گزارش «وطن امروز» از شرایط بازگشایی سینماها و وضعیت طرح اکران آنلاین همزمان با شیوع مجدد کرونا در کشور
عباس اسماعیلگل: هر سال با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال و اکران نوروزی فیلمها که از آن به عنوان بهار سینمای ایران یاد میشود، یکی از بحثهای اصلی، عدم اکران شماری از آثار باقیمانده از سال گذشته و سنگینتر شدن بار چرخه اکران در این زمینه است. این چرخه هر سال سنگینتر میشود و شمار بیشتری از آثار اکران نشده به قطار طولانی آثار اکران نشده سینمای ایران اضافه میشود؛ قطاری که تنها راه رهایی از آن، یا گسترش چشمگیر ظرفیتهای ناوگان اکران آثار سینمایی است که در عمل به واسطه هزینههای سنگین آن امکانپذیر نیست یا استفاده از راهحلهای جایگزینی همچون اکران آنلاین؛ روشی که سالهاست در سینمای جهان هم در حال انجام است. شیوع بیماری کرونا، اتفاقی بود که چرخه نیمه جان اکران در سینمای ایران را به سمت مرگ کشانده بود، چرخهای که اگر تا پیش از این با هر زحمتی که بود کار خود را پیش میبرد، با ماجرای کرونا به شکلی زمینگیر شد که حالا شمار آثاری که در نوبت اکران هستند، از شمارش در رفته است!
از سویی طی چند وقت اخیر که بسیاری از کسبوکارها مجددا در همین ایام کرونایی بازگشایی شدهاند، برخی اهالی سینما بر بازگشایی سالنهای سینمایی تاکید داشتند که در نهایت دستور بازگشایی سینماها از ابتدای تیرماه از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا صادر شد اما با توجه به انصراف 2 فیلم «شنای پروانه» و «خوب بد جلف۲» 2 فیلم جدید جایگزین میشوند که این مسأله هم به رغم رعایت تمهیدات بهداشتی، با بازگشت موج دوم ویروس کرونا در کشور با چالش مواجه خواهد شد. اما از سوی دیگر در این ایام کرونایی طرح «اکران آنلاین» یا همان سینما در خانه به رغم همه کاستیها و مشکلات، مسیر روشنی را برای سینمای ایران ترسیم کرده است و طی این مدت فیلمهای مختلفی از سوی کارگردانهای مطرح سینمای ایران روانه «اکران آنلاین» شد که این مسأله به خودی خود به رونق این طرح افزود؛ ابراهیم حاتمی با «خروج» پیشرو این رونق محسوب میشود.
اما کافی است نیمنگاهی به آمار گردش مالی و حجم مخاطبان فیلمهای «اکران آنلاین» در اردیبهشتماه گذشته داشته باشیم که به اهمیت «اکران آنلاین» پی ببریم. طرح سینمای آنلاین با نمایش فیلم «خروج» آغاز به کار کرد که در ادامه این مسیر 4 فیلم «طلا»، «زیرنظر»، «میهمانخانه ماهنو» و «تیغ و ترمه» در اردیبهشتماه نیز به آن پیوستند. با گذشت یک ماه از شروع این طرح و در ادامه روند اطلاعرسانی از تعداد بلیتهای فروش رفته، در حدود نیم میلیون بلیت در مجموع ۲ پلتفرم در اردیبهشتماه خریداری شده است. این آمار که به صورت مستقیم به ازای هر خرید ثبت و به صورت تجمیعی از ۲ پلتفرم میزبان این طرح اعلام میشود، خبر از گردش مالی حدود هفت و نیم میلیارد تومانی برای سینمای ایران میدهد. در طرح اکران آنلاین که بلیت آن ۱۵ هزار تومان قیمتگذاری شده و هر بلیت تا 8 ساعت پس از خرید اعتبار تماشا دارد، متناسب با متغیرهای بازدید در شبکه نمایش خانگی، برای هر بلیت حداقل 5/2 تماشاگر در نظر گرفته میشود. بر این اساس میتوان بیش از یک میلیون و ۲۵۰ هزار تماشاگر را در مدت یک ماه از شروع طرح اکران آنلاین برای این 5 فیلم برآورد کرد. همچنین ۷۰ درصد درآمد فروش فیلمها بدون واسطه به صاحب اثر تعلق میگیرد. اما این میزان استقبال تماشاگران در مجموع ۲ پلتفرم در حالی رقم خورده که طرح سینمای آنلاین جز در هفته سوم اکران فیلم «خروج» و آن هم به صورت کاملا محدود، هیچگونه تبلیغ تلویزیونی نداشته و فیلمهایی که در صورت اکران سینمایی میتوانستند امکان تبلیغ تلویزیونی داشته باشند نیز متاسفانه حالا طی طرح اکران آنلاین از آن محروم شدهاند.
