کد خبر: 217418تاریخ: 1398/12/19 00:00
به دستور محمد بن‌سلمان احمد بن عبدالعزیز و محمد بن نایف به اتهام خیانت بازداشت شدند
جنون گاوی
ولیعهد سعودی با سوءاستفاده از فضای وحشت جهانی نسبت به ویروس کرونا آخرین گام‌ها برای تصاحب رسمی تاج و تخت را برمی‌دارد
موج جدید بازداشت شاهزادگان و مقامات سیاسی خاندان سعود توسط نیروهای گارد دفتر پادشاهی عربستان سعودی که از جمعه آغاز شده و تاکنون منجر به بازداشت ده‌ها نفر از اعضای ارشد خاندان سلطنتی شده است، نشان می‌دهد محمد بن‌سلمان، با سوءاستفاده از شرایط حاکم به دنبال حذف آخرین مخالفانش در داخل خاندان آل‌سعود و آغاز دوره سلطنت خود است.
این آخرین تقلای فرزند ارشد سلمان بنعبدالعزیز و ولیعهد مجنون قدرت است تا پا جای پای پدرش بگذارد و رسما به تاج و تخت رژیم سعودی تکیه بزند؛ یک پادشاهی مطلقه قرون وسطایی که دونالد ترامپ با اشراف به ماهیت دست‌نشانده آن احتمالا جامع‌ترین تعریف را از آن داشته است. جنون بن‌سلمان برای تبدیل شدن به گاو شیرده بزرگ واشنگتن، آل‌سعود را به دردی بدتر از کرونا مبتلا کرده است.
به گزارش «وطن امروز»، انتشار اخباری مبنی بر وخامت حال ملک سلمان از سوی رسانه‌ها در هفته‌های اخیر در کنار تحولات چند روز گذشته در عربستان سعودی که با دستگیری چند نفر از شاهزاده‌ها و مقامات سیاسی خاندان سعود از جمله «احمد بنعبدالعزیز» برادر پادشاه کنونی، «محمد بن‌نایف» ولیعهد سابق سعودی و «نواف بن‌نایف» برادر محمد بن‌نایف همراه شد، احتمالات درباره اینکه عربستان سعودی در هفته‌های آینده آبستن تحولات مهمی است را دوچندان کرده است. هر چند روز گذشته فیلمی از حضور ملک سلمان در جلسه ادای سوگند سفرای جدید عربستان در اروگوئه و اوکراین منتشر شد اما شواهد امر حاکی از آن است که ولیعهد جوان در این مقطع به دنبال حذف آخرین موانع اجرای سلطنت بعد از ملک سلمان است.
در همین رابطه روزنامه القدس العربی نوشت: این دستگیری‌ها همزمان با نگرانی‌ها درباره وضعیت سلامت سلمان بنعبدالعزیز است که از آلزایمر پیشرفته رنج می‌برد و قادر به کنترل امور سیاسی و امنیتی که همگی در دست محمد بن‌سلمان قرار گرفته، نیست؛ کسی که در کنار زدن هرکسی که شکی به وی داشته باشد تردید نمی‌کند. روزنامه آمریکایی «وال استریت ژورنال» نیز گزارش داد نیروهای امنیتی ده‌ها تن از مسؤولان وزارت کشور و افسران ارشد را بازداشت کرده‌اند. این بازداشت‌ها صبح جمعه انجام شد و طی آن محافظان کاخ پادشاهی که صورت‌بند و لباس‌های سیاه بر تن داشتند، به محل اقامت این شاهزادگان رفته و پس از بازداشت آنها اقدام به گشتن محل اقامت‌شان کردند. در همین راستا، خبرگزاری بلومبرگ در گزارشی نوشت شاهزاده احمد بن عبدالعزیز و محمد بن‌نایف زمانی که هر دو در سفری زمینی با یکدیگر بودند، بازداشت شدند.
