کمیل نقی‌پور: فردا اولین روز قدسی است که شهید قاسم سلیمانی در آن حضور ندارد. روز قدس میراث امام خمینی(ره) نامیده می‌شود، چه آنکه ایشان برای اولین‌بار، در اولین ماه رمضان پس از پیروزی انقلاب، آخرین جمعه ماه رمضان را روز قدس نامیدند و از مسلمانان جهان خواستند در این روز به صورت ویژه مساله فلسطین را مدنظر قرار دهند. روز قدس اما این سال‌ها یک نماد برجسته داشته است؛ شهید قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس ایران. نگاهی تحلیلی به اقدامات و ابتکارات سردار سلیمانی در تقویت جبهه مقاومت به منظور مقابله با اسرائیل در ادامه این نوشته می‌آید. 

 

* نگاه همه‌جانبه توأم با سعه صدر

 نگاه به رویکرد فرمانده شهید سپاه قدس در سال‌های اخیر، بیانگر آن است که گروه‌های مقاومت فارغ از بحث شیعی یا سنی‌گری مورد حمایت مادی و معنوی سپاه قدس بوده‌اند. البته این رویکرد را نمی‌توان صرفاً سلیقه فرمانده شهید سپاه قدس دانست، بلکه اتخاذ چنین رویکردی مبتنی بر آموزه‌های انقلاب اسلامی است، به گونه‌ای که در 2 اصل قانون اساسی به این موضوع اشاره شده است. 

در اصل سوم بند ۱۶ قانون اساسی «تنظیم سیاست خارجی کشور بر اساس معیارهای اسلام، تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمانان و حمایت بی‎دریغ از مستضعفان جهان» مورد تاکید قرار گرفته است و همچنین در اصل ۱۵۴ آمده است: جمهوری اسلامی ایران... در عین خودداری کامل از هرگونه دخالت در امور داخلی ملت‎های دیگر، از مبارزه حق‎طلبانه مستضعفان در برابر مستکبران در هر نقطه از جهان حمایت می‎کند». 

حمایت از مستضعفان یکی از اصول اساسی انقلاب اسلامی به شمار می‌آید که بر مسائلی چون مذهب، نژاد و... سایه انداخته و در این موضوع، چنین مسائل فرعی‌ای را به حاشیه برده است. بر همین مبناست که گروه‌هایی چون حماس و جهاد اسلامی سنی، یا انصارالله یمن زیدی در کنار حزب‌الله لبنان شیعی مورد حمایت ایران قرار دارند. 

هنر فرمانده شهید سپاه قدس آن بود که این نظریه را در عمل نیز ثابت کرد. سردار سلیمانی فرمانده همه گروه‌های مقاومت از گروه‌های افغانستانی و یمنی گرفته تا گروه‌های فلسطینی به حساب می‌آمد. به همین دلیل بود که رهبر معظم انقلاب در پیام تسلیت شهادت حاج‌قاسم سلیمانی فرمودند: شهید سلیمانی چهره‌ بین‌المللی مقاومت است و همه‌ دلبستگان مقاومت خونخواه اویند. همه‌ دوستان-‌ و نیز همه‌ دشمنان- بدانند خط جهاد مقاومت با انگیزه‌ مضاعف ادامه خواهد یافت و پیروزی قطعی در انتظار مجاهدان این راه مبارک است.

 

* انسجام‌بخشی داخلی برای حمایت از مقاومت 

 یکی از ابتکارات سردار سلیمانی بهره‌گیری از ارتباطات شخصی خود در داخل کشور برای توجیه برخی مقامات و ایجاد یک وحدت رویه میان شخصیت‌های سیاسی در قبال مساله فلسطین بود. به بیان رهبر حکیم انقلاب شهید سلیمانی در ذیل جریانات سیاسی تعریف نمی‌شود اما در غیرتمندی نسبت به اصل انقلاب و انقلابی‌گری چهره الگو بوده است. یکی از موضوعات مورد حساسیت شهید سلیمانی مساله فلسطین بوده است. آیت‌الله رئیسی در گفت‌وگو با ویژه‌نامه «جهان مرد» درباره ابتکار شهید سلیمانی برای همراه کردن شخصیت‌های سیاسی درباره مساله فلسطین خاطره جالب توجهی نقل کرده است: «وقتی سیدحسن نصرالله به ایران می‌آمد، حاج‌قاسم سلیمانی مرا خبر می‌کرد که دیداری با ایشان داشته باشیم و ساعتی با هم بنشینیم. شنیدم در یکی از این جلسه‎ها حاج‌قاسم زمینه را ایجاد کرد که بعضی‌ افراد با نگاه متفاوت هم حاضر شوند. سیدحسن نصرالله هم در این نشست مسائل مختلف منطقه را تبیین کرد. فراهم شدن زمینه این نشست در راستای ایجاد نگاه انقلابی در آن افراد بود. به نظر من نوعی کلاس درس گذاشته بود که در آن کلاس درس خودش به ‌طور غیرمستقیم متحول‌کننده بود. بعدا حاج قاسم سلیمانی تعریف کرد به خاطر چه کسانی این کار را کردم و این نشست را برگزار کردم. به نظرم کار ایشان بسیار تاثیرگذار بود. نتیجه‌اش را در جلسات بعدی می‌دیدم که منطق بعضی‌ها که جور دیگری حرف می‌زدند عوض شد. کاملاً معلوم بود ادبیات‌شان متفاوت شد. ادبیاتی که بیشتر دنبال مذاکره بود تبدیل به این ادبیات می‌شد که راه امروز مقاومت است. حاج‌قاسم سلیمانی تبدیل نگاه مذاکره به مقاومت را نه با شعار، بلکه در عمل و با روشی مدبرانه‌ انجام داد».

