این سال‌ها که ما مستمرا درگیر بلایا و بحران‌های طبیعی بود‌ه‌ایم، همیشه یکی از نام‌های میانه میدان، «قرارگاه جهادی امام رضا(ع)» بوده است؛ گروهی جوان، جهادی و بزرگ که حالا در نقاط مختلف کشور طرح‌های متنوعی را از محرومیت‌زدایی و توانمندسازی تا رفع آثار بلایای طبیعی به انجام می‌رسانند. اما طبقه دوم ساختمان گروه جهادی امام رضا این روزها شاهد یک رویداد دیگر هم هست؛ بچه‌های پلتفرم «سایه» در حال طراحی نوعی جدید از خدمات اجتماعی برای نیازمندان و محرومان هستند.

 

* سایه؛ پل ارتباطی توان توانمند و نیاز نیازمند

با «علی حاجوی» مدیر پلتفرم سایه همکلام شدیم تا بدانیم دقیقا چه اتفاقی قرار است بیفتد. او می‌گوید: «سایه در واقع پلتفرمی است که شعارش شفافیت است و بستری است که توان توانمند و نیاز نیازمند را به ‌هم وصل می‌کند. در این داستان خیریه‌های مختلفی حضور دارند و نحوه کار به این صورت است که ما در سایه، نیازمند معرفی نمی‌کنیم، بلکه خیریه‌هایی که حضور دارند ثبت‌نام کرده و بعد تاییدیه نیازمند و نیازش را ثبت می‌کنند و از سوی دیگر شبکه توانمندهایی که به این سایت مراجعه می‌کنند هم می‌توانند نام و مشخصات خیریه را ببینند و کمک کنند».

حاجوی می‌افزاید: «این پلتفرم واسطه‌ای است که توانمندها را مستقیم به خیریه وصل می‌کند و اینجا نقش تسهیل‌گر را دارد. تا الان بیش از هزار و 780 خیریه در این پلتفرم ثبت شده‌اند و تعداد نیازمندان هم 230 هزار نفر در سطح کشور است که بیشترین آن در تهران، متشکل از حدود 70 هزار خانواده است که حدود 150 هزار نفر می‌شوند. روال کار هم در سایه برای خیریه‌ها اینطور است که هر خیریه‌ای بهتر کار و نیازهای خود را دقیق‌تر معرفی کند، می‌تواند بیشتر از این پلتفرم بهره ببرد».

سایه اما برنامه خود را بیشتر روی نیازهای حوزه اشتغال گذاشته است. حاجوی می‌گوید: «هدف ما این است که نیازهای حوزه اشتغال بیشتر تامین شود. خیریه‌هایی که در آن حوزه نیازهای خود را ثبت می‌کنند، کمک‌های بیشتری را جذب می‌کنند، چون برای مردم هم جذاب‌تر است. مردم بیشتر به این حوزه تمایل دارند. اشتغال امری تخصصی است، خیریه‌ای هم که در این حوزه فعال است باید تخصصی باشد. با این‌حال همان ‌طور که گفتم در این حوزه‌ و شرایطی که الان وجود دارد، نیازهای معیشتی و بسته‌های غذایی بیشتر است و لوازم منزل و جهیزیه از جمله نیازهای سطح بالاست و بعد از آن هم حوزه درمان آمار بالا و قابل‌ توجهی را به ‌خود اختصاص داده است». توجه به اشتغال‌زایی در سایه اما به معنای فراموشی شرایط خاص کرونایی نیست؛ آنها با بانک اطلاعاتی 70 هزار خانوار تهرانی و با هماهنگی دو طرفه با خیریه‌ها برای آنها بسته غذایی تهیه و بین آنها توزیع کردند. ارزش هر بسته هم حدود 250 هزار تومان است. 

توزیع بسته‌ها بهانه‌ای است برای به روز کردن اطلاعات سامانه سایه؛ آدم‌هایی که اسم‌شان ثبت شده و نیازمند هستند، اکثرا مستاجرند و تغییر آدرس‌شان خیلی زیاد است. بعضی‌ها 6 ماهه قرارداد دارند و حتی در بعضی موارد قراردادهای یک‌ماهه هم دیده می‌شود. این بسته‌ها حداقل کمک می‌کند این آدرس‌ها به‌روز شود، چون به هر بهانه‌ای به نیازمند نمی‌شود زنگ زد و پرسید آدرسش تغییر کرده است یا نه. باید چیزی ببرند تا متوجه شوند تغییر کرده و برای کارهای بعدی مشکلی پیش نیاید.