در اینکه طرحهایی چون «اکران آنلاین» و «سینما ماشین» به هیچ وجه نمیتوانند جای سالنهای سینمایی را برای مخاطبان و اهالی سینما بگیرند، هیچ شکی نیست اما شاید بد نباشد با توجه به بازگشت موج دوم کرونا به کشور نگاه جدیتری به طرح نوپای «اکران آنلاین» شود، طرحی که به رغم برخی انتقادات درستی که به نحوه انتخاب برخی فیلمها و همچنین نحوه صیانت از فیلمها در مقابل قاچاق آثار میشود، میتواند با حمایت و برنامهریزی همهجانبه اتفاقهای بهتری را در سینمای خانگی رقم بزند.
در نتیجه باید گفت اکران آنلاین با تمام ریسکهایی که بر آن متصور است، راهی را باز میکند که دیگر موسسات و تولیدکنندگان فیلم هم نگاهی به این بازار داشته باشند و آن را جدی بگیرند، چرا که با پایین نگه داشتن هزینههای تولید و رعایت مختصات و ملزومات این بازار، میتوان چرخه توزیع برای تولید بعدی را در آن ایجاد کرد. کما اینکه اواخر فروردینماه با انتشار خبر پیشقدم شدن «خروج» ابراهیم حاتمیکیا برای اجرای این طرح تازه، برخی دیگر از صاحبان آثار نیز در گفتوگو با رسانهها از اشتیاق برای پیوستن به این طرح خبر دادند و طی چند وقت اخیر بسیاری از فیلمسازان، آثار خود را روانه اکران آنلاین کردهاند، همچنین بهرغم مخالفتهای ضمنی سالنداران سینما برای نمایش آنلاین فیلمها بدون اکران سینمایی، این فرصت میتواند منجر به سبک شدن صف اکران و در نتیجه تولید و نمایش فیلمهایی در سالن سینما شود که به اصطلاح برای پرده ساخته شدهاند و ملزومات آن را رعایت میکنند؛ اتفاقی که هم رضایت مخاطبان سینما و هم با افزایش فروش، رضایت سینماداران را به دنبال خواهد داشت.
* بدقولی مسؤولان تا عدم صبوری تهیهکنندگان
همانطور که پیش از این اشاره شد، ستاد ملی مبارزه با کرونا پس از کشوقوسهای فراوان در نهایت اعلام کرد از ابتدای تیرماه سالنهای سینمایی با رعایت پروتکلهای خاص بهداشتی بازگشایی خواهند شد و پس از آن اوایل هفته گذشته بود که مرتضی شایسته، دبیر شورای صنفی نمایش از قطعی شدن اکران فیلمهای «خوب، بد، جلف: ارتش سری» و «شنای پروانه» از ابتدای تیرماه سال جاری خبر داد و گفت: «در جلسه ستاد ملی مبارزه با کرونا و وزارت ارشاد، اکران 2 فیلم «خوب، بد، جلف: ارتش سری» و «شنای پروانه» مورد تأیید قرار گرفت و بعد از صحبت با صاحبان این 2 اثر، فیلمهای فوق برای اکران به ما معرفی شدند. لذا اکران هر 2 اثر از سوی شورا مورد تأیید و قطعی است». البته دیروز 2 فیلم مورد اشاره از اکران انصراف دادند و بازگشایی سینماها به 4 تیر موکول شد.
اکران این فیلمها در روزهایی که بازگشت موج دوم کرونا به جامعه موجب نگرانی مردم شده است، ریسک بزرگی برای تهیهکنندگان و سرمایهگذاران این فیلمها محسوب میشد و تهیهکنندگان این 2 فیلم را طی روزهای گذشته با تردیدهایی مواجه کرده بود که در این راستا سازمان سینمایی برای جلب رضایت صاحبان این 2 فیلم، امتیازاتی را برای آنها در نظر گرفت که از اهم آن میتوان به افزایش سالنهای نمایش و عدم محاسبه کف فروش تا 3 هفته اشاره کرد. همچنین بنا بر اعلام رسمی مصوب شده بود ۲۰۰ میلیون تومان وام بلاعوض به همراه ۳۰۰ میلیون تومان وام 4 درصدی برای این 2 فیلم درنظر گرفته شود. همچنین قرار شد ۶۰ میلیون تومان نیز به تبلیغات آنان اختصاص یابد و قول مساعد همکاری شهرداری، خانه سینما و... برای فراهم شدن شرایط تبلیغی و اطلاعرسانی از دیگر توافقاتی بود که با تهیهکنندگان این آثار رقم خورد. موارد ذکر شده همگی از طرحهای تشویقی بود که سازمان سینمایی برای تهیهکنندگان این آثار در نظر گرفته بود اما در نهایت گویا موفق به جلب رضایت صاحبان این 2 اثر نشد.
