احسان سالمی: اعضای تیم «ساعت خوش»، بعد از بیست و چند سال، از طنازهای دهه 90 و دیگر چهره‌های کمدی جلوترند. این گزاره مثال‌های روشنی دارد. یکی از 3 برنامه پرمخاطب در نوروز، دورهمی مهران مدیری بود که کارگردان و عضو اصلی «ساعت خوش» بود. رضا عطاران پرفروش‌ترین چهره کمدی‌های سینمایی است که از دیگر اعضای این تیم است. این روزها «نون‌خ» سعید آقاخانی هم از پرمخاطب‌ترین‌های تلویزیون است، همان سعید برنامه «سعید و خان‌دایی». باقی چهره‌های ساعت خوش نیز هنوز شیرین‌ترین بازیگران سریال‌های طنز هستند. طبیعی است که از آن تیم همه به یک میزان پیشرفت نکردند. شرایط برای برخی سخت‌تر شد، برخی نیز تا حدودی کم‌کار شدند. بیست و چند سال هم گذشت و خیلی‌های‌شان دیگر به درد نقش‌های روتین و معمولی که بازی می‌کردند، نمی‌خورند و شاید موفقیت برخی از آنها مانند مهران مدیری نیز به این بازمی‌گردد که زمینه فعالیت خود را تغییر دادند. در این گزارش به موفقیت‌ها و تغییراتی که هرکدام از اعضای تیم «ساعت خوش» در سال‌های بعد از این برنامه، در زمینه طنز و کمدی به وجود آوردند، خواهیم پرداخت.