فرآیند کمک‌رسانی سامانه سایه اما انگار در مواجهه با بحث‌هایی که درباره غیرشفاف بودن برخی خیریه‌ها مطرح شده، طراحی شده است که خیرین همه آنچه را در این سامانه در حال اتفاق است کنترل می‌کنند. حاجوی می‌گوید: «ما در سایه 2 نوع کمک داریم؛ نقدی و غیرنقدی. مثلا در نوع غیرنقدی شما در خانه کالایی دارید که می‌خواهید آن را در اختیار نیازمندی بگذارید. در سایه ثبت کالا می‌کنید و به خیریه وصل می‌شوید. خیریه به نیازمند تحویل می‌دهد و موظف است از اتفاق عکس بگیرد و بارگذاری کند و شما در پروفایل شخصی که کمک کردید آن را می‌بینید که مثلا این کالا تحویل فلان شخص شده است. چهره نیازمند مشخص نمی‌شود ولی عکس کالا و محل مشخص است که تحویل داده شده است. در حوزه نقدی که بیشتر از غیرنقدی هم توان داریم، پروسه اینطور است که مبلغی را واریز می‌کنیم برای خیریه، خیریه موظف است فاکتور رسمی و رسید پوز را در مورد آن کالا به ما بدهد و عکس بگذارد و مراحلش طی شود. چندوقت یک‌بار هم خودمان با نیازمند تماس حاصل می‌کنیم، چون خیریه‌ها در پروسه‌ای تایید می‌شوند که توسط معتمدهایی انجام می‌شود که در سطح کشور داریم. بعد در حوزه نیازهایی که ثبت می‌کنند، دقت می‌کنیم، مثلا نیازی نامربوط ثبت نشود یا یک تبلت برای بچه خردسال ثبت نشود، حالا شاید در بحث آموزشی نیاز شود ولی در جایی که نیاز و ضرورت نیست در آنجا ثبت نکنند. در آنجا چک می‌شود و سپس نیاز در پلتفرم قرار می‌گیرد. دوستانی که مبلغ را واریز می‌کنند، پیگیری‌های بعدی را انجام می‌دهند که ببینند واقعا به آنجا رسیده باشد. به‌طور رندوم خیریه‌ها توسط ما در اینجا چک می‌شوند».

 

* سایه از موازی‌کاری خیریه‌ها جلوگیری می‌کند

«حامد حمایتکار» رئیس هیأت امنای مجمع ترنم می‌گوید: «شناسایی فرد نیازمند یک کار مردمی است که در سایه به این مسأله توجه شده است، زیرا محرومیت‌زدایی توسط مردم و گروه‌های مردم‌نهاد بهتر جواب می‌دهد و وقتی این مسأله دولتی باشد، تغییر سیاست و بضاعت محدود، مانع خدمت‌رسانی مطلوب می‌شود. نکته دیگری که باید مدنظر قرار داد، این است که سایه یک سازمان مردم‌نهاد مستقل است و از هیچ سازمان یا ارگانی، بودجه‌ای دریافت نمی‌کند اما سازمان‌های متولی می‌توانند روی کار نظارت کنند. احتمال دارد چند موسسه خیریه، به یک فرد چند بار کمک کنند، در حالی که فرد نیازمند دیگری، تا به حال هیچ کمکی دریافت نکرده باشد. از طرفی نیکوکاران نمی‌دانند محرومان و نیازمندان چه نیازهایی دارند و به خاطر عدم دسترسی به آنها نمی‌توانند مشکل آنها را برطرف کنند، بنابراین ما مانع موازی‌کاری می‌شویم، زیرا اطلاعات کامل نیازمندان در این سامانه ثبت شده است».

 

* سایه، سازوکاری مترقی برای خدمات‌رسانی

«سیدمحمدحسین سجادی‌نیری» دبیر توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز در معاونت علم و فناوری ریاست ‌جمهوری، سایه را سازوکاری مترقی برای خدمات‌رسانی اجتماعی می‌داند و می‌گوید: از جمله مزیت‌های «سایه» این است که مراجعه‌کننده می‌تواند نیازهای احصا شده نیازمندان را مشاهده کرده یا بر اساس نیاز موجود و یا توانمندی خود، کمک‌های نقدی، وسیله یا کالای نو و دست‌دوم سالم خود را اعلام کند و به این صورت، فرآیند کمک‌رسانی در فضای شفاف‌تری انجام می‌شود».

 

* مدیرعامل مجمع خیرین تهران: بیش از ۱۶۰۰ خیریه گردهم جمع شده‌اند

«محسن ولیئی» مدیرعامل مجمع خیرین تهران با تایید طرح سایه، تجمیع خیریه‌ها در آن را نقطه ‌اثر این سامانه دانست و گفت: «بیش از ۱۶۰۰ خیریه در این سایت گردهم جمع شده‌اند و جمعی از جوانان جهادی و انقلابی با نگرشی نو، واسطه خیر شده‌اند. هم‌اکنون گروه‌های مختلف از نیازها توسط خیریه‌های عضو سایه بررسی و ثبت می‌شوند تا توانمندانی که توان‌شان را به سیستم سایه معرفی می‌کنند، به بهترین نحو و در سریع‌ترین زمان بتوانند نیاز مرتبط با توان‌شان را شناسایی کنند که پس از انتخاب نیاز توسط فرد توانمند، از طرف خیریه مربوطه ارتباط با فرد توانمند برقرار می‌شود و توان ارائه شده به دست نیازمند می‌رسد، لذا سرعت عمل بیشتری در انتقال کمک‌های مردمی به دست نیازمندان وجود دارد».