نوید مؤمن: فوریه 2020/ بهمن 98 مقامات سوییسی از راه‌اندازی کانال مبادلات دارویی و بشردوستانه خود با هدف ارسال دارو و لوازم پزشکی به کشورمان خبر دادند. سفارت سوییس در تهران، در آستانه راه‌اندازی این «کانال خیالی» نوشت: «تمهید تجاری انسان‌دوستانه سوییس (SHTA)، ساز‌و‌کاری مالی با هدف ممکن ساختن تحویل کالاهای انسان‌دوستانه به ایران، در آستانه اجرایی شدن است. روز ۲۷ ژانویه ۲۰۲۰/ ۷ بهمن ۹۸، یک پرداخت اولیه برای محموله‌ای از دارو به مقصد ایران، به طور آزمایشی مورد تأیید قرار گرفت». 

اما امروز، پس از یکصد روز، مقامات سوییسی تاکید دارند اساسا اتفاقی در این کانال رخ نداده و مبادله بشردوستانه‌ای نیز از طریق آن صورت نگرفته است! هر چند از ابتدا محرز بود که کانال بشردوستانه سوییسی‌ها نیز فرجامی بهتر از «اینستکس» و وعده‌های پوچ و خیالی دیگر بازیگران اروپایی ندارد اما بهانه‌تراشی سوییسی‌ها برای عدم کارآمدی این کانال، جای تامل دارد! «فابیان مینفیش» سخنگوی وزارت اقتصاد سوییس در این خصوص می‌گوید: «هیچ مبادله‌ای از طریق کانال بشردوستانه سوییس انجام نشده است. متأسفانه، این فرآیند به دلیل همه‌گیری «کووید-۱۹» کندتر از روند مورد انتظار بوده است!»

اظهارات سخنگوی وزارت خارجه سوییس به اندازه‌ای نخ‌نما و مضحک است که نیاز چندانی به نقد و تحلیل ندارد! او مانند دیگر مقامات اروپایی، به سانسور هدفمند و البته وقیحانه ماجرا پرداخته و نقش مستقیم وزارت خزانه‌داری و بویژه دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی آمریکا (OFAC) را نادیده انگاشته است. کانال بشردوستانه سوییس، به لحاظ ساختاری و حقوقی، متغیری وابسته به اراده و دستور مقامات آمریکایی است. «استیون منوچین» وزیر خزانه‌داری آمریکا، نظارت رسمی خود را بر این کانال رسما اعلام کرده و از دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی آمریکا نیز خواسته ابعاد دسترسی شرکت‌های دارویی و پزشکی به این کانال را بشدت محدود کند. این کانال به‌گونه‌ای طراحی شده که هرگونه ارتباط و پیوند میان کمپانی‌ها و شرکت‌های دارویی با کشورمان، در بهترین حالت ممکن برای آن شرکت‌ها «پرریسک» تلقی شده و حتی در مراحل بدتر، موجبات اعمال تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه آنها را فراهم آورد. در این ساختار، واشنگتن می‌تواند براحتی هر شرکتی که تجارت دارویی و ارسال اقلام پزشکی به کشورمان را انجام می‌دهد، متهم به «سوء‌استفاده از ظرفیت‌های «کانال سوییس» و انجام مراودات غیرپزشکی» کند.

نکته جالب توجه اینکه خزانه‌داری آمریکا می‌تواند بدون ارائه سند و مدرک، و بر اساس همین ادعای کلی و دروغین، شرکت‌های دارویی طرف معامله با ایران را مشمول تحریم‌های گسترده قرار دهد. 

اظهارات سخنگوی وزارت اقتصاد سوییس، فراتر از آنکه مهر تاییدی دال بر اضمحلال کانال بشردوستانه سوییسی‌ها باشد، مصداق عینی «شکست دیپلماسی سوییسی» محسوب می‌شود. شاید سوال شود «دیپلماسی سوییسی» چیست و چه ویژگی‌هایی دارد! دیپلماسی سوییسی را می‌توان نام دیگر «دیپلماسی واسطه‌گرانه» خواند. سوییس خود را بازیگری «واسطه‌گر» در نظام بین‌الملل دانسته و حتی در موارد زیادی، بی‌طرفی خود را در منازعات بین‌المللی به اثبات رسانده است. در مناسبات ایران- آمریکا نیز سوییسی‌ها بشدت تلاش می‌کنند خود را در کسوت یک «واسطه‌گر فعال» نشان دهند. تفاوت دیپلماسی اروپایی که از سوی آلمان، انگلیس و فرانسه (تروئیکای اروپا) هدایت می‌شود، با دیپلماسی سوییسی نیز همین مسأله است! مبنای دیپلماسی سوییسی ‌«واسطه‌گری» و مبنای دیپلماسی اروپایی «چندجانبه‌گرایی» است. 

شاید عده‌ای در درون دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان تصور کنند استفاده از ظرفیت «واسطه‌گران» و بازیگرانی مانند «سوییس» می‌تواند در بازگشت واشنگتن از خصومت ذاتی و دیرینه خود با انقلاب، نظام و ملت ایران موثر باشد و دیپلماسی مبتنی بر «واسطه‌گری»، به مراتب بهتر از دیپلماسی مبتنی بر «رایزنی‌های چندجانبه» پاسخ می‌دهد اما به نظر می‌رسد این افراد «صورت اصلی مسأله» را هنوز متوجه نشده‌اند! زمانی که در یک سوی معادله، بازیگری به نام ایالات متحده وجود داشته باشد، نه «دیپلماسی سوییسی» و نه «دیپلماسی اروپایی» پاسخگوی نیازها و اهداف ما نخواهد بود. در هر 2 نوع دیپلماسی، «سوییس واسطه‌گر» یا «اروپای چندجانبه‌گرا» به صورت خودآگاهانه به ابزارهای کاخ سفید در تقابل با ایران تبدیل می‌شوند. 

در نهایت اینکه ارتباط دادن ناکارآمدی کانال بشردوستانه سوییس به شیوع ویروس کرونا، آدرس مضحک و غلطی است که مقامات سیاسی- اقتصادی این کشور اروپایی به ایرانیان و دیگر ملت‌های دنیا مخابره می‌کنند. اتفاقا با توجه به ماهیت بشردوستانه کانال و نقشی که قاعدتا کمپانی‌های دارویی و پزشکی باید در آن ایفا کنند، هم‌اکنون باید شاهد نقطه اوج فعالیت آن باشیم! بهتر است مقامات سوییسی بیش از این وجهه خود را نزد افکار عمومی دنیا تخریب نکنند و امید کاذب در دل طرفداران ساده‌لوح یا معاند دیپلماسی واسطه‌گرانه ایجاد نکنند!