[ترکمنستان یک فرصت بود]

مالک شریعتی‌نیاسری، عضو کمیسیون انرژی در توئیتی نوشت: «پس از کرسنت و ترکیه، خسارت جدید 2 میلیارد دلاری زنگنه به اقتصاد و آبروی ایران؛ با شکایت ترکمنستان در قرارداد صادرات گاز، دیوان داوری بین‌المللی، ایران را به پرداخت 2 میلیارد دلار بدهی و خسارت محکوم کرد. وزیر نفت باید به مجلس توضیح دهند». 

نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی‌در گفت‌وگو با «وطن امروز» همچنین گفت: بخش قابل توجهی از رقمی‌که ایران باید در اختیار ترکمنستان قرار دهد، منوط به بدهی کشورمان است و بخش دیگر مربوط به جریمه‌های دیر کرد تسویه بدهی است.

 وی با بیان اینکه جزئیات این موضوع مشخص نیست، اظهار داشت: وزارت نفت باید در این باره زودتر شفاف‌سازی‌های لازم را انجام دهد. شریعتی اظهار داشت: این موضوع هفته آینده در مجلس شورای اسلامی ‌بررسی خواهد شد و پیگیر هستیم تا مشخص شود به صورت دقیق چه اتفاقی در قرارداد بین ایران و ترکمنستان رخ داد و چرا وزارت نفت به تعهداتی که داشته عمل نکرده است. 

عضو کمیسیون انرژی با بیان اینکه ظرفیت گازی ترکمنستان برای کشورمان بسیار ارزشمند است، اظهار داشت: ترکمنستان یک فرصت برای کشورمان بود، در صورت تداوم قرارداد گازی با این کشور می‌توانستیم گاز مناطق دور از منابع را تامین کنیم و در ازای آن مازاد گاز کشورمان را هم در مسیری مناسب به فروش برسانیم.

 در عین حال این تجارت از شکل‌گیری اتحادهای انرژی منطقه‌ای که ایران در آنها حضور ندارد، جلوگیری می‌کرد. شریعتی افزود: به غیر از فواید اقتصادی، همکاری با ترکمنستان گام بلندی در دیپلماسی منطقه‌ای بود که متاسفانه با سیاست‌های وزارت نفت این فرصت از بین رفت. وی گفت: رفتار وزارت نفت باعث شد بسیاری از تفاهمنامه‌های دیگر هم بین ۲ کشور متوقف شود که در این موضوعات هم چندین میلیارد دلار عدم‌النفع برای کشورمان رقم خورد.

سهم اندک ایران از بازار گاز دنیا با وجود داشتن دومین منابع گاز جهان مسأله‌ای است که همواره از آن به عنوان نقطه ضعف صنعت گاز کشور یاد می‌شود. اولویت «مصرف» به جای «تولید» و «صادرات» باعث شده ایران به بازیگری کوچک در بازار انرژی جهان تبدیل شود. این موضوع باعث سهل شدن حذف گاز ایران از تجارت جهانی شده است. از همین رو خطر جایگزین شدن سایر کشورها به جای ایران در کشورهایی همچون عراق و بویژه ترکیه احساس می‌شود. این موضوع در کنار ضعف مفرط دیپلماسی انرژی، خطر قطع شریان صادرات گاز ایران را دوچندان هم کرده است. جواد نوفرستی، کارشناس انرژی در گفت‌و‌گو با «وطن امروز» به تشریح شرایط ایران در تجارت گاز پرداخته است. 

