با وجود گذشت بیش از 10 روز از حمله موشکی ایران به پایگاه نظامی عین‌الاسد آمریکا در عراق که در واکنش به ترور شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی توسط آمریکا انجام شد، واکنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به این رویداد بی‌سابقه همچنان ادامه دارد. تاکید بر قدرت موشکی و دفاعی ایران و همچنین میزان تلفات آمریکایی‌ها در این حمله از جمله موضوعاتی است که از سوی رسانه‌های بین‌المللی و منطقه‌ای این روزها به آن پرداخته شده است. از سوی دیگر به نظر می‌رسد این موضوع صرفا در حد مناسبات میان آمریکا و ایران باقی نمانده و بسیاری از کشورهای منطقه نیز خود را متاثر از آن دانسته‌اند. برای بررسی تبعات این حمله موشکی که گفته می‌شود پس از جنگ دوم جهانی سابقه نداشته، با دکتر سعدالله زارعی، کارشناس ارشد مسائل منطقه‌ای گفت‌وگو کرده‌ایم.

***

* جمهوری اسلامی در واکنش به ترور ناجوانمردانه شهید سپهبد سلیمانی، پایگاه نظامی آمریکایی عین‌الاسد در عراق را موشکباران کرد. درباره این حمله و تأثیرات این واکنش بویژه بر مناسبات ایران و آمریکا در آینده بفرمایید.

پاسخ ایران به اقدام تجاوزکارانه آمریکا در به شهادت رساندن سردار سرافراز اسلام، شهید سپهبد سلیمانی در واقع این نکته را نشان داد که برخلاف عرف رایج در مناسبات نظامی، ایران در برابر اقدام آمریکا پاسخ عملی داد، در حالی که اگر این اقدام علیه کشور دیگری اتفاق افتاده بود، حتی کشورهایی که به ظاهر قدرتمند هستند، پاسخ در حد اقدامات سیاسی و دیپلماتیک محدود می‌ماند اما ایران پاسخ قاطع و عملیاتی داد، آن هم در شرایطی که مسؤولیت حمله را پذیرفته است. این موضوع نشان‌دهنده این است که آمریکایی‌ها دیگر نمی‌توانند روی عرف اقتدار نظامی خود به‌عنوان یک عامل جلوگیری‌کننده از واکنش طرف مقابل حساب باز کنند. آمریکایی‌ها می‌دانند اگر اقدامی کنند حتما با پاسخ متقابل مواجه خواهند شد. همین موضوع تا حد زیادی فضا برای اقدام نظامی را آرام می‌کند، کما اینکه آنها بعد از اقدام نظامی ایران در عین‌الاسد، عملا عقب‌نشینی کردند و به جای پاسخ نظامی، حرف از مذاکره زدند که البته همین طرح مذاکره هم فریبکارانه بود. به هرحال همین‌که پاسخ نظامی نسبت به اقدام ایران انجام ندادند، نشان‌دهنده این واقعیت است که آمریکا دیگر نمی‌تواند وارد یک دالان یک‌طرفه اقتدار نظامی شده و طرف مقابل را وادار به همکاری نظامی کند. 

 

* به نظر می‌رسد کشورهای منطقه بویژه متحدان منطقه‌ای آمریکا، پیام واکنش قاطع ایران به آمریکا در عین‌الاسد را دریافت کرده‌اند و تلاش دارند از طریق مذاکره و ارسال پیام برای ایران، خود را از تنش به‌وجود آمده دور نگه دارند. نظر شما در این باره چیست؟

در سطح منطقه‌ای کشورهایی که میزبان پادگان‌های آمریکایی هستند باید بدانند و دانستند که وجود این پایگاه‌ها در کشورهای‌شان سبب ناامنی می‌شود و اگر مناقشه‌ای میان ایران و آمریکا شکل بگیرد، یکی  از اهداف نظامی برای ایران، پایگاه‌های آمریکایی در این کشورهاست. وقتی پایگاه نظامی در کشوری مورد حمله قرار می‌گیرد، ضریب امنیتی در آن کشور پایین می‌آید؛ یعنی اینطور نیست که فقط یک پایگاه نظامی بیگانه مورد هدف قرار می‌گیرد، بلکه ضریب امنیتی آن کشور نیز پایین می‌آید. بنابراین از زمانی که ایران عملیات نظامی علیه پایگاه عین‌الاسد در عراق را اجرایی کرد، کشورهای منطقه احساس متفاوتی درباره پایگاه‌های نظامی آمریکا در کشورهای خود پیدا کردند. به این ترتیب که اگر تا پیش از این پایگاه‌های نظامی آمریکا علامت امنیت و مصونیت بود، بعد از حمله ایران به عین‌الاسد، این پایگاه‌ها علامت یک سیبل و آشفتگی امنیتی شدند و به همین دلیل کشورهای منطقه بسیج شدند برای اینکه این فضای امنیتی را کنترل کنند، همچنین آنها هیات‌هایی را به تهران فرستادند و گفت‌وگوهایی را مبتنی بر نگرانی‌شان شکل دادند. 

 

* در موضوع حمله به پایگاه نظامی عین‌الاسد، چقدر موضوع تلفات در مقابل اصل این حمله موضوعیت دارد؟

حتما اهمیت دارد، چرا که در حملات بحث جان نیروهای نظامی مطرح است و اگرچه آمریکایی‌ها آمار شفافی در این زمینه به صورت رسمی ارائه ندادند اما از حجم مجروحان آنها که گفته شد بالای 420 نفر بود و به نقاط دیگر منتقل شدند، می‌شود تلفات آمریکایی‌ها را حدس زد، چراکه بر اساس الگوی نظامی، به ازای هر 3 مجروح، یک کشته وجود دارد. 

 

* یکی از دستاوردهایی که بعد از حمله ایران به پایگاه عین‌الاسد عنوان می‌شود، این است که گزینه برخورد نظامی را از گزینه‌های آمریکا حذف و سایه جنگ را از کشور دور کرد؛ نظر شما در این باره چیست؟

ببینید! واکنش نظامی ایران نشان داد ضربه زدن به ایران کار بسیار دشواری است و به همین جهت اقدام بعدی آمریکا علیه ایران طبیعتا توام با ملاحظات بیشتری خواهد بود. نفس همین موضوع، ضریب امنیت ایران را افزایش داده و خواهد داد. 

 

* اخراج نیروهای آمریکایی از منطقه به‌عنوان انتقام اصلی خون شهید حاج قاسم سلیمانی مطرح شده است. این مهم چگونه و از طریق چه مکانیسم‌هایی محقق خواهد شد؟

البته اخراج معنوی اتفاق افتاده، یعنی آمریکایی‌ها الان به‌عنوان نیروهای خطرساز در منطقه شناخته شده‌اند و این یعنی اخراج آمریکا از ذهنیت مردم منطقه که دنبال امنیت می‌گردند محقق شده است اما اخراج فیزیکی به طور سلسله‌وار اتفاق خواهد افتاد، یعنی دومینوی اخراج نیروهای آمریکایی ممکن است از عراق شروع شده و به سوریه برسد و همین‌طور در منطقه خلیج‌فارس و در بقیه کشورها تکرار شود.