زینب حسینی: اهمیت شرایط بدنی ورزشکاران و تاثیری که آمادگی‌شان در نتیجه‌گیری‌ها دارد، غیرقابل انکار است اما بر کسی پوشیده نیست که شرایط روانی هم سهم زیادی در این قضیه دارد به طوری که بیش از نیمی ‌از عملکرد ورزشکاران را به این فاکتور یعنی «مسائل روحی و روانی» نسبت می‌دهند.

چه بسا نبود سلامت روانی کافی به دلیل تاثیری که روی تمرکز دارد، منجر به آسیب فیزیکی شود و اینگونه نتیجه گرفتن یا نگرفتن ورزشکار را تحت‌الشعاع خود قرار دهد. به هر حال این فقط بدن ورزشکار نیست که همراه با او وارد میدان رقابت می‌شود، بلکه تمام انگیزه‌ها، آمال‌ و آرزوها هم همزمان به صحنه می‌روند؛ فاکتورهایی که بنا به جنس و کیفیت‌شان می‌توانند ورزشکار را به سمت پیروزی سوق دهند یا نقش اهرمی ‌بازدارنده برای او را بازی کنند. 

طبیعی است این چرخه در رابطه با رویداد بزرگی مثل المپیک که رقابت و نتایج به دست آمده در آن نزدیک‌تر و تاریخی‌تر از هر میدان دیگری است، نمود بیشتری پیدا می‌کند، بویژه برای المپیک سی‌‌و‌دوم که در سایه کرونا به یک المپیک استثنایی تبدیل شده است. برگزاری این دوره المپیک فعلا یک سال به تعویق افتاده و این یعنی تحمل یک سال بیشتر روزهای توأم با تمرین، استرس، انگیزه، انتظار و... برای ورزشکارانی که کسب سهمیه کرده‌اند. قرار بود این ورزشکاران مردادماه امسال تکلیف خود را از حیث چگونگی حضور در المپیک مشخص کنند؛ یا زنگی زنگ یا رومی‌  روم؛ یا حضور موفق و سربلند یا ناکام و بازنده. قرار بود بار روانی این مسأله تا پیش از شهریورماه از دوش المپین‌ها برداشته شود اما شیوع کرونا شرایط را برای آنها به گونه‌ای رقم زد که نه‌تنها تحمل این بار و مصائبش را برای مدت یک سال دیگر تمدید کرد، بلکه دل‌مشغولی‌های دیگری هم به خاطر دوری از تمرین و مسابقه برای‌شان ایجاد کرده است. مجموع این عوامل می‌توانند دست به دست هم دهند و اختلال روحی و روانی ورزشکاران المپیکی و در نتیجه ناکارآمدی آنها در توکیو را رقم بزنند؛ اگر توجه و چاره‌اندیشی‌های لازم، به وقتش و به اندازه نباشد. 

 

* خطر ابتلای المپین‌ها به «فرسودگی ذهنی»

تمام ورزشکاران در دوره تمرینی، علاوه بر انجام تمرینات تخصصی به دلیل تحمل شرایط سخت اردویی، دوری از خانواده و دل‌‌نگرانی بابت آینده، اضطراب آزمون پیش رو و نتیجه آن، تحت یک فشار روانی هم قرار می‌گیرند. این موضوع بویژه در رابطه با مسافران توکیو به خاطر شرایط استثنایی پیش آمده برای آنها می‌تواند خیلی حاد شود و به همین دلیل دستیابی به آرامش و کنترل روانی لازم، درباره این دسته ورزشکاران بیشتر از همه احساس می‌شود. 

«مژگان کرد» از کارشناسان مرکز روانشناسی آکادمی ‌ملی المپیک هم این موضوع را تایید می‌کند. وی با تاکید بر اینکه تعویق المپیک و بی‌توجهی به مسائل روانشناختی ورزشکاران می‌تواند باعث «فرسودگی ذهنی» در آنها شود، گفت: متهمی ‌را در نظر بگیرید که منتظر اجرای حکمش است یا جوانی که در کنکور شرکت کرده و انتظار اعلام نتایج را می‌کشد. اینها حکم ورزشکاری را دارند که تمرین داشته یا در حال سپری کردن اردو است و منتظر آغاز مسابقه و مشخص شدن عملکردش در آن است. وی ادامه داد: الان به خاطر تعویق المپیک، روزهای انتظار برای المپین‌ها خیلی طولانی‌تر شده است؛ روزهایی که از روزهای تلاش و تمرین سخت و سنگین‌تر می‌گذرند و همین مسأله می‌تواند باعث «فرسودگی ذهنی» در آنها شود. اینجاست که برنامه‌ریزی روانی و انجام اقدامات علمی ‌و تخصصی می‌تواند مانع از بروز عوامل مخرب در عملکرد ورزشکاران شود. 