 

* حمایت لجستیک از گروه‌های مقاومت 

 یکی دیگر از اقدامات جمهوری اسلامی در قبال جریان‌های مقاومت، حمایت مادی و تسلیحاتی از این گروه‌ها بوده است. رهبر معظم انقلاب خود صراحتا بهمن‌ماه سال 90 در این باره فرمودند: ما در قضایای ضدیت با اسرائیل دخالت کردیم؛ نتیجه‌اش هم پیروزی جنگ 33 روزه و پیروزی جنگ 22 روزه بود. بعد از این هم هر جا هر ملتی، هر گروهی با رژیم صهیونیستی مبارزه کند، مقابله کند، ما پشت سرش هستیم و کمکش می‌کنیم و هیچ ابایی هم از گفتن این حرف نداریم. این حقیقت و واقعیت است». یکی از اقدامات مهم سردار سلیمانی انتقال دانش و فناوری‌های نظامی لازم برای مقابله با رژیم صهیونیستی از ایران به گروه‌های مقاومت فعال در لبنان و فلسطین و... بود. در نتیجه این دست حمایت‌ها بود که هم‌اکنون گروه‌های مقاومت از سطح یک گروه با اثرگذاری نظامی محدود به سطح گروه نظامی تعیین‌کننده تبدیل شده‌اند. نتیجه چنین سیاستی را در جنگ 33 روزه و جنگ‌های رژیم صهیونیستی علیه نواز غزه می‌توان مشاهده کرد. جنگ‌هایی که رژیم اشغالگر بدون دستیابی به اهداف عملیاتی خود مجبور به عقب‌نشینی یا آتش‌بس شد. نکته دیگر برنامه‌ریزی سپاه قدس با محوریت شهید سلیمانی برای مسلح کردن کرانه باختری بوده است. کرانه باختری که از آن به عنوان «پهلو»ی آسیب‌پذیر رژیم صهیونیستی یاد می‌شود، تهدید امنیتی اول برای رژیم صهیونیستی به حساب نمی‌آمد، چه آنکه گروه‌های مقاومتی چون حماس و جهاد اسلامی در نوار غزه مستقر هستند. کرانه باختری با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک خود نیز جایگاه حائز اهمیتی دارد. برنامه‌ریزی برای تاسیس و مسلح کردن گروه‌های مقاومت کرانه باختری و طراحی عملیات‌های نظامی متناسب با محدودیت‌های شدید امنیتی در این منطقه از جمله اقدامات سردار سلیمانی بود که با توجه به عمق و گستردگی اقدامات، طی ماه‌ها و سال‌های آتی نتایج بزرگ‌تری را به دنبال خواهد داشت. 

 

* انسجام‌بخشی به جبهه مقاومت و برطرف کردن اختلافات 

 یکی از ویژگی‌های مدیریتی حاج قاسم سلیمانی به عنوان فرمانده سپاه قدس، حل اختلافات میان گروه‌های مقاومت بوده است. تحولات سوریه و جنگ در این کشور یکی از موضوعات مورد اختلاف میان ایران و حزب‌الله با گروه‌های مقاومتی چون حماس یا جریان‌های ضداستکباری چون اخوان‌المسلمین بوده است. این تنش علاوه بر آنکه در ایران و برخی کشورهای حامی مقاومت یک فضای بی‌اعتمادی به برخی گروه‌های مقاومت به وجود آورده بود، در میان مردم کشورهایی چون مصر و برخی از دیگر کشورهای عربی نیز یک تصویر مخدوش از اقدامات ایران و گروه‌های حامی سوریه شکل داده بود. سردار سلیمانی برای حل این اختلافات یک استراتژی مشخص داشت؛ توجه دادن همه گروه‌های مقاومت و جریان‌های اسلامی به دشمن مشترک و اصلی. در واقع سردار سلیمانی بدون لحاظ کردن همراهی بخشی از بدنه یا تصمیم‌گیران گروه‌های مقاومت فلسطین با گروه‌های تروریستی مخالف نظام سوریه، همچنان از حمایت از این گروه‌ها در راه هدف مقابله با رژیم صهیونیستی کوتاهی نکرد. به همین دلیل است که اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس در اظهاراتی در مراسم تشییع سردار سلیمانی به این ویژگی اینگونه اشاره کرد: ما در اینجا حضور داریم تا احساس صادقانه و خالصانه خود را در قبال برادر عزیزی که با فرماندهی خود برای فلسطین و مقاومت تلاش زیادی کرد و باعث پیروزی و توانمندی مقاومت شد نشان دهیم. وی افزود: این فرمانده شهید همه زندگی خود را در حمایت و پشتیبانی از فلسطین به سر برد و او در رأس نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود و من این فرمانده بزرگ را «شهید قدس، شهید قدس، شهید قدس» می‌نامم. 

