گروه فرهنگ و هنر: ماجرای نزاع بر سر مدیریت و نظارت بر شبکه نمایش خانگی و بعد از آن سامانه‌های VOD، عمری به اندازه عمر همین سامانه‌ها دارد؛ از همان اول هم بحث بر سر این بود که نظارت بر این 2 حوزه بر عهده چه کسی است. از یک سو با توجه به اینکه تولید و عرضه محصولات سریالی از ابتدا در اختیار صداوسیما بوده، مدیران رسانه ملی مدعی آن بوده و هستند که نظارت بر شبکه نمایش خانگی باید بر عهده آنها باشد اما از سوی دیگر وزارت ارشاد نیز که در حال حاضر متولی این حوزه است، با استناد به این دلیل که در صورت سپردن مسأله نظارت بر شبکه نمایش خانگی و سامانه‌های VOD به صداوسیما به واسطه رقابت ذاتی این 2 حوزه، شبکه نمایش خانگی به مرور رو به نابودی می‌رود، خواهان ادامه مدیریت خود بر این حوزه است. 

 

* دغدغه‌ای به نام نظارت بر نمایش خانگی و VOD

چالش اصلی رسانه ملی با وزارت ارشاد را باید در این حوزه به ۲ بخش تقسیم کرد؛ یکی نظارت و مجوزدهی به محصولات شبکه نمایش خانگی با محوریت آثاری که داخل کشور تولید می‌شوند و دیگری نظارت بر تلویزیون‌های اینترنتی و سامانه‌های VOD که صرفا پخش‌کننده محصولات ایرانی نیستند و در آنها سریال‌ها و فیلم‌های روز جهان نیز عرضه می‌شود. 

هر چند برخی سریال‌های عرضه‌شده در شبکه نمایش خانگی دست کمی ‌از سریال‌های ترکیه‌ای ندارند اما نمایش فیلم‌ها و سریال‌های خارجی نیز در سامانه‌های VOD وضعیت بهتری در این زمینه ندارد، بویژه به نظر می‌رسد تعدد فعالیت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ‌در حوزه‌های مختلف فرهنگی باعث شده نظارت بر شبکه‌ نمایش خانگی و سامانه‌های VOD در اولویت‌های آخر این نهاد قرار بگیرد که اگر غیر از این بود باید خروجی کار بهتر از این می‌شد. 

 

* ورود سازمان بازرسی به موضوع «تلویزیون‌های اینترنتی»

تقریبا نیازی به توضیح نیست که وضعیت شبکه نمایش خانگی و VOD‌ها از منظر محتوایی این روزها در چه شرایطی قرار دارد و اغلب کسانی که مخاطب تولیدات عرضه‌شده در این 2 حوزه هستند، می‌دانند آنچه این روزها در قالب سریال‌های شبکه نمایش خانگی یا آثار دوبله‌شده و عرضه شده در VODها عرضه می‌شود، تناسب چندانی با فرهنگ ایرانی ما ندارد. شاید به همین خاطر هم است که سازمان بازرسی اعلام کرده قصد دارد به حوزه تلویزیون‌های اینترنتی ورود کند. 

در نشستی که میان حجت‌الاسلام حسن درویشیان، رئیس سازمان بازرسی کل کشور با مدیران رسانه ملی برگزار شد، مسأله ورود سازمان بازرسی به حوزه مدیریت و نظارت بر تلویزیون‌های اینترنتی مطرح شد. حجت‌الاسلام درویشیان در این نشست که با حضور سیدمرتضی میرباقری، معاون سیمای سازمان صداوسیما و جمعی از رؤسای شبکه‌های سیما برگزار شد، موضوع تلویزیون اینترنتی را برخلاف قانون دانست و تأکید کرد: برخی به دنبال نقض اصل 175 قانون اساسی‌ هستند که من به بخش مربوط تأکید کردم به عنوان بازرسی ویژه پیگیری شود؛ طبق قانون اساسی هر نوع تلویزیون باید تحت پوشش صداوسیما باشد.

 

* لطفاً یک نفر مسؤولیت این بچه را برعهده بگیرد!

