گروه سیاسی: وزیر خارجه آمریکا خواستار تمدید تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت به دلیل اقدام ایران برای ارسال ماهواره نور به فضا شد. 

به گزارش «وطن امروز» به نقل از پایگاه اینترنتی وزارت خارجه آمریکا، مایک پمپئو، وزیر خارجه این کشور با انتشار بیانیه‌ای به ادعاهای ضدایرانی‌اش در پی پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره نور ادامه داد و گفت: سال‌هاست ایران مدعی است برنامه فضایی آن کاملا صلح‌آمیز و غیرنظامی است. دولت ترامپ[رئیس‌جمهور آمریکا] هیچ‌گاه آن را باور نکرده است. پرتاب ماهواره نظامی این هفته از سوی سپاه پاسداران ایران که به عنوان یک سازمان تروریستی اعلام شده است، نشان‌دهنده چیزی است که همیشه گفته‌ایم؛ برنامه فضایی ایران نه صلح‌آمیز است و نه کاملا غیرنظامی.

پمپئو در ادامه مدعی شد: این ماهواره‌بر و موارد دیگری که قبلا پرتاب شده‌اند، متشکل از فناوری‌هایی همانند و قابل تعویض با فناوری‌های موشک‌های بالستیک است که شامل سامانه‌های دوربرد مانند موشک‌های بالستیک قاره‌پیما می‌شود. هیچ کشوری تاکنون از توان موشک‌های بالستیک قاره‌پیما مگر به منظور حمل سلاح‌های هسته‌ای استفاده نکرده است.

وزیر خارجه آمریکا با تلاش برای همراه کردن کشورهای دیگر با سیاست‌های ضدایرانی دولت کشورش گفت: تمام کشورهایی که دوستدار صلح هستند، باید توسعه فناوری‌های موشک‌های بالستیک ایران را رد کرده و در متوقف کردن برنامه موشکی خطرناک ایران به یکدیگر ملحق شوند. برای شروع، کشورها باید از تمدید تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران که ماه اکتبر منقضی خواهد شد، حمایت کنند.

او در ادامه این بیانیه از اتحادیه اروپایی خواست «افراد و نهادهای فعال در زمینه برنامه موشکی ایران را تحریم کند». 

آمریکایی‌ها در حالی در تلاش هستند سایر کشورها را برای تمدید تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران مجاب کنند که بر اساس توافق هسته‌ای با گذشت 5 سال از عمر توافق، ایران از تحریم‌های تسلیحاتی معاف می‌شود. 

در بیانیه قطعنامه 2231 شورای امنیت که بنا بر ادعای مقامات دولتی به عنوان قطعنامه پشتیبان برجام به تصویب رسیده است، درباره محدودیت‌های موشکی و تسلیحاتی ایران و زمان رفع این محدودیت‌ها آمده است: 

«تمام کشورها، مشروط به اینکه شورای امنیت پیشاپیش بر مبنایی مورد به مورد، تصمیم به تصویب بگیرد، باید در این فعالیت‌ها مشارکت داشته و اجازه آن را صادر کنند: تأمین، فروش یا انتقال مستقیم یا غیرمستقیم هرگونه تانک جنگی، خودروهای رزمی زرهی، سامانه‌های توپخانه‌ای سنگین، هواپیماهای رزمی، بالگردهای تهاجمی، ناوهای جنگی، موشک‌ها یا سامانه‌های موشکی، مطابق با اهداف «فهرست تسلیحات متعارف سازمان ملل»، یا مواد مرتبط، شامل قطعات یدکی، از داخل یا از طریق قلمروهای تحت حاکمیتی‌شان، یا توسط اتباع آنها یا افراد تحت حاکمیت آنها، یا با استفاده از هواپیماها و کشتی‌های حامل پرچم‌های آنها، اعم از اینکه از قلمروشان نشأت گرفته یا خیر، به ایران، یا برای استفاده در داخل ایران یا در جهت تأمین منافع ایران، و ارائه آموزش فنی، منابع یا خدمات مالی، پیشنهادات، دیگر خدمات و کمک‌های مرتبط با تأمین، فروش، انتقال، تولید، حفظ و نگهداری یا استفاده از تسلیحات و مواد مرتبط توصیف شده در این بند فرعی، به ایران توسط اتباع این کشورها یا از داخل یا از طریق قلمروهای تحت حاکمیت‌شان».

این بند باید تا مدت 5 سال پس از «روز پذیرش برجام» یا تا زمانی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش تأیید «جمع‌بندی مبسوط» را ارائه دهد، اجرا شود، بسته به اینکه کدام زودتر اتفاق افتد.

بنابراین بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت، اواخر مهر‌ماه سال جاری و با پایان یافتن 5 سالگی برجام، تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت برداشته خواهد شد. 

