رهبر حکیم انقلاب اسلامی، مسأله‌ جمعیت را به عنوان کارویژه‌ مجلس یازدهم شورای اسلامی معرفی کرده و فرمودند: «... به مسائل کلیدی توجه کنید، اولویت را به مسائل کلیدی بدهید. ... مسأله فرزندآوری و مسأله نسل بسیار مهم است؛ این موضوعی است که بنده بارها در چند سال اخیر تکیه کرده‌ام و تأکید کرده‌ام، [ولی] متأسفانه حالا که انسان نتایج را نگاه می‌کند، معلوم می‌شود خیلی این تأکیدها تأثیر زیادی نداشته. اینها احتیاج دارد به قانون، احتیاج دارد به دنبال‌گیری جدی دستگاه‌های اجرایی و باید به‌جد مسأله فرزندآوری را مهم دانست و از پیری جمعیت ترسید. حالا خارجی‌ها را کار نداریم؛ دشمن، دشمن است اما بعضی کج‌سلیقگی‌ها را متأسفانه آدم در داخل مشاهده می‌کند- یک جایی خواندم- که می‌گویند «آقا! پیری جمعیت اشکالی ندارد»! چطور اشکالی ندارد؟ یکی از پرفایده‌ترین ثروت‌های یک کشور، جمعیت جوان در یک کشور است که ما بحمدالله از اوایل انقلاب تا امروز برخوردار بوده‌ایم و اگر بنا باشد بعدا برخوردار نباشیم، یقینا عقب خواهیم ماند.... توجه کنید دچار حاشیه‌ها نشوید، دچار مسائل فرعی و بی‌اولویت نشوید». 

آیین‌نامه‌ داخلی مجلس شورای اسلامی، در چنین موارد استثنایی و فوق‌العاده‌ای، تشکیل کمیسیون ویژه را پیش‌بینی کرده است. ماده ۴۰ آیین‌نامه بیان می‌کند «در مسائل مهم و استثنایى که براى کشور پیش مى‏آید و در این باره تشکیل کمیسیون ویژه‏ براى رسیدگى و تهیه گزارش ضرورت پیدا مى‏کند، به پیشنهاد حداقل 15 نفر از نمایندگان و تصویب مجلس، این کمیسیون تشکیل مى‏شود...».

مسأله‌ جمعیت به دلایل مختلف یک مسأله‌ استثنایی است که دلایل آن در ادامه آمده است.

1- غیرقابل علاج بودن

رهبر انقلاب در بیانات خود در سالگرد ارتحال حضرت امام در سال جاری بر این نکته تاکید کرده و فرمودند: «امروز خبرها و گزارش‌های متقن به ما می‌گوید که کشور ما به‌سرعت به سمت پیری دارد پیش می‌رود؛ این خیلی خبر دهشتناکی است، خبر بدی است؛ از جمله‌ چیزهایی است که آثار آن در وقتی ظاهر خواهد شد که هیچ‌گونه علاجی برایش متصور نیست». 

2- تکرار نارضایتی رهبری از روند حل این مسأله

متاسفانه اقدامات تاثیرگذار اساسی تاکنون انجام نشده و دلیل آن استمرار نگرانی رهبری از این مسأله و تأکیدات اخیر ایشان در این زمینه است: «متأسفانه حالا که انسان نتایج را نگاه می‌کند، معلوم می‌شود که خیلی این تأکیدها تأثیر زیادی نداشته. اینها احتیاج دارد به قانون، احتیاج دارد به دنبال‌گیری جدی دستگاه‌های اجرایی و باید به جد مسأله فرزندآوری را مهم دانست».

3- چندوجهی بودن مسأله جمعیت و نبود کمیسیون تخصصی در این زمینه

مسأله جمعیت و خانواده، مسأله‌ای فوق‌العاده و چندوجهی است و در روندهای جاری مجلس قابل اجرا و تحقق نیست؛ جمعیت و خانواده نه مسأله‌ای صرفا فرهنگی است، نه مسأله‌ای صرفا حقوقی و قضایی، نه صرفا مسأله‌ای امنیتی تلقی می‌شود و نه صرفا مسأله‌ای اجتماعی و نه صرفا مسأله‌ای بهداشتی. علاوه بر این اهمیت راهبردی و امنیتی مسأله جمعیت، به قدری است که در برخی کشورهای اروپایی در حوزه امنیت مورد بررسی و پیگیری قرار می‌گیرد. 