نکته حائز اهمیت در این میان آن است که گسترش پهنای باند اینترنت در ایران که اخیرا بحث ارائه خدمات اینترنت پرسرعت 5G نیز مطرح شده، بحث فعالیت IPTV یا همان سامانه‌های درخواستی پخش فیلم و سریال را جدی‌تر کرده است. این روند رو به رشد نظارت لزوم نظارت بر این حوزه‌های تازه را بیشتر نیز می‌کند. مسأله اصلی در این میان موضوع نظارت بر این حوزه است که طبق قانون برعهده صداوسیما است. البته مدیران وزارت ارشاد نیز با این استدلال که این بستر با پخش زنده و همچنین تلویزیون ارتباطی ندارد و در واقع توزیع ویدئو و فیلم در بستر آنلاین و در واقع «شبکه خانگی آنلاین» است، مدعی‌اند این حق منحصرا در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ‌است و هر بخش خصوصی یا دولتی برای راه‌اندازی VOD باید از این وزارتخانه مجوز بگیرد. 

طرح مسأله نظارت باعث شده تا تصور عمومی‌ در این حوزه، انحصار در زمینه تولید محتوا باشد، این در حالی است که این پروژه می‌تواند پروژه‌ای مشترک میان صداو‌سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ‌و وزارت ارتباطات باشد و قطعا بخش خصوصی نیز در این میان نقش خواهد داشت اما مسأله اصلی نظارت بر این محتوای عرضه شده است نه صرفا تولید آن؛ مسأله‌ای که هنوز دعوا بر سر متولی آن ادامه دارد. البته که با توجه به عملکرد فعلی وزارت ارشاد، «شاید» بهتر باشد صداوسیما در این زمینه ورود کند. البته این به آن معنا نیست که تلویزیون تا به امروز در زمینه نظارت بر تولیدات عرضه شده در رسانه ملی از نظارتی دقیق و بدون ایراد برخوردار بوده است، کما اینکه مثلا در جریان پخش فصل ششم سریال تلویزیونی «پایتخت» همگان به وضوح مشاهده کردند که چگونه مدیریت پر از اشتباه مدیران رسانه ملی و ضعف نظارتی جدی آنها بر محتوا و کیفیت این سریال، باعث ایجاد حواشی متعددی برای تلویزیون شد و ما نیز در چند گزارش و یادداشت به بررسی ابعاد مختلف این مسأله پرداختیم. 

 

* نظارت بدون انحصارطلبی

هر روز خبرهای ضد و نقیضی در ارتباط با سرنوشت نهایی مدیریت ۲ حوزه «شبکه نمایش خانگی» و «سامانه‌های VOD» در رسانه‌ها منتشر می‌شود و هنوز هم معلوم نیست بالاخره چه کسی در نهایت قرار است مسؤولیت نظارت، صدور مجوز تولید و سایر موارد مرتبط با این ۲ حوزه را برعهده بگیرد، هر چند که شنیده‌ها حاکی از این است که احتمالا صداوسیما در نهایت مسؤولیت هر دوی این حوزه‌ها را برعهده خواهد گرفت و این مسؤولیت جدیدی است که بر دوش رسانه ملی گذاشته می‌شود. این البته به معنای آن نیست که این ماجرا در نهایت قرار است تبدیل به انحصاری ویژه برای رسانه ملی و ادامه ضعف‌های این نهاد در برخی حوزه‌ها از جمله تولید محصولات نمایشی جذاب و مخاطب‌پسند شود. قطعا اگر کار به صداوسیما سپرده شود، وظیفه مطالبه‌گری رسانه‌ها در این حوزه بیشتر نیز خواهد شد؛ مطالبه برای تولید محصولاتی باکیفیت‌تر در شبکه نمایش خانگی و نظارت بر محتوای خارجی عرضه شده در بستر VODها که هر روز بر درصد مخاطبان آنها نیز افزوده می‌شود. بویژه آنکه درصد زیادی از مخاطبان محصولات عرضه شده در این بسترهای جدید، نسل جوان و کودکان هستند و لزوم نظارت بر آنها جدی‌تر از همیشه است.