کسب کند. «پوست» که به زبان ترکی ساخته شده، اثری در ژانر وحشت است که علاوه بر بخش «نگاه نو» این دوره از جشنواره فیلم فجر به بخش مسابقه اصلی یا همان سودای سیمرغ نیز راه پیدا کرده است.
موضوع فیلم «پوست» عشق، جادو و خرافهپرستی است و درباره خانوادهای است که شامل یک مادر و پسر هستند و زندگی آنها به دلیلی دچار مشکل میشود. این فیلم بازیگر سرشناسی ندارد و از بازیگران بومی تبریز در آن استفاده شده؛ به نظر هم میرسد «پوست» هم مانند «حیوان» فضای فرمگرایی داشته باشد.
***
تومان/ مرتضی فرشباف
مرتضی فرشباف از جمله فیلمسازان سینمای ایران است که آثارش در زمره کارهای گروه هنر و تجربه قرار میگیرد؛ آثاری که بیشتر به درد مخاطبان خاص جشنوارهها میخورد. او بعد از ساخت «سوگ» و «بهمن» حالا در سومین اثر سینمایی خود «تومان» را راهی سیوهشتمین جشنواره فیلم فجر کرده است؛ اثری در گونه درام اجتماعی که بعید نیست آن هم فیلمی تجربهگرا باشد. فرشباف البته پیش از این عنوان کرده بود قصد دارد فیلمش را به جشنواره فیلم برلین هم ارسال کند. در «تومان» میرسعید مولویان، مجتبی پیرزاده، پردیس احمدیه، ایمان صیادبرهانی و حامد نجابت به ایفای نقش پرداختهاند. فیلم «تومان» به نویسندگی و کارگردانی مرتضی فرشباف و تهیهکنندگی سعید سعدی ساخته شده است.
***
مردن در آب مطهر/ نوید محمودی
این چهارمین همکاری مشترک برادران محمودی در سینمای ایران در مقام تهیهکننده و کارگردان است. نوید و جمشید محمودی پیش از این فیلمهای «چند متر مکعب عشق»، «رفتن» و «شکستن همزمان بیست استخوان» را با محوریت مسائل و مصائب مهاجران افغانستانی در ایران کارگردانی کرده بودند. «مردن در آب مطهر» هم فیلمی دیگر در ادامه دغدغههای این دو برادر فیلمساز مهاجر است که آن را هم باید در گروه دارمهای اجتماعی سینمای ایران قرار داد. عاشقانه تازه برادران محمودی قصه چند جوان مهاجر افغان را روایت میکند که قصد رفتن به اروپا را دارند.
***
ابر بارانش گرفته/ مجید برزگر
مجید برزگر هم از جمله فیلمسازان جشنوارهای سینمای ایران است که آثارش اساسا به درد مخاطبان خاص جشنوارهها میخورد تا مخاطبان عام سینما. او امسال با تازهترین اثرش که «ابر بارانش گرفته» نام دارد راهی سیوهشتمین جشنواره فیلم فجر شده است؛ اثری که در دستهبندی درامهای اجتماعی قرار میگیرد. برزگر خود گفته فیلمش هنرمند نامآشنایی ندارد و نقش اول آن را نازنین احمدی ایفا کرده است. مجید برزگر 3 فیلم اخیرش در مدیوم سینما را با حال و هوای تجربی جلوی دوربین برده و ساختههایش نشان داده اساسا کارگردانی است که دوست دارد مدام در این بخش تجربه کسب کند. حالا به نظر میرسد «ابر بارانش گرفته» هم در همین فضا ساخته شده است.
***
سینما شهر قصه/ کیوان علیمحمدی و علیاکبر حیدری
کیوان علیمحمدی را تا پیش از این همواره در همراهیاش با امید بنکدار به یاد میآوردیم؛ 2 فیلمسازی که به صورت مشترک فیلمهای «شبانه»، «شبانه روز»، «ارغوان» و «گیلدا» را کارگردانی کرده بودند و جنس خاصی از سینما را پیگیری میکردند که البته مخاطبان خاص خود را هم داشت. حالا علیمحمدی در اولین تجربه مستقل کارگردانیاش از یار همیشگی، با همراهی علیاکبر حیدری «سینما شهر قصه» را کارگردانی و تهیه کرده است. این فیلم از آثار کمتر رسانهای شده جشنواره است که به طور کامل در سکوت خبری ساخته شده و اطلاعات چندانی درباره محتوا و ساختار آن هنوز رسانهای نشده است ولی بعید نیست آن نیز درامی اجتماعی باشد.
