روز گذشته نرخ دلار با افت  3 هزار تومانی به 22 هزار و 650 تومان رسید. افت بیش از 10 درصدی نرخ ارز آن هم در فاصله یک روز، گمانه‌های مختلفی را درباره علت این اتفاق رقم زد. روند بازار ارز در روزهای آتی بویژه پس از پایان مهلت تعیین شده بانک مرکزی برای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات مشخص می‌کند آیا کاهش اخیر قیمت ارز ناشی از تحولات مثبت و واقعی در بازار ارز بوده است یا ناشی از ورود بانک مرکزی به بازار برای تحمیل زیان به تقاضاهای سرمایه‌ای و مجاب کردن متقاضیان به خروج از این بازار. پس از التهابات اخیر بازار ارز و صعود نرخ هر دلار آمریکا به بالاتر از 25 هزار تومان، انتقادها از عملکرد بانک مرکزی در مدیریت بازار ارز بالا گرفت. این انتقادها به حدی بود که برخی کارشناسان از عمدی بودن افزایش قیمت به منظور جبران کسری بودجه یا رها کردن بازار ارز توسط بانک مرکزی سخن گفتند. این اظهارات اما با واکنش رئیس کل بانک مرکزی مواجه شد. 

 

* افزایش نرخ ارز تعمدی نیست

عبدالناصر همتی روز یکشنبه هفته جاری در یادداشت اینستاگرامی خود نوشت: این تصور که بانک مرکزی و دولت برای کنترل بازار ارز اقدامی نمی‌کنند یا اینکه تصور می‌شود برای تأمین کسری یا دلایل دیگر، نرخ ارز را بالا می‌برند، بی‌اساس و یک برداشت و تصور کاملا اشتباه است. 

وی در این یادداشت همچنین افزود: دستورالعمل جدید درباره نحوه برگشت ارز به چرخه اقتصاد و تأمین ارز واردات کشور، چند روزی است عملیاتی شده است. در این دستورالعمل، عملا زمینه‌ای برای ایجاد تراکم غیرعادی تقاضا و نیز سوءاستفاده از آن باقی نمی‌ماند. به همین دلیل متاسفانه در مقطع ۲ هفته اخیر، در کنار تعلل برخی صادر‌کنندگان برای عرضه ارز خود، برخی سودجویان در صدد فروش ارز به واردکنندگان به نرخ‌های نامتعارف بوده‌اند. 

همتی با توصیه به واردکنندگان گفت: به واردکنندگان محترم توصیه می‌کنم چند روزی را تحمل کرده و از چند روز آینده، بتدریج نیاز خود را از سامانه نیما تأمین کنند. 

رئیس‌‌کل بانک مرکزی خطاب به صادرکنندگان هم افزود: از صادر‌کنندگان محترم نیز انتظار می‌رود در چند روز باقیمانده از فرصت ایفای تعهد، ارزهای خود را با نرخ‌های منطقی در بازار عرضه کنند تا خریدار لازم را داشته باشد. 

 

* افت بیش از 10 درصدی در یک روز

روز گذشته اما قیمت ارز به یکباره دچار افت محسوس شد. در حالی که قیمت هر دلار آمریکا یکشنبه هفته جاری از مرز 25 هزار تومان فراتر رفته و به 25 هزار و 500 تومان رسیده بود، روز گذشته با افتی حدود 3 هزار تومانی به 22 هزار و 650 تومان رسید. افت بیش از 10 درصدی نرخ ارز آن هم در فاصله یک روز، گمانه‌های مختلفی را درباره علت این اتفاق رقم زد. برخی اقدامات بانک مرکزی در «تدوین دستورالعمل بازگشت ارز حاصل از صادرات غیرنفتی» و برخی دیگر «اصلاحات در نحوه تامین واردات و مدیریت منابع حاصل از صادرات» را  عامل کاهش محسوس نرخ ارز عنوان کرده‌اند. طبق اذعان این افراد، بعضی اقدامات بانک مرکزی در ماه‌های اخیر منجر به افزایش نرخ ارز شد. حذف برخی کالاهای وارداتی از سامانه نیما و انتقال آن به بازار آزاد، پذیرش انتقال واردات در قبال صادرات (واردات بدون انتقال ارز)، محدود‌ کردن فعالیت صرافی‌های غیربانکی در نیما، محدودیت‌های بازار متشکل ارزی برای خرید و فروش ارز و ورود تقاضای برخی صادرکنندگان به بازار برای ایفای تعهدات ارزی در مهلت تعیین شده از جمله دلایل افزایش نرخ ارز در هفته‌های گذشته بود و نتیجه همه آن اتفاقات، افزایش نقش بازار غیررسمی بود. 

همچنین سیاست واردات بدون انتقال ارز که از اردیبهشت‌ماه امسال به صورت رسمی اجرایی شد، باعث افزایش تقاضای ارز از بازار غیررسمی و رشد بیش از پیش قیمت‌ها در بازار ارز شد. با این حال روز گذشته خبری منتشر شد مبنی بر اینکه بانک مرکزی همه کالاهای مشمول واردات (به غیر از کالاهای مشمول ارز 4200 تومان) را به سامانه نیما منتقل کرده است. با این دو اقدام تقاضا از بازار غیررسمی به بازار رسمی منتقل شده و نقش بازار غیررسمی در تحولات بازار ارز کمرنگ شده است. 

 

* عرضه 300 میلیون دلار در سامانه نیما

روابط عمومی بانک مرکزی روز گذشته اعلام کرد بر اساس گزارش‌های دریافتی از سامانه نیما، در ۲ روز ابتدایی هفته جاری حدود 300 میلیون دلار در این سامانه عرضه شده است. طبق اعلام بانک مرکزی، میانگین نرخ دلار بر اساس معاملات انجام شده در این ۲ روز حدود  18 هزار و ۳۰۰ تومان بوده است. همچنین روز گذشته خبری منتشر شد مبنی بر اینکه میزان عرضه ارز در بازار متشکل ارزی نسبت به روزهای قبل بهبود یافته و سطح خرید و فروش ارز در حالت تعادل نسبی قرار دارد. 

روند بازار ارز در روزهای آتی بویژه پس از پایان مهلت تعیین‌شده بانک مرکزی برای بازگرداندن ارز صادرات، مشخص می‌کند آیا کاهش اخیر قیمت ارز ناشی از تحولات مثبت و واقعی در بازار ارز بوده است یا ناشی از ورود بانک مرکزی به بازار برای تحمیل زیان به تقاضاهای سرمایه‌ای و مجاب کردن آنان به خروج از این بازار.