«فؤاد ابراهیم» معارض سعودی ساکن انگلیس گفته است احتمال می‌دهد افرادی نظیر «جرد کوشنر» داماد رئیس‌جمهور آمریکا و «مایک پمپئو» وزیر خارجه این کشور در جریان این اقدامات به بن‌سلمان مشاوره دادند.
* هدف بن‌سلمان از بازداشت‌ها چیست؟
روزنامه رأی‌الیوم در این باره نوشت: اقدام محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان برای بازداشت احمد بن عبدالعزیز، عموی خود و محمد بن‌نایف، پسرعمو، ولیعهد و وزیر کشور اسبق و نیز متهم کردن آن دو به «خیانت بزرگ» می‌تواند 2 دلیل اصلی داشته باشد؛ دلیل نخست این است که خاندان حاکم عربستان پس از اینکه صبرشان لبریز شده، علیه ولیعهد و سلمان بنعبدالعزیز، پادشاه این کشور شورش کرده و 2 شاهزاده بازداشتی در رأس این شورش قرار داشته‌اند و از طرفی هم خاندان حاکم توافق کردند به منظور سازماندهی مجدد کاخ سلطنتی، بازگشت به ساختار قبلی دولت یعنی رویکرد محافظه‌کارانه که با نشستن سلمان بن عبدالعزیز بر مسند قدرت از بین رفته بود و نیز برای پایان دادن به جنگ یمن در سریع‌ترین زمان ممکن، در پیش گرفتن سیاست عربی و بین‌المللی متوازن از جمله آشتی با کشورهای همسایه و کاهش میزان دشمنی با ایران و ترکیه، احمد بن عبدالعزیز را به عنوان پادشاه و بن نایف را به عنوان ولیعهد انتخاب کنند. دلیل دوم نیز این است که بن‌سلمان به دنبال این بود تا با پیش‌دستی کردن در حذف مخالفان خود، از شر قدرتمندترین دشمنانش بویژه شاهزاده احمد، عضو هیأت بیعت که ابدا با او به عنوان ولیعهد بیعت نکرد، خلاص شود و بعد هم به بهانه بیماری پدرش و عدم توانایی او در انجام وظایفش، به عنوان پادشاه بی‌چون و چرای عربستان تاجگذاری کند.
خبرگزاری آسوشیتدپرس هم به نقل از برخی منابع نزدیک به دیوان سلطنتی سعودی هدف محمد بن‌سلمان از بازداشت‌های اخیر را ارسال پیامی مهم به دیگر شاهزادگان آل‌سعود برشمرد. بر این اساس این پیام به شاهزادگانی ارسال شده که احساس می‌کنند در حق آنها ظلم شده و از حقوق‌شان محروم شده‌اند و بازداشت شاهزاده احمد، کوچک‌ترین برادر ملک سلمان به معنای این است که از این بعد هیچ مخالفی مصونیت ندارد. در شرایطی که جامعه جهانی و بالاخص مردم عربستان درگیر مقابله با ویروس کووید- 19 و بیماری کرونا هستند و شدت این امر تا جایی پیش رفته که عمره مفرده نیز لغو شده، سوءاستفاده بن‌سلمان از بی‌توجهی افکار عمومی و رسانه‌ها نسبت به این بازداشت‌ها هم مسأله قابل توجهی است که باید در تحلیل‌ها مدنظر قرار داد. علاوه بر این تاکید بن سلمان بر کلید واژه خیانت و کودتا نیز در همین راستا قابل ارزیابی‌است چرا که از این طریق می تواند اقدامات مستبدانه خود در سرکوب منتقدان را توجیه کند.
