«سروش اسماعیلی» یکی از شهروندان تهرانی می‌گوید: «‌چند روز پیش در کلانتری محل یکی از مجرمان سابقه‌دار محله‌مان را دیدم. در حالی ‌که گمان می‌کردم این فرد به خاطر پرونده قبلی در زندان است اما گفتند به خاطر کرونا آزاد شده و به محض حضور در محله، دوباره در پی نزاع و درگیری با سایر اراذل، راهی کلانتری شده بود».

او می‌گوید: «درست است همه از شیوع بیماری کرونا در هراس هستیم اما آزادی زندانیان قبل از پایان دوره محکومیت و اصلاح‌ شدن‌شان به ضرر جامعه است».

صحبت‌های این شهروند را عباس کریمی یکی از شهروندان ساکن منطقه 11 نیز تایید می‌کند و می‌گوید: «‌از ابتدای سال جاری تاکنون که زندانی‌ها به خاطر شیوع کرونا آزاد شدند، وقوع سرقت و جرم در محله ما که محله آگاهی است بیشتر شده است. روزی نیست که یکی از اهالی از سرقت وسایل خودروی خود گلایه نکند. همه در این محل معتقدند آزادی زندانی‌ها عامل این امر است».

او ادامه می‌دهد: «‌نیروی انتظامی، سارقان و مجرمان را به‌سختی دستگیر می‌کند اما در قوه‌قضائیه خیلی راحت این مجرمان با آزادی مشروط به جامعه بازمی‌گردند».

 

* زحمت‌مان زیاد شده است

سردار حسین رحیمی، فرمانده انتظامی تهران بزرگ هم اوایل سال جاری با انتقاد از روند آزاد‌ی زندانیان در یک برنامه تلویزیونی و بیان این جمله که «با آزادی زندانی‌ها زحمت‌مان زیاد شده است!» ظاهرا با واکنش‌های درون‌سیستمی مواجه شده بود تا جایی که ضمن عذرخواهی از اظهار‌نظر در این باره، حتی تمام عوامل نیروی انتظامی تهران را هم از اظهار‌نظر در این مورد منع کرد؛ به طوری که وقتی برای شنیدن اعتراض رؤسای کلانتری مراجعه کردیم هیچ یک حاضر به گفت‌وگو در این باره نشدند، هر چند گلایه‌های‌شان به صورت غیر‌رسمی حکایت از افزایش ارتکاب مجدد جرم توسط برخی زندانیان آزادشده دارد. 

به نظر می‌رسد لابه‌لای آزادی زندانی عادی گاهی هم به اشتباه بعضی از زندانیان سابقه‌دار آزاد شده‌ باشند.

«فرشاد فرجی» جامعه‌شناس در این باره می‌گوید: «‌درست است بحث آزادی زندانیان و در پیش گرفتن سیاست زندان‌گریزی از جهاتی دربر گیرنده نتایج مثبت برای زندانیان و خانواده‌های آنهاست اما تضمین امنیت جامعه که به‌مراتب جمعیت بیشتری را در‌بر می‌گیرد از اوجب واجبات است».

او می‌گوید: «امروز استرس ناشی از شیوع ویروس کرونا به اندازه کافی ذهن مردم را تحت تأثیر قرار داده است اما وقتی می‌بینند به بهانه شیوع بیماری کرونا، زندانی‌هایی که مرتکب جرم شده‌اند خیلی راحت به جامعه بازمی‌گردند یا کمپ‌های ماده 16 از پذیرش معتادان متجاهر سر‌ باز می‌زنند تا حاشیه خیابان‌ها و بوستان‌ها محل تجمع دوباره این افراد شود، مردم احساس عدم امنیت می‌کنند و این بی‌اعتمادی باعث می‌شود ترس و هراس حاکم بر جامعه هر روز فربه‌تر از گذشته شود».