رسول صدرعاملی، تهیهکننده «شنای پروانه» تنها 2 روز مانده به شروع اکران با اعلام انصراف از اکران همه معادلات را بهم زد. صدرعاملی اینچنین گفته است: «با توجه به اینکه قرار بود شرایط و تمهیداتی برای اکران این فیلم فراهم شود و تاکنون فراهم نشده است، فعلا از اکران فیلممان معذوریم. همچنین طی 2 هفته گذشته جلساتی با دکتر انتظامی رئیس سازمان سینمایی، دکتر حناچی شهردار تهران و اعضای هیأتمدیره خانه سینما جهت فراهم آوردن شرایط اکران داشتیم تا حمایت جدی از اکران این 2 فیلم (شنای پروانه و خوب، بد، جلف) انجام شود اما حالا که کمتر از 2 روز به اکران فیلم باقی مانده است، هیچ خبری از حمایتها نیست بنابراین با توجه به اینکه هیچ کدام از قرارها به سرانجام نرسیده است، فعلا از اکران فیلم معذوریم».
همچنین صدرعاملی درباره جزئیات قول و قرارها توضیح داد: «اولا قرار بود فقط 2 فیلم «خوب، بد، جلف ۲: ارتش سری» و «شنای پروانه» ظرف 3 هفته اول اکران شود و همچنین شهرداری تهران یک حمایت جدی جهت اطلاعرسانی فیلمها داشته باشد؛ مثلا در میادین شهرها گیشههای نمادین نصب کند و از سوی دیگر هنرمندان هم با همکاری خانه سینما جهت تبلیغات فیلمها همکاری کنند تا بتوانیم طبق پروتکلهای بهداشتی ظرفیت 50 درصدی سالنها را پر کنیم و همچنین انجمن سینماداران هم هزینه 50 درصد تبلیغات فیلمها را برعهده بگیرد. این تمهیدات برای این بود که علاوه بر پروتکلهای بهداشتی مردم به سینماها بیایند تا به امرار معاش خانواده سینما که فقط عوامل پشت و جلوی دوربین نیستند هم کمک شود. خانواده سینما، کارکنان سالنهای سینما را هم در برمیگیرد که در این چند ماه اخیر به دلیل کرونا از لحاظ معیشتی با مشکلات مختلفی روبهرو بودند».
درست 24 ساعت پس از اظهار نظر تهیهکننده «شنای پروانه»، محسن چگینی، تهیهکننده فیلم «خوب، بد، جلف ۲: ارتش سری» هم از اکران این اثر همزمان با بازگشایی سینماها انصراف داد. چگینی اینچنین گفته است: «به علت همان دلایلی که آقای رسول صدرعاملی تهیهکننده فیلم «شنای پروانه» از اکران فیلمشان همزمان با بازگشایی سینماها در اول تیرماه انصراف دادند، ما نیز از نمایش فیلم خود در این زمان انصراف میدهیم. زمانی که هیچ کار و تبلیغی برای اکران فیلم انجام نشده است، ما چگونه باید در این شرایط فیلم خود را اکران کنیم».
با این اوصاف اکران فیلمهای «خوب، بد، جلف 2: ارتش سری» و «شنای پروانه» در سبد اکران کرونایی سینماها در هالهای از ابهام قرار گرفته است.
فارغ از اینکه بالاخره تهیهکنندگان «خوب، بد، جلف ۲: ارتش سری» و «شنای پروانه» به اکران فیلمشان رضایت میدهند یا نه، باید این معضل بهوجود آمده را از 2 منظر متفاوت بررسی کرد؛ یک طرف قضیه برمیگردد به تعهدات و وعدههایی که سازمان سینمایی وزارت ارشاد به فیلمهای اکرانشده داده است، وعدههایی که انگار بسیاری از آنان رنگ واقعیت به خود نگرفتهاند و میطلبد مسؤولان وزارت ارشاد هر چه سریعتر شرایط اعلامشده را به بهترین شکل ممکن برای اکران فیلمها فراهم کنند. اما طرف دوم ماجرا به خود اهالی سینما برمیگردد که شاید بهتر باشد با توجه به شرایط خاص جامعه به لحاظ اقتصادی و محیطی و محدودیتهای موجود، سعه صدر و تعامل بیشتری به خرج دهند تا قدم به قدم و با گذشت زمان همه تعهدات و وعدههای مسؤولان برای اکران فیلمها فراهم شود. در نهایت با اعلام سازمان سینمایی، سینماها با ظرفیت حداکثر 50 درصد با ادامه اکران فیلمهای در حال نمایش ابتدای اسفند سال گذشته آغاز به کار خواهند کرد.