نوفرستی درباره تجارت گاز میان ایران و ترکمنستان گفت: واردات گاز از ترکمنستان اگر با هدف مصرف صورت گیرد، توجیه ندارد اما اگر هدف از واردات گاز از ترکمنستان، صادرات مجدد آن به ترکیه، عراق و... و تبدیل ایران به‌ هاب انرژی منطقه باشد، اقدامی ‌منطقی است. واقعیت این است که ما در موضوع صادرات گاز، وضعیت خوبی نداریم. افتخار می‌کنیم به اینکه تولید گاز کشور به 800 میلیون متر مکعب در روز رسیده و شعار هم می‌دهیم که قرار است در آینده‌ای نامعلوم به یک میلیارد متر مکعب برسد اما از این 800 میلیون مترمکعب در روز متاسفانه 5 درصد هم صادر نمی‌کنیم. چون برعکس همه کشورهای دنیا اولویت را به مصرف خانگی و غیرمولد داده‌ایم و در زمستان گاز صنایع و نیروگاه‌ها را قطع می‌کنیم تا گاز بخش خانگی را تامین کنیم. برای تامین سوخت نیروگاه‌ها هم مجبور به استفاده از سوخت مایع و بعضا مازوت می‌شویم که باعث آلودگی هوا و به خطر افتادن سلامتی مردم می‌شود. این کارشناس انرژی گفت: ترکیه تا چند سال پیش التماس می‌کرد چند برابر میزان فعلی به این کشور گاز صادر کنیم اما چون اولویت کشور ما در حوزه گاز، مصرف خانگی است، نتوانستیم از این فرصت صادراتی استفاده کنیم. حتی همان 30 میلیون مترمکعب در روز را هم نمی‌توانستیم تامین کنیم. الان هم که حدود 3 ماه از انفجار خط لوله صادرات گاز به ترکیه می‌گذرد، این کشور تمایل چندانی به ترمیم آن ندارد، چون زمانی که نیاز به گاز داشتند نتوانستیم صادر کنیم و در نتیجه ترکیه برای تامین گاز خود به آذربایجان و روسیه رو آورده است. با ادامه این وضعیت ممکن است چندی بعد خط لوله صادرات گاز ایران به ترکیه به خط لوله ضایعاتی تبدیل شود. همه این مشکلات به رویکرد ما در حوزه گاز و اولویت مصرف خانگی و بی‌توجهی به مصرف مولد و صادرات بازمی‌گردد. نوفرستی تأکید کرد: خط لوله صلح می‌توانست به شاهکاری برای تامین امنیت ایران و منطقه تبدیل شود. ناکام ماندن پروژه خط لوله صلح، هم به اشتباهات ما بازمی‌گردد و هم به مسائل تحریم و رویکرد خصمانه آمریکا در قبال ایران. ما هم در دیپلماسی سیاسی و هم در دیپلماسی اقتصادی ضعیف هستیم. در پروژه خط لوله صلح پیش‌بینی شده بود که این خط لوله پس از رسیدن به پاکستان، برای صادرات به شبه قاره هند و حتی به مقصد چین هم ادامه داشته باشد و پاکستان هم علاوه بر تامین نیاز انرژی خود از حق امتیاز انتقال گاز استفاده کند. عمران‌خان، نخست‌وزیر فعلی پاکستان هم در آغاز کار خود بر پایبندی پاکستان به این پروژه تاکید کرد اما متاسفانه تحت تاثیر زورگویی آمریکا، از برداشت گاز از این خط لوله امتناع کرد. 

وی افزود: در این شرایط به نفع ماست که حتی با ارائه تسهیلات یا حتی تخفیف در قیمت گاز صادراتی، پاکستان مجاب به واردات گاز از ایران و ادامه آن به هند شود. پس از موفقیت در اجرایی شدن صادرات گاز به پاکستان و هند، می‌توانستیم مثل روسیه در دعاوی مختلف روی نرخ گاز چانه‌زنی کنیم و دست بالاتر را داشته باشیم اما متاسفانه باید گفت حتی اگر خط لوله صلح هم به نتیجه می‌رسید، به دلیل رویکرد مصرف‌گرا در کشور نمی‌توانستیم گاز صادر کنیم. ما نمی‌توانیم برای پاکستان ناز کنیم و بگوییم که ما فقط در تابستان گاز صادر می‌کنیم؛ پاکستان هم مثل ما در زمستان به گاز نیاز مبرم دارد. تا زمانی که نگاه مصرف‌گرا در کشور تغییر نکند، بهبودی در تجارت گاز ایران اتفاق نمی‌افتد.