 

* بهره‌گیری از دیپلماسی 

 یکی دیگر از ویژگی‌های شخصیتی شهید سلیمانی بهره‌گیری از ابزار دیپلماسی برای تقویت گروه‌های مقاومت یا پررنگ کردن مساله فلسطین بود. شهید سلیمانی به‌رغم اینکه یک مقام نظامی رسمی به حساب می‌آمد اما با توجه به اثرگذاری در تحولات منطقه و طراحی راهبردها و سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی، مقامات دیگر کشورها نیز تمایل داشتند از نقطه نظرات وی درباره مسائل منطقه و برنامه‌های ایران اطلاع یابند. سردار سلیمانی نیز البته در چارچوب محدوده‌ای که توسط شورای عالی امنیت ملی ترسیم می‌شد، از این فرصت در جهت تقویت سیاست راهبردی جمهوری اسلامی در حمایت از مساله فلسطین و گروه‌های مقاومت استفاده می‌کرد. بهره‌گیری از ظرفیت دیپلماسی برای همراه کردن برخی کشورهای همسو با ایران به منظور ایفای نقش مثبت در تحولات سوریه از جمله اقدامات سردار سلیمانی بود. رایزنی با مقامات ارشد کشورهایی چون سوریه، عراق، لبنان و بنا بر برخی گزارش‌ها کشورهایی چون اردن و روسیه و... بیانگر ظرفیت بالای وجهه دیپلماتیک شهید سلیمانی در نزدیک کردن سلایق و دیدگاه‌ها در جهت حمایت از مساله فلسطین بود. 

 

* خودکفا کردن گروه‌های مقاومت  

 نتیجه 22 سال فرماندهی شهید سلیمانی بر سپاه قدس ایران، یک دستاورد مشخص داشته است: انسجام و خودکفایی نیروهای مقاومت در طراحی و اجرای عملیات‌های نظامی با هدف غایی نابودی رژیم صهیونیستی. در حال حاضر توانمندی نیروهای مقاومت نسبت به 2 دهه گذشته قابل مقایسه نیست. سردار سلیمانی یک هدف مشخص را برای خود قرار داده بود؛ هدفی که در بیان شهید عماد مغنیه، نزدیک‌ترین یار حاج قاسم اینگونه تشریح شده است «الهدف واضح و محدّد و دقیق: ازاله اسرائیل من الوجود؛» هدف واضح، مشخص‌شده و دقیق است: نابودی اسرائیل. نابودی اسرائیل نقطه‌ای بود که حاج قاسم در راه رسیدن به آن سال‌ها در کوه‌ها و دشت‌ها عمر خود را سپری کرد. هر چند او نابودی اسرائیل را به چشم خود ندید اما رژیم صهیونیستی را در ضعیف‌ترین موقعیت خود در همه سال‌های گذشته قرار داد. ثمره مجاهدت‌های حاج‌قاسم سربرآوردن ده‌ها گروه مقاومت مسلحانه برای مقابله با رژیم صهیونیستی است. هم‌اکنون حزب‌الله لبنان در بالاترین میزان آمادگی خود از بدو تاسیس این گروه تاکنون به سر می‌برد. گروه‌های مقاومت فلسطینی چون حماس و جهاد اسلامی تمرکز خود را بر مبارزه مسلحانه با رژیم صهیونیستی قرار داده‌اند و متناسب با این شیوه، توان نظامی‌شان در سال‌های اخیر بشدت ارتقا پیدا کرده است. در سوریه، عراق و یمن نیز وضع همین‌گونه است. هرچند گروه‌های مقاومت در این 3 کشور درگیر تحولات داخلی خود هستند اما هدف اصلی را از یاد نبرده‌اند: «هدف واضح، مشخص‌شده و دقیق است: نابودی اسرائیل».