***

مهران مدیری از ساعت خوش تا دورهمی

مهران مدیری پیش از ساعت خوش، پرواز 57 را برای تلویزیون کارگردانی کرده بود. این برنامه، مجموعه طنزی تلویزیونی بود که دهه فجر سال 72 روی آنتن شبکه یک رفت. بازیگرانی که با پرواز 57 وارد فضای طنز شدند تا سال‌ها به فعالیت در این حوزه پرداختند. اعضای پرواز 57 به همراه تعدادی دیگر از بازیگران (که چندان مطرح نبودند) جلوی دوربین مهران مدیری رفتند تا ساعت خوش را رقم بزنند. این مجموعه سال ۷۳ به صورت هفته‌ای یک بار روی آنتن می‌رفت. ساعت خوش اتفاق مهمی در تلویزیون بود که نتیجه تلاقی 2 مولفه مهم بود: اول آنکه تیم خلاقی که مهران مدیری با پرواز 57 آنها را روانه آنتن کرده بود، انگیزه کافی برای ایجاد موقعیت‌های طنز برای مردم را داشتند و از طرفی مدیران تلویزیون می‌دانستند که خنده و شادی یکی از مسائلی است که باید به سمت تولید برنامه‌هایی برای تحقق آن حرکت کرد. ساعت خوش یک برنامه ترکیبی بود که با امکانات آن روز تلویزیون بسیار نوآورانه هم می‌نمود؛ برنامه‌ای 75 دقیقه‌ای با قطعاتی جذاب، موقعیت‌هایی خنده‌دار که با خلق شخصیت‌های آشنا برای مخاطب، وضعیتی سمپاتیک نیز برای خود ایجاد کرده بود. یکی از ویژگی‌های مهم ساعت خوش نقد مسائل روز اجتماعی بود، چیزی که همین امروز در «دورهمی» و «نون‌خ» که محصول 2 عضو ساعت خوش است، نیز می‌بینیم. خدمت دیگری که «ساعت خوش» به تلویزیون و سینما کرد، تحویل یک دوجین بازیگر خوب طنز به سینما بود. کمتر می‌شود سریالی طنز روی آنتن برود و نام یکی از اعضای «ساعت خوش» در تیتراژ آن دیده نشود. فقط به اسامی دقت کنید. مهران مدیری، نادر سلیمانی، امیر غفارمنش، رضا شفیعی‌جم، ارژنگ امیرفضلی، رضا عطاران، حمید لولایی، حسین رفیعی، نصرالله رادش، سعید آقاخانی، یوسف صیادی، فاطمه هاشمی، رامین ناصرنصیر، نعیمه نظام‌دوست، معصومه کریمی، نیما فلاح، علیرضا مسعودی و... مرحوم داوود اسدی و زنده‌یاد پوپک گلدره نیز از اعضای توانمند و خلاق این تیم بودند که خیلی زود بدرود حیات گفتند. مهران مدیری در ادامه با «جنگ 77» و «ببخشید شما» به چهره‌ای سرشناس در طنز تبدیل شد. «پاورچین» اما نقطه عطفی در سریال‌های طنز بود. یک کار ویژه 90 شبی که نبوغ چهره‌هایی چون پیمان قاسمخانی را نیز به همراه داشت. در ادامه پاورچین که طنز موقعیت بر اساس ویژگی‌های شخصیتی کاراکترها می‌ساخت، «نقطه‌چین» و اثر کم‌نظیر «شب‌های برره» و «باغ مظفر» نیز توسط مهران مدیری ساخته شدند. سری مجموعه‌های نوروزی «مرد هزار چهره» نیز از دیگر آثار مهران مدیری بودند که خوش درخشیدند. بعد از مرد «دوهزار چهره»، بنا به دلایل نامعلومی که نشان از عدم درایت مدیران وقت تلویزیون داشت، مهران مدیری «قهوه تلخ» را به شبکه نمایش خانگی برد. به‌رغم توفیق نسبی که این سریال در شبکه نمایش خانگی داشت اما مخاطب تلویزیون کجا و مخاطب نمایش خانگی کجا؟ آن هم در شرایطی که شبکه نمایش خانگی توسعه و قدرت امروز را نداشت. اگر چه امروز نیز تعداد مخاطب در شبکه نمایش خانگی خیلی کمتر از تلویزیون است و اساسا قابل قیاس با آن نیست. «ویلای من» کار بعدی مدیری بود که باز توفیقی پیدا نکرد. «شوخی کردم» هم در ادامه فعالیت‌های مهران مدیری در شبکه نمایش خانگی او را راضی نکرد. او تصمیم گرفت به تلویزیون بازگردد. مدیری برای بازگشت به تلویزیون دلایلی داشت: «من فرزند تلویزیون هستم و عمده زندگیم و همچنین مهم‌ترین آثارم رو در تلویزیون انجام دادم و هیچوقت نمیشه از تلویزیون رفت و برنگشت. شبکه نمایش خانگی قابل مقایسه با تلویزیون نیست، برای اینکه من یک مخاطب ۷۰ میلیونی رو عوض کردم با یک مخاطب ۳ میلیونی که این منو آزار داده تو این سال‌ها. برای اینکه احساس می‌کنم مردم بشدت نیاز دارن به حال خوب، خنده و به لحظات شاد و این تنها کاریه که از دست من بر می‌آد و فکر می‌کنم وقتشه برگردم و این وظیفه رو انجام بدم». بازگشت مدیری با «در حاشیه» کم‌حاشیه برای او نداشت، چرا که با سیستم پزشکی و درمانی شوخی می‌کرد. با این همه دوسری از این مجموعه در تلویزیون پخش کرد. مهران مدیری بعد از یکی دو سال با «دورهمی» به تلویزیون برگشت و هنوز این برنامه را ادامه می‌دهد. وی در همه این آثاری که در این سال‌ها کارگردانی کرده، از بدنه بازیگران «ساعت خوش» استفاده کرده است. اگر چه بازیگران دیگری که به فضای طنز در این سال‌ها اضافه شده‌اند نیز در کار او حضور دارند. جواد رضویان و سیامک انصاری از جمله افرادی هستند که چند سال بعد از ساعت خوش وارد فضای طنز شدند و ایفاگر نقش‌های اصلی کارهای او بوده‌اند.