حسن روحانی نیز 20 آبان سال گذشته درباره رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران گفته بود: 

با ادامه برجام در سال آینده به یک هدف بزرگ سیاسی، امنیتی و دفاعی دست می‌یابیم، سال‌ها خرید سلاح از سوی ایران طبق قطعنامه سازمان ملل ممنوع بود و همچنین نمی‌توانستیم سلاحی بفروشیم و اگر طبق قطعنامه 2231، برجام را حفظ کنیم، سال آینده تحریم تسلیحاتی ایران برداشته خواهد شد و به راحتی می‌توانیم سلاح لازم را بخریم یا صادر کنیم که این از آثار مهم برجام است.

اما چند نکته درباره اظهارات پمپئو و رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران وجود دارد: 

1- موضوع تحریم‌های تسلیحاتی ایران با تحریم‌های موشکی ایران متفاوت است. بر اساس قطعنامه 2231، تحریم‌های موشکی شامل تمام اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری‌های مرتبط تا 8 سال پس از برجام یعنی تا اواخر مهرماه سال 1402 ادامه دارد. 

2- پمپئو گفته است: این ماهواره‌بر (قاصد) و موارد دیگری که قبلا پرتاب شده‌اند، متشکل از فناوری‌هایی همانند و قابل تعویض با فناوری‌های موشک‌های بالستیک است که شامل سامانه‌های دوربرد مانند موشک‌های بالستیک قاره‌پیما می‌شود. هیچ کشوری تاکنون از توان موشک‌های بالستیک قاره‌پیما مگر به منظور حمل سلاح‌های هسته‌ای استفاده نکرده است.

پمپئو با چسباندن موضوع حمل سلاح هسته‌ای به موشک‌های ایرانی درصدد است حساسیت جهانی علیه برنامه موشکی ایران را برانگیزد. علاوه بر این در قطعنامه 2231 شورای امنیت آمده است: از ایران خواسته می‌شود هیچ فعالیتی مرتبط با موشک‌های بالستیک طراحی شده با قابلیت حمل تسلیحات هسته‌ای صورت ندهد، از جمله شلیک هرگونه موشک با استفاده از چنین فناوری‌های مربوط به موشک‌های بالستیک، تا زمان 8 سال پس از «روز پذیرش برجام» یا تا زمانی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارشی ارائه دهد که «جمع‌بندی مبسوط» را تأیید کند، بسته به اینکه کدام زودتر اتفاق افتد.

به بیان دیگر، آمریکا به دنبال آن است با اعلام اینکه موشک‌های ایرانی قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای را داراست، این گزاره را به اثبات برساند که ایران قطعنامه شورای امنیت را نقض کرده و مستحق تحریم‌های بیشتر است.

با این حال مقامات دولتی معتقدند در بحث تحریم‌های موشکی، موشک‌های ایران مشمول قطعنامه نمی‌شوند، چرا که هیچ‌کدام از موشک‌های ایرانی به منظور حمل سلاح هسته‌ای طراحی نشده است. علاوه بر این آمریکا با خروج از برجام صلاحیت خود را درباره این توافق از دست داده است. کشوری که خود ناقض بندهای قطعنامه 2231 شورای امنیت است، حال نمی‌تواند برای تحت فشار گذاشتن ایران به همان قطعنامه‌ای استناد کند که خود به آن پایبند نیست.

3- پمپئو برای نشان دادن غیرصلح‌آمیز و نامتعارف بودن برنامه موشکی ایران یک ادعای عجیب مطرح کرد. وی گفت: هیچ کشوری تاکنون از توان موشک‌های بالستیک قاره‌پیما مگر به منظور حمل سلاح‌های هسته‌ای استفاده نکرده است. در پاسخ به این اظهارنظر وزیر خارجه آمریکا می‌توان گفت اگر تمام کشورها تاکنون از موشک‌های بالستیک قاره‌پیما برای حمل سلاح هسته‌ای استفاده کرده‌اند، پس اگر فرض را بر استفاده ایران از این موشک‌ها به منظور حمل سلاح هسته‌ای بگذاریم، ایران اقدام نامتعارفی انجام نداده است چرا که سایر کشورها نیز از این موشک‌ها برای حمل سلاح هسته‌ای استفاده می‌کردند. علاوه بر این ایران بارها اعلام کرده است قصد استفاده غیرصلح‌آمیز از توان موشکی خود را ندارد و به منظور ارتقای توان دفاعی خود اقدام به توسعه برنامه موشکی کرده است. این اقدام ایران برخلاف هیچ یک از قوانین بین‌المللی نیست بلکه در چارچوب حق دفاع مشروع قابل پذیرش است، حال اینکه برخی کشورها توان موشک‌های بالستیک خود را در اختیار اهداف توسعه‌طلبانه و غیرصلح‌آمیز قرار داده‌اند دلیل نمی‌شود که همه کشورها قصد داشته باشند چنین راهی را بپیمایند. به بیان دیگر آمریکا باید اعتراض خود را علیه کشورهایی به کار گیرد که از موشک‌های بالستیک خود برای حمل سلاح هسته‌ای استفاده می‌کنند. اینکه کشوری کاملا برخلاف مسیر کشورهای قدرتمند در هسته‌سازی موشک‌های خود، صرفا توان موشکی خود را برای دفاع مشروع بر مبنای مواد و تسلیحات متعارف قرار داده است آیا جای انتقاد و اعتراض دارد؟

