یونس مولایی: لزوم قوی شدن به‌عنوان تنها راهکار دفع تهدیدهای موجود و برداشتن گام به سوی یک پیشرفت همه‌جانبه را می‌توان از پرتکرارترین و برجسته‌ترین گزاره‌های مورد تاکید رهبر انقلاب در ماه‌های اخیر دانست؛ گزاره‌ای که روز گذشته و در جریان سخنرانی ایشان در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی و نیروی پدافند هوایی ارتش نیز مجددا مورد تاکید قرار گرفت. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بخشی از سخنان‌شان با تأکید بر لزوم قوی شدن کشور در همه جهات بویژه در زمینه دفاعی و وجود نسبت میان تهدیدات خارجی و قدرت کشورمان فرمودند: «برای آنکه جنگ نشود و برای آنکه تهدید تمام شود، باید قوی شد». البته این سخنان ایشان در ماه‌های گذشته نیز بارها تکرار شده بود و در مشهورترین مورد آن در خطبه‌های نماز جمعه 27 دی‌ماه تاکید کردند: «ملت باطن خود یعنی استقامت در مقابل شیاطین را در این حضور نشان داد و تنها راه ادامه این مسیر عزت‌آفرین، قوی‌تر شدن ایران در همه زمینه‌هاست». مضاف بر خطبه مورد نظر در سخنرانی 21 مهرماه سال جاری، ایشان در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه امام‌حسین(ع) هم با استناد به آیه ۶۰ سوره انفال فرمودند: «یک درس دائمی جلوی چشم سپاه وجود دارد و آن عبارت است از آیه‌ کریمه‌: وَ اَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّهٍ وَ مِن رِباطِ الخَیلِ تُرهِبونَ بِه عَدُوَّ اللهِ وَ عَدُوَّکُم‌» و در ادامه با تفسیر این آیه به این نکته اشاره داشتند که «همه‌ حرکتِ موفق مجموعه‌های گوناگون بشری ابتدائاً در سایه‌ علم انجام گرفته؛ در سایه‌ علم است که به قدرت، به ثروت، به اقتدار بین‌المللی، به عزت دست پیدا می‌کنند؛ این همه هم که در اسلام روی علم تکیه شده، به خاطر این است. پس یک بخش مهم از «قُوَّه» عبارت است از علم». در چنین فضایی کلیدواژه «قوی شدن» را می‌توان یکی از مهم‌ترین راهبردهای رهبرانقلاب در مواجهه با فشارهای خارجی دانست که گستره عام همه عرصه‌های حکمرانی و مدیریتی کشور را شامل می‌شود. گزاره «قوی شدن» به‌عنوان رویکردی بازدارنده در برابر مجموعه فشارهای خارجی و تبدیل این فشارها به فرصتی برای در پیش گرفتن مسیری سازنده را می‌توان از قابل بحث‌ترین چالش‌های بینشی در فضای مجادلات سیاسی کشور دانست، به گونه‌ای که وجود باوری مبتنی بر تقویت قدرت داخلی برای مهار فشار خارجی دقیقا در نقطه مقابل راهکاری قرار می‌گیرد که گام اول خود را بر کوتاه آمدن مقابل تهدیدهای خارجی با نیت حفظ اقتدار داخلی تعریف می‌کند. کلیدواژه «تنش‌زدایی» به‌عنوان راهکاری شناخته‌شده و دارای پیشینه در فضای روابط خارجی کشورمان را می‌توان به‌عنوان شاهد مثالی در این زمینه تعریف کرد. در این راهکار توجه اصلی کارگزار سیاسی به جای آنکه به چالش کشیدن تهدیدات یا تبدیل آنها به فرصتی برای تقویت قوای داخلی باشد از قدرت داخلی به‌عنوان سدراهی برای مبادله خارجی و به دست آوردن بستری برای موفقیت یاد می‌شود، در