* دلایل مخالفت با بن‌سلمان در خاندان سعود
به جرات می‌توان گفت بدعت‌گذاری ملک سلمان در ساختار قدرت و سلطنت در عربستان سعودی یکی از مهم‌ترین دلایل مخالفت شخصیت‌های تاثیرگذار و شاهزادگان سعودی با بن‌سلمان است. پس از مرگ ملک عبدالله و جانشینی سلمان بنعبدالعزیز، شاهزاده مقرن سی‌وپنجمین و کوچک‌ترین فرزند ملک عبدالعزیز بر اساس ساختار سلطنت به عنوان ولیعهد منصوب شد اما 4 ماه بعد در آوریل ۲۰۱۵ ملک سلمان طی فرمانی محمد بن‌نایف آل‌سعود، برادرزاده مقرن را به عنوان ولیعهد منصوب کرد. 2 سال بعد (۲۰۱۷) پادشاه عربستان، فرزندش محمد بن‌سلمان را با حفظ سمت وزارت دفاع، به عنوان ولیعهد جدید این کشور معرفی کرد؛ انتصابی که برای نخستین‌بار از سوی یکی از اعضای شورای بیعت با مخالفت مواجه شد و منتقدان از آن به عنوان کودتای پادشاه یاد می‌کنند. در کنار این اقدام خلاف قانون، ترک‌تازی‌های محمدبن سلمان در عرصه سیاست و عدم توجه به منافع جمعی یکی دیگر از دلایلی است که جامعه داخلی و شاهزادگان سعودی را نسبت به مخالفت با وی جدی‌تر کرده است. نمونه بارز این رفتار نیز دستور اجرای عملیات «توفان قاطع» (آغاز جنگ علیه یمن در سال 2015) در مقام وزارت دفاع بدون هماهنگی با نیروهای امنیتی و اطلاع دادن به وزیر گارد ملی سعودی، متعب بن‌عبدالله بنعبدالعزیز آل‌سعود بود.
* سابقه بازداشت‌ها در عربستان
شاید کمتر دوره‌ای مانند دوره ملک سلمان و پسرش محمد، برای شاهزاده‌های سعودی، غیرقابل تحمل بوده باشد. محمد بن‌سلمان، ولیعهدی که عملا خود را پادشاه می‌داند، بشدت شاهزاده‌ها را زیر نظر دارد و تحرکات آنها را رصد می‌کند.
نوامبر 2017 بود که شماری از شاهزاده‌های بلندپایه به دستور بن‌سلمان به اتهام فساد بازداشت و سپس همه این شاهزاده‌ها پس از پرداخت چندین میلیارد دلار از دارایی خود آزاد شدند. پس از این بازداشت‌ها دوره بازداشت علما و نویسندگان و فعالان عربستانی نیز شدت پیدا کرد که قتل فجیع «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار مشهور سعودی نیز در پی این سیاست‌ها رقم خورد. در واقع محمد بن‌سلمان این بازداشت‌ها را با هدف گسترش نفوذ خود در ساختار قدرت و همچنین سرکوب هر صدای مخالفی که موقعیت و سیاست‌های وی را نقد می‌کند و به چالش می‌کشد، انجام می‌دهد. تا این لحظه دولت عربستان این عملیات بازداشت را تأیید یا تکذیب نکرده اما با توجه به تجارب گذشته می‌توان گفت این سکوت بیانگر موافقت و اذعان به وقوع این بازداشت‌ها است. عربستان پیش از این موج بازداشت‌ها به دلیل خسارت‌هایی که در جنگ یمن دیده و شلیک موشک‌های انصارالله به ریاض و تأسیسات نفتی آرامکو در بقیق، خریص و همچنین اخیرا در بندر ینبع در دریای سرخ با حالتی از «ابهام» و «سردرگمی» روبه‌رو بوده و مطمئنا این حالت پس از بازداشت این دو شاهزاده شاخص در خاندان سلطنتی وخیم‌تر می‌شود.