فرجی ادامه می‌دهد: «‌وقتی ترس و نگرانی بر جامعه‌ای غلبه کند، افراد ناخودآگاه دچار اختلالات فکری و ذهنی می‌شوند و این اختلال را می‌توان در نزاع‌های خیابانی یا خانوادگی شاهد بود».

این جامعه‌شناس می‌گوید: «بهتر است قوه‌قضائیه درباره سیاست زندان‌زدایی خود صریح و شفاف با مردم سخن بگوید، چرا‌که وقتی شاکیان می‌بینند یک فرد محکوم به زندان در ازای جرمی مثل جعل امضا یا سرقت خرد به بهانه عدم سوء‌پیشینه خیلی راحت از زندان آزاد می‌شود، تفکرشان نسبت به عدلیه از بین می‌رود؛ مردم بد‌بین می‌شوند، چرا فردی که ماه‌ها صرف دستگیری‌اش شده باید براحتی با یک عفو یا یک دستورالعمل آزاد شود؟»

 

* آزادی مشروط زندانی‌ها به صلاح جامعه است

بازرس ویژه دادگستری کل استان تهران در امور زندان‌ها اما نظر دیگری دارد. او می‌گوید: «آزادی زندانیان از ابتدای سال جاری تاکنون به خاطر جلوگیری از شیوع ویروس کرونا در زندان‌ها نه‌تنها امنیت جامعه را به خطر نینداخته است، چه‌بسا موجب پیشگیری از وقوع خیلی از آسیب‌های اجتماعی هم در جامعه شده است».

قاضی «محسن مقدس» با اشاره به سرعت شیوع کرونا در فضاهای مسقف همراه با جمعیت زیاد، می‌گوید: «کسانی که با طرح آزادی زندانیان مخالفند به این مسأله آگاه هستند اگر یک بند 5 تا 10 هزار نفری در زندان‌ها مبتلا به کرونا شوند چه بر سر کادر بهداشتی و درمانی شهر و کشور خواهد آمد؟ علاوه بر این ما به جهت رعایت حقوق انسانی زندانی‌ها موظف هستیم در شرایط موجود بستر آزادی زندانیان و بازگشت آنها به خانه و خانواده را فراهم کنیم تا ضمن پیشگیری از مبتلا شدن این جمعیت به بیماری کرونا، زمینه حضور سرپرستان خانوار در این وضعیت سخت اقتصادی کنار همسر و فرزندان آنها را هم فراهم کنیم».

بازرس ویژه زندان‌های دادگستری کل استان تهران در ادامه می‌گوید: «بازگشت زندانیانی که عمدتا به علت بدهی مالی، جرائم غیر‌عمد و مهریه در زندان‌ها به سر می‌بردند باعث تقویت فرهنگ صلح و سازش و کاهش آسیب‌های اجتماعی در جامعه شده است و این دستاورد مهم این طرح است».

قاضی مقدس با اشاره به صحبت‌های اخیر سخنگوی قوه‌قضائیه درباره آزادی زندانیان اظهار کرد: «آزادی زندانیان هم به منظور کاهش شیوع ویروس کرونا در زندان‌ها اتفاق افتاد و هم به منظور پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی برای خانواده‌های زندانیان در شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه، بنابراین با توجه به بازخوردهای مثبت این طرح نمی‌توان بر آن خرده‌ای گرفت».

 

* سره از ناسره در آزادی‌ها جدا می‌شود

اما آنچه نقطه تفاوت نگاه‌هاست نوع زندانیان آزاد‌شده است. قوه‌قضائیه برای آزادی وسواس به خرج می‌دهد و آنهایی را که جرم‌شان خفت‌گیری و ایجاد ناامنی اجتماعی است آزاد نمی‌کند. او درادامه یادآور شد: «‌تجربه ما حکایت از کاهش بازگشت زندانیان به زندان در سایه آموزش‌های فرهنگی، مذهبی و اجتماعی دارد، البته این وضعیت برای مجرمان خاص اینگونه نیست و قوه‌قضائیه هم دقت کرده در طرح آزادی مشروط زندانیان در ایام شیوع کرونا، مجرمان سابقه‌دار و خطرناک که امنیت جامعه را به خطر می‌اندازند سهمی در این آزادی‌ها نداشته باشند، چرا که ما بیش از همه نگران امنیت جامعه هستیم».