***

رضا عطاران و «زیر آسمان شهر»

سال 80 «رضا عطاران» از نویسندگان «ساعت خوش»، «زیر آسمان شهر» را نوشت و مهران غفوریان (که به فاصله کمی در کنار نسل محبوب دهه 70 و ساعت خوش قرار گرفته بود) آن را کارگردانی کرد. شاید نه اولین 90 شبی اما اولین 90 شبی پرمخاطب تلویزیون که باز با برجسته کردن کاراکترها و بنا کردن قصه بر ویژگی‌های آنها به طنز موقعیت می‌رسید. خشایار با بازی حمید لولایی که یکی از اعضای تیم ساعت خوش بود، نقشی مهم در این سریال داشت، همچنین نصرالله رادش و معصومه کریمی که از تیم ساعت خوش به این مجموعه اضافه شده بودند. بعد از زیر آسمان شهر، رضا عطاران نویسندگی و کارگردانی آثار مهم دیگری را در تلویزیون عهده‌دار شد. عطاران 3 سال قبل‌تر از نویسندگی در زیر آسمان شهر، «سیب خنده» «مجید دلبندم» و «قطار ابدی» را کارگردانی کرده بود اما اوج موفقیت عطاران به نیمه اول دهه 80 بازمی‌گردد. سال ۱۳۸۳ در مجموعه «خانه‌به‌دوش» علاوه بر بازیگری، نویسندگی و کارگردانی هم انجام داد. این مجموعه که به ‌طور کلی داستانی ساده داشت، توانسته بود مسائل اجتماعی مانند فقر و بی‌پولی، ساده‌انگاری و تازه به دوران رسیدگی را نقد کند و ضمن یک کار طنز، اثر اجتماعی قابل توجهی باشد. حمید لولایی و عطاران از تیم ساعت خوش بازیگران اصلی این سریال بودند. در سال بعد عطاران در کنار سعید آقاخانی مجموعه «متهم گریخت» را ساخت. داستان هاشم‌آقا، به یکی از پرمخاطب‌ترین آثار تلویزیون تبدیل شد. هاشم‌آقا (با بازی سیروس گرجستانی) با خانواده‌اش در شهرستانی نه‌چندان دور زندگی ساده‌ای دارند ولی به ناچار به تهران مهاجرت می‌کنند. این مهاجرت آنها را با چالش‌هایی مواجه می‌کند که بستر شکل گرفتن داستان طنز «متهم گریخت» است و باز یک نقد اجتماعی است. در «ترش و شیرین» نیز زوج عطاران و لولایی حضور دارد؛ سریالی که در نوروز86 از تلویزیون پخش شد. رضا شفیعی‌جم و مجید صالحی نیز از بازیگران این کار پرمخاطب بودند. «بزنگاه» یکی از آخرین همکاری‌های عطاران با تلویزیون در سال 87 بود که باز حمید لولایی در آن حضور داشت. این سریال که با حاشیه‌های فراوان همراه شده بود، موجب شد عطاران سال‌های پایانی دهه 80 و همه دهه 90 را تنها به ایفای نقش و کارگردانی در آثار سینمایی بپردازد.

***

سعید خان‌دایی «ساعت خوش» تا نورالدین خانزاده «نون‌خ»