علاوه بر این تعدد لوایح و طرح‌های متنوع در سایر کمیسیون‌ها اجازه بررسی مستوفی را به این مسأله بحرانی که خود‌ دارای مسائل و قوانین متعدد است، نمی‌دهد. در حال حاضر مسأله‌ خانواده- و نه جمعیت- در کنار ۳ موضوع دیگر به عنوان یکی از کمیته‌های کمیسیون فرهنگی تعیین شده است؛ کمیته‌ای با عنوان «زنان، جوانان، تربیت بدنی و خانواده». پرسش اساسی این است: «این کمیته‌ به تنهایی چگونه می‌تواند به دغدغه‌ رهبری در زمینه‌ جمعیت و خانواده در کنار ۳ موضوع دیگر به طور جدی رسیدگی کند و اقدامی موثر در قانون‌گذاری و نظارت در این زمینه انجام دهد؟»

به همین دلیل تنها راه‌حل پیش روی مجلس در راستای اقدام موثر در این زمینه استفاده‌ تمام و کمال از ظرفیت قانونی ماده ۴۰ یعنی تشکیل هر چه سریع‌تر کمیسیون ویژه است. به نحوی که اعضای آن از کمیسیون‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، بهداشت و مانند آن به طور جدی به پیگیری مسأله بپردازند. 

4- تاکید اسناد مختلف بالادستی بر مسأله‌ جمعیت و خانواده

مهم‌ترین سند بالادستی در مسأله جمعیت، سیاست‌های کلی «جمعیت»، ابلاغی رهبر معظم انقلاب در تاریخ ۳۰/۲/۹۹ است. علاوه بر این مسأله‌ جمعیت، منوط به تشکیل خانواده و هماهنگی قوانین با آن است؛ اصل ۱۰ و اصل ۳۱ قانون اساسی بر خانواده و ملزومات آن تاکید دارد. سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ نیز تصریح دارد ایران در سال ۱۴۰۴ «کشوری برخوردار از نهاد مستحکم خانواده است». 

5- نبود گزارش نظارتی صحیح درباره مسأله‌ جمعیت 

مجلس محترم، به گزارش نظارتی صحیحی درباره عملکرد نهادهای متولی جمعیت و خانواده در سال‌های گذشته نیاز دارد تا موضوعات ماده ۲۳۴ آیین‌نامه داخلی پیرامون تخلف، استنکاف یا اجرای ناقص قوانین را بررسی کند. 

به استناد همین دلایل، 100 نفر از نمایندگان محترم مجلس، طرحی را به مجلس ارائه داده‌اند که کمیسیون ویژه‌ «جمعیت و خانواده» در نخستین فرصت شکل بگیرد. در شرح وظایف این کمیسیون ۲ وظیفه تصریح شده که عبارت است از:

1- کمیسیون ویژه‌ جمعیت و خانواده موظف است در نخستین فرصت، گزارش نظارتی عملکرد نهادهای متولی جمعیت و خانواده در سال‌های گذشته را جهت بررسی موضوعات ماده ۲۳۴ آیین‌نامه داخلی پیرامون تخلف، استنکاف یا اجرای ناقص قوانین به صحن محترم ارائه کند. 

2- کمیسیون ویژه‌ جمعیت و خانواده موظف است قوانین جدید در حوزه فرزندآوری و جمعیت را طراحی کرده و پیشنهاد اصلاح قوانین مانع افزایش جمعیت را به صحن محترم مجلس ارائه کند. 

گفته می‌شود مجلس شورای اسلامی این طرح را در هفته‌ جاری به رای خواهد گذاشت و در صورت موافقت دو‌‌سوم نمایندگان، به تصویب خواهد رسید. تشکیل این کمیسیون و انجام وظایف آن، از مصادیق نیت خالصانه‌ نمایندگان است؛ کاری که برای خدا، به نفع مردم و در پاسخ به دغدغه‌ رهبر معظم انقلاب انجام خواهد شد. به این امید که این کمیسیون ویژه بتواند کمی از دردهای مردم در زمینه‌ اقتصاد خانواده و جمعیت را تسکین دهد و زمینه‌ساز ازدواج و فرزندآوری سریع‌تر جوانان شود. 

* نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی