* روابط خارجی

به طور کلی روابط خارجی عراق در حال حاضر تحت تاثیر  رابطه با 3 کشور ایران، آمریکا و چین قرار دارد. با توجه به مصوبه پارلمان عراق مبنی بر اخراج نظامیان آمریکا از این کشور و نزدیک شدن به موعد مذاکرات استراتژیک واشنگتن – بغداد در ماه آینده، دولت عراق با آزمونی حیاتی درباره ماهیت رابطه با آمریکا مواجه است. اگر دولت کاظمی نتواند در زمینه اجرای مصوبه پارلمان نمره قبولی کسب کند با یک لرزه جدی روبه‌رو خواهد شد. از سوی دیگر آمریکا خواهان کاهش نفوذ چین در بازارهای عراق است، حال آنکه دولت عراق قرارداد تجارتی 30 میلیارد دلاری با چینی‌ها منعقد کرده است.  در کنار اینها عراق نیازمند روابط همه‌جانبه با ایران است. روابط درهم‌تنیده ایران و عراق در ابعاد اقتصادی، فرهنگی و سیاسی‌–‌امنیتی سبب شده عراق در محاسبات و تصمیمات خود حساب ویژه‌ای روی ایران باز کند. از این رو تعارض منافع بین ایران- آمریکا و چین- آمریکا و حتی ایران و چین در عراق می‌تواند بر عملکرد دولت عراق موثر باشد. 

 

* سیاست داخلی

تحولات ماه‌های گذشته نشان داد رقابت احزاب سیاسی و طوایف در راستای کنترل بخش‌های مختلف سیاست و حکومت در عراق بسیار جدی است و دولت الکاظمی هنوز به دلیل همین رقابت‌ها نتوانسته کابینه خود را به صورت کامل  تشکیل دهد. موضوع بعدی ظهور جریان‌های در ظاهر سیاسی قومی- مذهبی جدید در مناطق جنوبی عراق است. اگر تا پیش از این چالش اصلی دولت فدرال نحوه مواجهه با اقلیم کردستان و همسوسازی آن بود، اکنون چالش جدیدی به نام مناطق تازه آزادشده در عراق مطرح شده است که سعی در ایجاد هویتی جدید برای مناطق سنی در روندهای سیاسی دارد. این جریان سیاسی جدید که در ابتدا با هدف به چالش کشیدن ائتلاف اکثریت سنی به رهبری محمدالحلبوسی در پارلمان شکل گرفته بود، در مسیر تشکیل کابینه مانع‌تراشی کرد. در کنار این، مسأله روابط دولت با اقلیم کردستان در مسائل امنیتی و موضوع صادرات نفت کرکوک بین بغداد و اربیل چالش‌های پایداری را به وجود آورده است.  به همه این موارد باید بحث برگزاری انتخابات پارلمانی توسط دولت در 2 سال آینده را اضافه کرد که از بین رفتن انرژی و هزینه زیادی برای دولت خواهد داشت. 

 

* امنیت

جولان داعش در عراق و شکست آن از سوی حشدالشعبی و ارتش این کشور سبب شد نیروی مقتدر و قابل اتکایی در عراق در راستای تامین امنیت این کشور ظهور کند. محبوبیت مردمی بی‌سابقه حشدالشعبی و موفقیت این سازمان در عملیات‌های مختلف عملا نیاز به نیروهای خارجی از جمله نظامیان آمریکایی در عراق را تا حد قابل توجهی کاهش داد. پس از این بود که برخی اقدامات خصمانه و مشکوک از سوی برخی جریان‌های سیاسی علیه حشدالشعبی مطرح شد که در نهایت امر به دنبال این بود تا با بهانه تملک تسلیحات توسط دولت، به خلع سلاح حشدالشعبی بپردازد اما با توجه به اینکه این سازمان در چارچوب قانون اساسی و ذیل فرماندهی دولت عمل می‌کند خلع سلاح نخواهد شد. در این بین افزایش تحرکات تروریستی با حمایت کشورهای خارجی (آمریکا) به جدی‌ترین چالش امنیتی عراق تبدیل شده است.

 

* اقتصاد

از آنجا که اقتصاد عراق یک اقتصاد تک‌محصولی و متکی به درآمدهای نفتی است، تحولات ماه‌های گذشته در بازارهای جهانی و قیمت نفت تاثیر منفی بر اقتصاد عراق خواهد گذاشت. دولت در حالی باید با نفت 20 دلاری 95 درصد از بودجه خود را تامین کند که در بودجه 2020 روی نفت 50 دلاری حساب کرده بود و حالا باید علاوه بر این، کاهش 23 درصدی تولید (براساس تعهد داده شده به اوپک) را هم مدنظر قرار دهد؛ چالشی که یک روز بعد از تشکیل دولت الکاظمی خود را به شکل برخی اخبار و شایعات نشان داد. با گذشت 5 ماه از سال جدید میلادی هنوز بودجه برای تصویب به پارلمان نرفته و شایعاتی پیرامون حذف حقوق بازنشستگان و عدم پرداخت حقوق کارمندان در ماه آتی به گوش می‌رسد. در کنار این موارد، هزینه‌های ناشی از بحران کرونا را هم باید لحاظ کرد، ضمن اینکه این بحران بر صنعت توریسم عراق نیز اثر گذاشته است. 

 

* جامعه

به طور مشخص در بعد اجتماعی ظهور طبقه جدیدی از مطالبه‌گران در جامعه عراق بویژه در شهر بغداد که عمدتا اقشار جوان و تحصیلکرده بیکار را شامل می‌شوند  خاستگاه جدیدی از مطالبات اجتماعی را به وجود آورده است. جوانان عراقی در جریان تظاهرات بارها شعار مقابله با فساد و عبور از طایفه‌گری در مدیریت کشور را مطرح کرده ‌بودند. تا جایی که برخی مقامات دولتی بر لزوم تشکیل دولت تکنوکرات در عراق تاکید کردند. هرچند وزرای دولت فعلی تقریبا افراد مقبولی به لحاظ افکار عمومی  هستند اما با توجه به سهمیه‌بندی صورت گرفته، برخی نارضایتی‌ها پیرامون اینکه دولت الکاظمی همچنان بر پایه همان اصول قبلی شکل گرفته است وجود دارد. با توجه به تغییرات جوی، در صورت بروز مشکلاتی در تامین انرژی و آب، امکان بروز دور جدیدی از تظاهرات وجود دارد. در کنار این موارد، نفوذ برخی جریان‌های غیررسمی در ساختار قدرت به طوری که  با گذشت بیش از یک دهه از عمر سیاست و حکومت جدید در عراق هنوز برخی خاندان‌ها از قدرت بیشتری نسبت به احزاب رسمی برخوردارند و فساد ساختاری حاکمیت هم جزو مشکلات روتین جامعه عراق است که موجب نارضایتی  قشر نخبه این کشور شده است.

* کارشناس مسائل غرب آسیا