***
خروج/ ابراهیم حاتمیکیا
«خروج» تازهترین اثر ابراهیم حاتمیکیا است. آقا ابراهیم که نشان داده همیشه دوست دارد فرزند زمانه خویش باشد، در روزهایی که بسیاری از مردم نسبت به سیاستهای اقتصادی و اجتماعی دولت معترض هستند با انتخاب قصهای انتقادی دست روی ماجرای گروهی کشاورز گذاشته که سیل محصولات آنها را از بین برده است و عدم تحقق وعدههای مقامات دولتی به آنها، این کشاورزان را به تهران کشانده است. البته شنیدهها حاکی است حاتمیکیا پایان جالب توجه و شوکهکنندهای را برای این اثر خود در نظر گرفته است. «خروج» فیلمی با مضمون انتقادی و اجتماعی است که هم میتوان آن را در ژانر سینمای سیاسی دستهبندی کرد و هم در ژانر «جادهای»؛ اثری که فرامرز قریبیان نقش اول آن است.
***
خورشید/ مجید مجیدی
بسیاری از مخاطبان سینما در انتظار بودند ببینند مجید مجیدی، سازنده پروژه بزرگ و ماندگار «محمد رسولالله(ص)» بعد از اتمام این اثر سراغ ساخت چه فیلمی خواهد رفت. مجیدی چندی پیش پس از انتشار یک فراخوان اینترنتی برای حضور بازیگرانی نوجوان در پروژه جدیدش، «خورشید» را با تهیهکنندگی مشترک خود و امیر بنان کلید زد؛ فیلمی که قهرمانهای اصلی آن کودکان هستند و جواد عزتی سرشناسترین بازیگر آن است. بر اساس شنیدهها قصه این درام اجتماعی در ارتباط با کودکان کار است و احتمالا باید حالوهوایی شبیه به «بچههای آسمان» و «رنگخدا» که دیگر آثار مجیدی با حضور قهرمانان کودک هستند، داشته باشد.
***
درخت گردو/ محمدحسین مهدویان
محمدحسین مهدویان که با اثری در گونه سینمای دفاعمقدس به جریان حرفهای سینمای ایران پا گذاشت، حالا هم پس از چند تجربه در زمینه ساخت آثاری در حوزه تاریخی و سیاسی، دوباره دست روی قصهای مرتبط با سالهای جنگ تحمیلی گذاشته است. «درخت گردو» که عنوان تازهترین اثر مهدویان است در زمره سینمای دفاعمقدس قرار میگیرد و در آن برخلاف گروه همیشگی بازیگران آثار مهدویان، بازیگرانی چون مهران مدیری، پیمان معادی و مینا ساداتی به ایفای نقش پرداختهاند. «درخت گردو» البته با توجه به سوابق فکری و سینمایی مهدویان که اغلب آثارش در ارتباط با اتفاقات و شخصیتهای مهم تاریخ معاصر هستند، احتمالا در کنار پرداختن به ماجرای بمباران شیمیایی حلبچه، نگاهی انتقادی و سیاسی نیز به برخی ابعاد این ماجرا داشته باشد.
***
روز بلوا/ بهروز شعیبی
بهروز شعیبی در آخرین اثر سینمایی خود «دارکوب» را ساخته بود که درامی اجتماعی پیرامون مسأله اعتیاد بود. اما او این بار با دست گذاشتن روی یک موضوع مهم، همچون ابراهیم حاتمیکیا سراغ ساخت اثری انتقادی-اعتراضی رفته است. قصه «روز بلوا» که اثر پذیرفتهشده بهروز شعیبی در بخش سودای سیمرغ سیوهشتمین جشنواره فیلم فجر است، در ارتباط با ماجرای صندوقهای مالی اعتباری و عواقب ورشکستگی آنها بر زندگی مردم است؛ موضوعی که در چند سال اخیر باعث بروز اتفاقات گوناگونی شد. این اثر نیز یک درام اجتماعی به شمار میآید که با همکاری سازمان اوج ساخته شده و در آن بابک حمیدیان، لیلا زارع، محمد علیمحمدی، مسعود دلخواه، زکیه بهبهانی، ساغر قناعت، پاشا جمالی و داریوش ارجمند به ایفای نقش پرداختهاند.