سعید آقاخانی حالا تنها عضو ساعت خوش است که برای تلویزیون سریال طنز و پرمخاطب می‌سازد. او این روزها «نون‌خ 2» را روی آنتن دارد. اگر چه نمی‌توان متن پر افت و خیز امیر وفایی را نادیده گرفت اما نگاه سعید آقاخانی به مقوله طنز و آشنایی‌اش با شوخی‌های تلویزیونی و عامه‌پسند، «نون‌خ» را به اثری قابل توجه تبدیل کرده است. سعید آقاخانی در سال 96 نیز سریال شب عید را روی آنتن داشت. بیمار استاندارد، روزهای بد به در، خروس، دزد و پلیس و نقطه سرخط، از سریال‌هایی هستند که او در دهه 90 ساخته است؛ سریال‌هایی که طیفی از ضعیف، متوسط و خوب را دربرمی‌گیرند. راه دررو، خوش‌نشین‌ها، زن بابا و عید امسال از آثار موفق دیگر سعید آقاخانی هستند که به عنوان کارگردان و البته گاهی بازیگر در آنها حضور داشته است. او اما بازیگر توانمندی نیز هست. بازی سعید آقاخانی در «نون‌خ» بسیار قابل توجه و دقیق است. او بازی‌های خوب البته کم ندارد. نقش «خیری» به عنوان زوج امیر جعفری در چاردیواری سیروس مقدم از بازی‌های خوب است. ضمن اینکه او در نویسندگی این اثر نیز در کنار تنابنده حضور داشت. کمربندها را ببندیم، پیامک از دیار باقی، متهم گریخت، خانه به دوش، من یک مستاجرم و پشت کنکوری‌ها از دیگر سریال‌هایی هستند که بازی سعید آقاخانی در آنها برجسته بوده است.

***

کمدین‌هایی که همچنان می‌درخشند

دیگر اعضای ساعت خوش نیز هر کدام به توفیق‌هایی دست پیدا کردند اما میزان موفقیت همه شبیه هم نبوده است. نادر سلیمانی در سال‌های بعد از ساعت خوش در بیش از 30 سریال و مجموعه تلویزیونی و نزدیک به همین تعداد فیلم سینمایی ایفای نقش کرده است اما کمتر به عنوان نقش اصلی مورد توجه گرفته است. حضور مکرر او در سریال‌های طنز نشان می‌دهد او برای ایفای نقش‌های فرعی در کمدی و طنز قابل اطمینان است. حمید لولایی از دیگر چهره‌های موفق ساعت خوش است. او نیز در بیش از 30 اثر تلویزیونی و عمدتا طنز بازی کرده است؛ آثاری که تقریبا همه آنها از مجموعه‌های پرمخاطب تلویزیون بوده‌اند. رضا شفیعی‌جم هم از چهره‌هایی است که حضور طنازانه او در تلویزیون با آثاری چون نقطه چین، کوچه اقاقیا، جایزه بزرگ، شب‌های برره، باغ مظفر، چارخونه، ترش و شیرین و این چند نفر، به این آثار رنگ و بوی متفاوت‌‌تری بخشیده است. یوسف صیادی، امیر غفار‌منش، ارژنگ امیرفضلی و نصرالله رادش البته کم‌کارتر از چهره‌هایی مانند مدیری و عطاران و آقاخانی بوده‌اند. چهره‌های دیگر ساعت خوش مانند نیما فلاح، حسین رفیعی، یوسف صیادی و رامین ناصر‌نصیر هم پای ثابت بسیاری از مجموعه‌های طنز تلویزیون و بازی در آثار مدیری، رضاعطاران، مجید صالحی و سعید آقاخانی و دیگران شدند. اگر چه شاید برخی از اعضای این تیم کمرنگ‌تر از گذشته به فعالیت‌های تلویزیونی ادامه می‌دهند اما تردیدی نیست سینمای کمدی و فضای طنز در تلویزیون در 25 سال گذشته مدیون یک نسل است که از ساعت خوش آغاز کردند. فارغ از توفیق و عدم توفیق هرکدام از اعضای تیم ساعت خوش، اگر نگاهی برآیندی به مجموعه آثار طنز تلویزیون داشته باشیم، درمی‌یابیم آنچه مخاطب تلویزیون را طی این سال‌ها شاد کرده، ایده و افراد ساعت خوش بوده است.

***

فراز و فرود یک نسل خوش