این راهکار ابزارهای چانه‌زنی خود تغییر ماهیت داده و از وسیله در خدمت هدف مبدل به هدفی غایی می‌شود که تمام اهرم‌های قدرت کشور را به‌عنوان وسیله‌های خود مورد استفاده قرار می‌دهد. رویکرد سیاست خارجی دولت حسن روحانی و گفتمان سیاسی جریان لیبرال را می‌توان نمودی کامل از این راهکار سیاسی دانست، سخنرانی مشهور هاشمی‌رفسنجانی در ماه‌های آخر حیاتش و تفسیر قوای نظامی کشور به تهدیدی در برابر رشد(قیاس پیشرفت ژاپن و آلمان پس از پایان جنگ دوم جهانی) از مشهورترین مصادیق پایبندی به این گزاره گفتمانی است. مضاف بر این می‌توان به مجموعه راهبردهای سیاسی دولت یازدهم و دوازدهم در مواجهه با فشارهای خارجی نگاه کرد که در تمام آنها کلیدواژه «تنش‌زدایی» اسم رمز عملیاتی برای کاهش اهرم‌های قدرت داخلی با نیت همراه‌سازی بازیگران خارجی بوده است. اختصارا سرنوشت نافرجام برجام به‌عنوان مهم‌ترین دستاورد این بینش سیاسی و افزایش حجم و گستره تهدیدهای خارجی بعد از گام‌های متعدد کارگزاران سیاسی را می‌توان نتیجه در پیش گرفتن این رویکرد در مواجهه با فشار خارجی دانست، به گونه‌ای که با هر گام از تنش‌زدایی، طرف خارجی موضوع تنش را به سطحی راهبردی‌تر هدایت کرد. در نقطه مقابل راهبردی که از «تنش‌زدایی» به‌عنوان راهکاری برای دفع تهدید با تضعیف اهرم‌های قدرت یاد شد، می‌توان به رویکرد «تهدیدزدایی» با تقویت اهرم‌های قدرت برای پرهزینه کردن تهدیدهای خارجی یاد کرد، به گونه‌ای که در جریان یک «تهدیدزدایی» هوشمند حتی جدی‌ترین تهدیدها را می‌توان با دادن پاسخی محکم و برداشتن گام‌های حداکثری مهار کرده و از دل آنها فرصتی برای پیشرفت مضاعف ساخت. تجربه فشارهای خارجی برای به رسمیت نشناختن «حق هرگونه غنی‌سازی» و گام برداشتن ایران به سوی غنی‌سازی 20 درصدی که باعث عقب‌نشینی طرف مقابل در به رسمیت شناختن سطوح پایین‌تر غنی‌سازی شد یا جواب قاطع موشکی کشورمان در حمله به پایگاه آمریکایی عین‌الاسد برای نشان دادن بالا بودن هزینه ورود به فاز نظامی در درگیری با جمهوری اسلامی که باعث عقب‌نشینی آشکار دولت آمریکا شد را می‌توان از مهم‌ترین مصادیق موجود «تهدیدزدایی» دانست.

 

* قوی شدن؛ نقشه راهی ملی

سخنان قابل تامل رهبر حکیم انقلاب و تاکید چندباره ایشان بر وجود راهکار انحصاری قوی شدن در برابر فشارهای خارجی از جهات متعددی می‌تواند به‌عنوان شاه‌کلیدی در جریان منازعات گفتمانی داخلی مورد استفاده قرار گیرد، به‌گونه‌ای که در مقابل اندیشه‌هایی که از قدرت داخلی به‌عنوان مانعی در برابر پیشرفت یاد می‌کردند با نگاهی انتقادی نسبت به تهدیدهای خارجی، آن را به‌عنوان ابزاری در جهت تقویت قدرت داخلی به کار می‌گیرند. نکته دیگری که در این زمینه می‌توان به آن اشاره داشت ماهیت اجتماعی گزاره «قوی شدن» به‌عنوان نقشه راهی جمعی در جهت تعریف هویت ایرانیان در زمانه خصم خارجی است، به گونه‌ای که با افزایش فشارها و تهدیدهای خارجی، باور عمومی در جهت تقویت قوای داخلی تبدیل به مانعی بر موفقیت فشارها شود.