***
[خط و نشان بن‌سلمان برای همسایگان عربی]
یکی دیگر از دلایل موج بازداشت‌های جدید توسط ولیعهد جاه‌طلب سعودی می‌تواند در رابطه با نامشخص بودن آینده همکاری‌های عربستان پساسلمانی با متحدان سنتی‌اش یعنی شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس باشد. نشانه‌های این عدم اطمینان را می‌توان در بازداشت‌های اخیر ولیعهد پیشین خاندان سعودی و تنها برادر پادشاه که در مدار قدرت باقی مانده بود، آن هم در سردترین روزهای روابط ریاض با ابوظبی و همزمان با نخستین سفر هیثم بن طارق آل‌سعود، پادشاه جدید عمان به ریاض دید. جز اختلاف منافعی که امارات با عربستان بر سر یمن و خلیج‌فارس پیدا کرده است، در ماه‌های اخیر محمد بن‌زاید، ولیعهد همه‌کاره ابوظبی و امارات تدریجا تلاش کرده تا حدودی از سیاست‌های خصمانه سعودی در منطقه فاصله گرفته و نقش مستقل خود را در چارچوب دیپلماسی عربی و خاورمیانه‌ای باز یابد. البته بخشی از سیاست فاصله‌گیری ابوظبی از ریاض به افشای موقعیت بی‌ثبات 7 شیخ‌نشین تشکیل‌دهنده امارات عربی متحده در جنوب تنگه هرمز در جریان مواجهه محور ایران، چین و روسیه با آمریکا در خلیج‌فارس بازمی‌گردد. همچنین علاوه بر ساز جدایی قطر از شورای همکاری خلیج‌فارس، در سال‌های اخیر عمان و کویت نیز نشان داده‌اند قصد دارند ابتکار عمل تنظیم روابط خود با ایران، عراق، سوریه، قطر و ترکیه را به دست بگیرند و زیر بار هر سیاست خصمانه‌ای که درباره این کشورها از طرف بن‌سلمان تحمیل شود نخواهند رفت. در حقیقت بن‌سلمان منتظر سفر پادشاه جدید عمان و دیدار با او بود تا نشان دهد فاصله گرفتن شیخ‌نشین‌ها او را منزوی نکرده است و بعد طرح خود را برای یکپارچه‌سازی کامل حاکمیت سعودی تحت لوای نام خود به عنوان پادشاه آینده پس از پدرش سلمان به اجرا در آورد. اماراتی‌ها به وضوح نسبت به این بهره‌برداری بن‌سلمان از سفر پادشاه عمان واکنش نشان داده‌اند. «حمد المزروعی» فعال رسانه‌ای و عنصر وابسته به دستگاه امنیتی امارات و بن‌زاید، ولیعهد همه‌کاره این شیخ‌نشین در توئیتی مرموز که مشخصا واکنشی به تحولات اخیر در مرکز قدرت آل‌سعود بود کنایه زد: «کیش و مات!» این توئیت خشم سعودی‌ها بویژه اطرافیان دربار را برانگیخت، چرا که آنها معتقد بودند منظور از کنایه المزروعی نه شاهزاده‌های دستگیر شده (برادر و برادرزاده سلمان)، بلکه خود شخص پادشاه بوده است. این توئیت ساعاتی پس از خبر روزنامه‌های آمریکایی درباره بگیر و ببندهای جدید بن‌سلمان منتشر شد و به این معنا بود که منابع اطلاعاتی اماراتی در حال افشای پشت‌پرده گرد و خاک جدید ولیعهد سعودی هستند. قصد و منظور المزروعی از کیش و مات چه مرگ ملک سلمان باشد یا کناره‌گیری یا برکناری محتومش برای تاجگذاری پسرش بن‌سلمان، برملا‌کننده آینده خطرناک خاندان حاکم بر عربستان است که بر سر قدرت کاملا دو شقه شده است. همچنین نشانه نگاه تحقیرآمیزی است که دیگر شیخ‌نشین‌ها و پادشاهی‌های عربی درباره به قدرت رسیدن شخصیتی خام و بی‌تجربه مثل بن‌سلمان دارند.