4- نکته دیگر  آنکه با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل شورای امنیت، حسن روحانی رفع تحریم‌های تسلیحاتی پس از 5 سال را از دستاوردهای برجام می‌خواند و صرفا به همین دلیل کلیت برجام را مفید برای مردم ایران ارزیابی می‌کند. اول آنکه انتقادی که به دولت درباره ماجرای تحریم‌های تسلیحاتی وارد است، این است که تحریم‌های تسلیحاتی از آن دست تحریم‌هایی به شمار می‌رفت که با توجه به امتیازاتی که تیم مذاکره‌کننده ایران به طرف مقابل داده بود، باید در همان روز اول برداشته می‌شد. حتی کشورهای نزدیک به ایران در مذاکرات به دنبال تثبیت حق مسلم ایران به منظور خرید و فروش تسلیحات بلافاصله پس از توافق هسته‌ای بودند اما نکته قابل تامل آنکه تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای به‌رغم اصرار کشورهایی چون روسیه مبنی بر لغو تحریم‌های تسلیحاتی بلافاصله پس از دستیابی به توافق، محدودیت‌های 5 ساله را پذیرفت. 

داستان معروف وقفه چند روزه مذاکرات به خاطر اصرار روسیه و چین بر سر عدم نیاز به طرح مساله تسلیحاتی در برجام و در نهایت رضایت تیم ایرانی برای مصالحه بر سر مسائل تسلیحاتی، یکی از نقاط سیاه دوران مذاکرات هسته‌ای است. «وندی شرمن» با اشاره به برخی نقاط اختلاف تیم مذاکره‌کننده آمریکا و روسیه در جریان مذاکرات هسته‌ای گفت: «یکی از نقاط واگرایی و اختلاف ما و روس‌ها که البته اواخر مذاکرات روی میز گذاشته شد، قطعنامه سازمان ملل درباره تحریم موشکی و تسلیحاتی بود. روسیه معتقد بود نباید هیچ محدودیتی روی موشک و تسلیحات باشد. آنها هیچ محدودیتی را روی موشک‌های خودشان نمی‌خواستند و البته فکر می‌کردند چنین محدودیتی نباید بر ایرانیان هم اعمال شود. در نهایت بر سر این موضوع مصالحه کردیم». شرمن ادامه می‌دهد: «روسیه و چین معتقد بودند قطعنامه صرفا باید توافق را تایید کند و نباید هیچ محدودیتی بر برنامه موشکی و تسلیحاتی ایران باقی بماند. آنها نمی‌خواستند برنامه موشکی یا ممنوعیت واردات تسلیحاتی ایران پابرجا بماند اما متوجه شدند بدون وجود محدودیت‌هایی که بود، ما نمی‌توانیم توافق کنیم». سرگئی ریابکوف، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده روسیه در این‌باره گفت: «این موضوعی پنهان نیست که روسیه طی مذاکرات هسته‌ای حامی رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران در زودترین موعد ممکن بود. ما حتی در مقاطعی پیشنهادهایی را تدوین کردیم که بر اساس آن تحریم تسلیحاتی یک ماه پس از اجرای برجام رفع شود اما نتیجه متفاوت بود». سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز 2 روز پس از انعقاد برجام در تاریخ 25 تیر 1394 اظهار داشت به‌رغم مقاومت روسیه و چین، طرف ایرانی با طرف غربی درباره تحریم‌های تسلیحاتی مصالحه کرد!

5- نکته آخر اینکه احتمالا با نزدیک شدن به پایان ضرب‌الاجل تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت، آمریکا فشار خود را بر سایر کشورها به منظور تمدید این تحریم‌ها بیشتر کند و چه‌ بسا در این مسیر نیز به موفقیت‌هایی دست یابد. هم‌اکنون و در حالی که 6 ماه به پایان تحریم‌های تسلیحاتی زمان باقی مانده است، دستگاه دیپلماسی کشور باید نقش فعال‌تری را ایفا کند. از یک‌ سو مسؤولان وزارت امور خارجه باید پاسخ اظهارات مقامات آمریکایی را در رسانه‌ها و در فضای مجازی تحت اختیار خود بدهند و از سوی دیگر رایزنی‌های مورد نیاز را با کشورها بویژه کشورهای همسو با ایران که ظرفیت‌های تسلیحاتی مناسبی دارند نیز افزایش داده و یک جبهه در حوزه دیپلماسی علیه فشار‌های آمریکا در این‌باره تشکیل دهند. رایزنی درباره قراردادهای نظامی در آینده با این کشورها از جمله اقداماتی است که می‌تواند موضع این کشورها را علیه ادعاهای مقامات آمریکایی تقویت کند.