بنیانگذار نظام امروزین «اتحادیه اروپایی» عمیقا نگران پیش‌زمینه‌های تخریب ساختاری آن است. ژاک دلورس، هشتمین رئیس کمیسیون اروپا که مبتکر پیمان ماستریخت بود، یکی از آخرین چهره‌های شاخص اروپایی بود که با مشاهده تفرقه افسارگسیخته کشورهای محوری، سکوتش را شکست و هشدار داد:« فقدان همبستگی خطری مرگبار برای اتحادیه اروپایی است». 

این همان هشداری است که جانشین کوتاه‌مدت دلورس در سمت وزارت دارایی فرانسه و کسی که امروز بر کرسی ریاست‌جمهوری این کشور تکیه زده نیز بر آن مهر تایید زده است. از نگاه امانوئل مکرون «کرونا باعث به آخر خط رسیدن جهانی‌سازی شده و این می‌تواند بنیان‌های مردم‌سالاری را سست کند». او اروپا را همزمان با ویروس کرونا درگیر ویروس پوپولیسم(عوام‌گرایی) می‌داند و هشدار می‌دهد اگر ساختار سرمایه‌داری به‌‌سرعت بازسازی نشود، ناسیونالیست‌های (ملی‌گرایان) افراطی در جهان آزاد جولان خواهند داد. اما در همان حال دولت مکرون که مدعی احیای لیبرالیسم در مهد آن، فرانسه بوده است، در خط مقدم اقتدارگرایی ملی‌گرایانه در اتحادیه اروپایی حرکت می‌کند و به لطف کرونا در حال تدفین «لیبرالیسم» است. انریکو لتا، آخرین نخست‌وزیر ایتالیایی حامی همگرایی اروپایی نیز اعتراف می‌کند: «اروپا‌گرایی با بحران‌های دهه اخیر تضعیف شده و روح اجتماع‌گرایی اروپای امروز از 10 سال قبل ضعیف‌تر است». او ویروس ترامپ را خطرناک‌تر از کرونا می‌داند و می‌گوید حالا شعار «اول آمریکا» به «اول ایتالیا»، «اول آلمان» و «اول فرانسه» تبدیل شده و به جان اروپای واحد افتاده است. پس از آن که آمریکای ترامپ با دهن‌کجی به درخواست عاجزانه نزدیک‌ترین متحد بین‌المللی‌اش بوریس جانسون و دریغ کردن دستگاه‌های تنفسی لازم برای بیماران کرونایی از پسرعموهای آنگلوساکسون، فاتحه مسؤولیت‌پذیری در نظام سرمایه‌داری را خواند، این رفتار تبدیل به یک الگوی اروپایی شده است. مکرون که پاییز گذشته پس از نهایی شدن خروج بریتانیا از اتحادیه اروپایی، برای «دوستان انگلیسی» خود در آن سوی کانال مانش نامه فدایت شوم نوشته و آنها را به همبستگی دوباره با اروپا دعوت کرده بود اما از وقتی که موج همه‌گیری کشورش را فراگرفته حتی حاضر به قول شفاهی کمک به بریتانیا و هیچ کشور دوست دیگر نکرده است. دولت فرانسه حتی متهم به دزدیدن محموله ماسک آلمانی‌هاست. آلمان، قوی‌ترین اقتصاد اروپا که مدعی است به همراه اتریش و لوکزامبورگ در بیمارستان‌هایش را به روی بیماران کرونایی از سراسر جهان گشوده است، وقتی نوبت به عمل رسید شانه خالی کرد و این ارتش روسیه بود که واحدهای امدادی‌اش را به عمق قلمروی دشمنش ناتو، برای کمک به ایتالیا و اسپانیای کرونا زده اعزام کرد. کمک‌های دیگر به مصیبت‌زده‌ترین کشورهای اتحادیه اروپایی بر اثر همه‌گیری ویروسی، از چین و کوبا در آن سوی دیوارهای «جهان آزاد» رسیدند. در سایه این بی‌مسؤولیتی اتحادیه بود که یک ماه و نیم پیش، 88 درصد مردم ایتالیا در یک نظرسنجی سیاست‌های حمایتی بروکسل را غلط و عضویت در اتحادیه را بی‌فایده خواندند. هیثر گراب، مشاور پیشین توسعه درکمیسیون اروپایی معتقد است «هر بحران با کاهش اعتماد میان دولت‌های عضو، سبب مشکلی بزرگ‌تر در کل ساختار اتحادیه می‌شود». نمونه آن حمله نخست‌وزیر پرتغال به وزیر دارایی هلند بود که هفته پیش کشورهای عضو را به‌خاطر نداشتن برنامه برای بحران مواخذه کرده بود. آنتونیو کاشتا پس از آن مواضع هوکسترا را برای اغلب کشورهای اروپایی نفرت‌انگیز خواند. جنیفر رنکین، وابسته خبری روزنامه گاردین در مقر اتحادیه می‌نویسد: «رهبران اروپایی پس از تعلل در واکنش نشان دادن به بحران سلامت عمومی که خود نشانه نقص سامانه مدیریت بحران اتحادیه در تامین هزینه‌های تحقیقات برای واکسن و حتی ماسک و پوشش محافظت از واگیر بود، حالا پا را از این هم فراتر گذاشته و بر سر اینکه چطور باید به اقتصاد توفان‌‌زده‌شان کمک کنند با هم گلاویز شده‌اند».

از نظر او درنتیجه فقدان اعتبار نظام متحد بروکسل، ملت‌های مختلف اروپایی هر چه بیشتر به سمت رهبران مقتدر و مستقل از اتحادیه متمایل می‌شوند. اتحادیه اروپایی رسما به 2 جناح متخاصم به رهبری فرانسه و آلمان تقسیم شده است، یعنی همان 2 کشور محوری که پارسال پیمان دفاعی جدید اروپا را در آخن امضا کرده بودند تا کیان اتحادیه را پس از ناتو نجات دهند. فرانسه به همراه ایتالیا و اسپانیا، خواهان کمک مالی فوری بروکسل به کشورهای بحران‌زده جنوبی است. در مقابل آلمان به همراه هلند و اتریش می‌گویند بدهی کشورهای عضو اتحادیه اروپایی همین حالا بیش از حد است و در ازای اعطای یک‌جانبه وام‌های چندصد میلیاردیورویی جدید به کشورها که به «اوراق کرونا» معروف شده‌اند، نه فروش اوراق قرضه کشورها به بانک مرکزی اروپا، بلکه کنترل بدهی‌های آنها طی یک برنامه فشرده ریاضتی انجام بگیرد. آنها می‌دانند که باید بار پرداخت‌های سنگین بانک مرکزی اروپا را بکشند. بدین ترتیب در همان حالی که فرانسه و متحدانش، ژرمن‌ها را متهم می‌کنند که به‌خاطر مخالفت با خرید «اوراق قرضه کرونا»ی کشورهای عضو، اتحاد اروپایی را زیر سوال برده‌اند، در آلمان و هلند هم صداهای مخالفی شنیده می‌شوند که می‌گویند ادامه حضور در اقتصاد یورو چیزی جز ضرر برای‌شان ندارد. با چنین چشم‌اندازی اگر کرونا بیمار اروپایی را از پا درنیاورد، اختلافات عمیق بر سر تبعات مالی و اقتصادی آن طی سال‌های آینده باعث فروپاشی آن از درون خواهد شد. 

***

بیمار اروپایی