 

* اقتصاد بیمار است

بازرس دادگستری کل استان تهران در امور زندان‌ها در ادامه می‌گوید: «به جای خرده گرفتن به آزادی زندانیان، بهتر است چاره‌ای برای اقتصاد آسیب‌دیده کشور کنیم که ریشه تمام آسیب‌های اجتماعی از جمله افزایش زندانیان در کشور است. ما امروز در حالی شاهد ورود مجرمان بی‌سابقه یا به اصطلاح «جرم اولی‌ها» به زندان هستیم که این آمار بسیار نگران‌کننده است. کارگرانی که تا امسال در کارگاه‌های تولیدی مشغول به کار بودند در سایه رکود اقتصادی و تعدیل نیرو، برخی مجبور شده‌اند برای تأمین هزینه‌های زندگی مرتکب سرقت شوند، یا به دلیل خشم حاصل از وضعیت اقتصادی موجود و نزاع و درگیری خیابانی راهی زندان شده‌اند یا به خاطر بالا رفتن قیمت سکه، بنیان خانواده‌های‌شان از هم پاشیده است».

 

* 80 درصد زندانی‌های امسال جرم‌اولی هستند

مقدس با بیان اینکه ‌بالغ بر 80 درصد ورودی‌های امسال زندان‌ها را مجرمان بدون سابقه تشکیل می‌دهند، می‌گوید: «زندانیان مهریه تا قبل از امسال تلاش می‌کردند پیش‌پرداخت مهریه را آماده کنند؛ 3 سکه مجموعا به قیمت 12 میلیون تومان اما حالا باید برای هر سکه 11 میلیون تومان آماده کنند و نمی‌دانند 33 میلیون تومان را چگونه جایگزین 11 میلیون کنند! یا افرادی که به خاطر بیکاری، افزایش اجاره‌بها و... دست به سرقت می‌زنند تا هزینه‌های زندگی را تأمین کنند مجرم بالفطره نیستند که آزادی مشروط شامل حال‌شان نشود. ماندن این افراد در زندان موجب درگیر شدن خانواده‌های‌شان با آسیب‌های اجتماعی جدید خواهد شد».

او در پایان یادآور می‌شود: «‌تجربه این چند سال به ما ثابت کرده است با حبس (جدا از مجرمان سابقه‌دار) نه‌تنها نتوانستیم به اهداف اصلاحی خود برسیم، چه‌بسا به علت رفت‌وآمد خانواده‌ها در مسیر زندان و دور ماندن سرپرست خانوار از کانون خانواده، هر روز بر آسیب‌های اجتماعی ما افزوده شده است. لذا قوه‌قضائیه در سیاست‌های زندان‌زدایی خود می‌کوشد با بهره‌گیری از سیاست‌های جایگزین حبس اعم از سامانه الکترونیک و رصد مجرمان خارج از زندان با استفاده از پا‌بند و دستبند الکترونیک و نهادهای ارفاقی، شاهد کاهش جمعیت زندان‌ها باشد».

صحبت‌های بازرس دادگستری کل استان تهران را می‌توان با حرف‌های اخیر رئیس پلیس آگاهی تهران بزرگ تأیید کرد که گفته «در 3 ماه اخیر بیش از ۵۰ درصد دستگیرشدگان در حوزه سرقت برای بار اول مرتکب جرم شده بودند و این نشان می‌دهد این اتفاقات بی‌تأثیر از شرایط روز نیست».

* روزنامه‌نگار