 

* درهای جدید با کلیدهای قدیمی ‌باز نمی‌شود

این کارشناس روانشناسی همچنین بر زمان لازم برای آماده کردن روحی و روانی ورزشکاران تاکید دارد: به هر حال به همان اندازه که نیاز است به ورزشکار برای تمرین زمان مشخصی داده شود تا بتدریج بر آمادگی خود اضافه کند و خود را برای زمان مسابقه به اوج برساند، نیاز است برای آمادگی ذهنی و روانی ورزشکار هم زمان کافی تامین شود به گونه‌ای که ورزشکار در جریان مسابقات از این حیث، صد‌درصد وضعیت ایده‌آل را داشته باشد. 

این در حالی است که امروز به خاطر کرونا در زمان برگزاری المپیک به عنوان هدف اصلی المپین‌ها فاصله یک‌ساله ایجاد شده است. این افراد بعد از کسب سهمیه یا حین تلاش برای دستیابی به آن، با تغییر در زمان برگزاری مواجه شدند. طبیعی است که حالا با فاصله ایجاد شده و شرایط خاصی که کرونا به وجود آورده، نمی‌توانند با همان دست فرمان قبل به تمرینات‌شان ادامه دهند. در واقع درهای جدیدی که پیش روی ورزشکاران المپیکی قرار گرفته‌ با کلیدهای قدیمی‌باز نمی‌شود، بنابراین باید به فکر راهکارهایی بود تا زنگ خطری که مژگان کرد به آن اشاره داشت -فرسودگی ذهنی- به صدا درنیاید. 

 

* عوامل مؤثر بر ایجاد آرامش روانی

به گفته مژگان کرد، در بسیاری کشورهای دنیا و برای جلوگیری از ابتلای المپین‌ها به فرسودگی ذهنی، اقدامات قابل توجهی انجام شده است. این دست اقدامات در ورزش ایران هم قابل ارائه است، البته اگر متقاضی داشته باشد! وی در این زمینه گفت: « از حیث مهیا کردن شرایط آرامش روانی ورزشکاران از دیگر کشورها عقب نیستیم، حتی در برخی امور جلوتر هم هستیم اما اینکه فدراسیون‌ها، تیم‌ها، مربیان و ورزشکاران به چه میزان از این امکانات استفاده کنند، مهم است. ما در مرکز روانشناسی آکادمی ‌برای تمام رشته‌ها مشاوره رایگان داریم اما تا به امروز درصد مراجعه‌کنندگان‌مان خیلی بالا نبوده است». علی حجتی، روانشناس هم به یک مسأله قابل توجه اشاره دارد و آن اینکه در رابطه با مسائل روانی، خود ورزشکار نقش حیاتی دارد. وی با یادآوری تاکیدی که بر هدف‌گزینی داشت، گفت: کمیته ملی المپیک و فدراسیون‌ها در این زمینه دخیل هستند اما بیشترین نقش را مربیان و بویژه خود ورزشکاران دارند. وی ادامه داد: مدیران تصمیم‌گیرنده می‌توانند با اتخاذ تصمیماتی (مثل پرداخت پاداش) بهانه‌ها را کم کنند، فدراسیون شرایط را مهیا می‌کند و مربی هم برنامه می‌دهد اما در نهایت این خود ورزشکار است که در مرحله اجرا ایفای نقش می‌کند. اجرا و چگونگی آن مهم‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین اصل است. ورزشکار باید هر آنچه او را از مسیر اصلی منحرف می‌کند، از خود دور کند تا بتواند تمرکزش را بالا ببرد. ورزشکار فراموش نکند که برای خاص بودن باید خاص زندگی کند، نمی‌تواند به صورت عام باشد و نتیجه خاص بگیرد.