***
روز صفر/ سعید ملکان
«روز صفر» یک تریلر امنیتی است؛ اثری در ارتباط با ماجرای دستگیری عبدالمالک ریگی که علاوه بر بخش «سوادی سیمرغ» جشنواره فجر امسال به واسطه اینکه اولین ساخته سینمایی سعید ملکان در مقام کارگردان به شمار میآید، در بخش «نگاه نو» این رویداد نیز حضور دارد. ملکان بعد از سالها فعالیت در حوزه چهرهپردازی و تهیهکنندگی، حالا برای اولین اثری که خود قرار بوده کارگردان آن باشد، دست روی یک سوژه ملتهب امنیتی گذاشته است که فعلا اخبار چندانی در ارتباط با آن منتشر نشده و بیشتر موضوعات طرح شده پیرامون آن در مرحله گمانهزنی باقیمانده است.
تا به امروز حضور ساعد سهیلی و امیر جدیدی به عنوان نقشهای اصلی این فیلم اطلاعرسانی شده است.
***
دوزیست/ برزو نیکنژاد
برزو نیکنژاد که در سالهای اخیر فروشی ویژه را با فیلم کمدی «لونه زنبور» تجربه کرده بود، پیش از این با «زاپاس» میهمان جشنواره فیلم فجر شد و اتفاقا در گیشه سینماها نیز توانست با آن فیلم به موفقیت دست پیدا کند. او که سابقه کارگردانی مجموعههای تلویزیونی پرمخاطبی همچون «دردسرهای عظیم ۱و ۲» را در کارنامه دارد این بار با «دوزیست» که یک درام اجتماعی است راهی جشنواره فیلم فجر شده است. دوزیست یکی دیگر از آثار جشنواره فجر امسال است که جواد عزتی در آن به ایفای نقش پرداخته است؛ علاوهبر او، هادی حجازیفر، ستاره پسیانی، مجید نوروزی، لیلی فرهادپوری، پژمان جمشیدی، مانی حقیقی و سعید پورصمیمی جمع بازیگران «دوزیست» را تشکیل میدهند.
***
آتابای/ نیکی کریمی
«آتابای» فیلمی به زبان ترکی به کارگردانی نیکی کریمی است که پیش از این «شیفت شب» را در مقام کارگردان به سیوسومین جشنواره فیلم فجر آورده بود و سال ۹۵ هم بهعنوان بازیگر و تهیهکننده «آذر» را به کارگردانی محمد حمزهای در این رویداد سینمایی داشت. بر اساس آنچه تاکنون در ارتباط با این فیلم منتشر شده، «آتابای» که فیلمنامه آن توسط سید هادی حجازیفر نوشته شده، درامی اجتماعی است و یکی از شایعههای جالب پیرامون آن، ارتباط قصه این اثر با زندگی سرلشکر هادی آتابای از نظامیان دوران رضاشاه است. شایعهای که هنوز نه تایید و نه رد شده است؛ فیلمبرداری این اثر در شهر خوی انجام شده و بازیگرانی چون جواد عزتی، هادی حجازیفر و سحر دولتشاهی در آن حضور دارند.
***
لباس شخصی/ امیرعباس ربیعی
یکی دیگر از محصولات سازمان هنری- رسانهای اوج برای جشنواره فجر امسال که داستان آن در دهه 60 میگذرد، قصهای کمتر شنیده شده در ارتباط با حزب توده است. «لباس شخصی» را میتوان در ژانر جنایی-معمایی دستهبندی کرد، هر چند که قصه آن برگرفته از حوادثی واقعی است و به نوعی میتوان آن را در شمار فیلمهای سینمایی سیاسی نیز قرار داد. بخشی از این فیلم در زندان قزلحصار فیلمبرداری شده است، بندر انزلی هم جزو لوکیشنهای فیلم بود. حبیب والینژاد که تهیهکنندگی فیلم موفق «ایستاده در غبار» را در کارنامه خود دارد، تهیهکننده لباس شخصی است؛ اثری که اغلب بازیگران آن از هنرمندان تئاتر هستند.
***
قصیده گاو سفید/ بهتاش صناعیها
«قصیده گاو سفید» عنوان تازهترین ساخته بهتاش صناعیها است؛ اثری که احتمالا باید آن را یکی از آثار هنر و تجربهای جشنواره امسال دانست؛ اثری در مجموعه درامهای اجتماعی سینمای ایران که سیدغلامرضا موسوی تهیهکنندگی آن را برعهده دارد. مریم مقدم مانند فیلم اول صناعیها، ایفاگر نقش اصلی زن فیلم «قصیده گاو سفید» است و پوریا رحیمیسام نقش مقابل او را ایفا میکند.