لاین مرغ نژاد آرین از اوایل دهه 70 تا اوایل دهه 80 شمسی بیش از 85 درصد نیاز مرغ اجداد و مادر صنعت پروتئین طیور کشور را تأمین می‌کرد. نژاد آرین در مقابل نژادهای خارجی جثه کوچک‌تری داشت و نیز با افزایش دوره نگهداری در مرغداری حساسیت آن برای بروز بیماری تنفسی افزایش پیدا می‌کرد، بنابراین نژاد آرین از نیمه اول دهه 80 شمسی به علت ورود انواع نژادهای مرغ درشت‌جثه و دارای دوره پرورش بیش از 35 روز، توان رقابتی خود را در بازار طیور کشور از دست داد و سهم مرغ نژاد آرین از 85 درصد به کمتر از یک درصد فعلی رسید و در نتیجه نژاد پایه‌ای صنعت طیور کشور تاکنون به طور کامل وابسته به نژادهای مرغ اجداد خارجی بوده است.

***

تا به امروز دانش تولید لاین مرغ در جهان در اختیار 6 کشور آمریکا، آلمان، هلند، انگلیس، فرانسه و همچنین ایران (با داشتن مرغ لاین آرین) به عنوان تنها دارنده لاین مرغ در خاورمیانه بوده است. اهمیت این دانش در جهان به حدی است که آن را با تکنولوژی هسته‌ای مقایسه می‌کنند ولی متاسفانه طی سالیان گذشته ایران از این امتیاز ویژه خود استفاده نکرده و نژاد لاین آرین با افزایش واردات و در نتیجه وابستگی به نژادهای مرغ اجداد و مادر خارجی در حاشیه مانده و روز به روز ضعیف‌تر شده است. امروز کشورهایی که لاین مرغ در اختیار ندارند برای تولید گوشت مرغ و تخم‌مرغ وابسته به کشورهای دارای این فناوری هستند. اگر این موضوع با بحث تحریم‌های بین‌المللی و امنیت غذایی در کنار هم بررسی شود، مشخص می‌شود که دسترسی یا عدم دسترسی به لاین مرغ چقدر برای کشوری مثل ایران اهمیت دارد و می‌تواند تبدیل به سلاحی در برابر تهدیدهای جدی علیه کشورمان توسط دولت‌های متخاصم شود. 

با علم به این موضوع که میزان مصرف سالانه گوشت مرغ در کشور بیش از ۲ میلیون تن بوده و ارزشی بالغ بر 150 هزار میلیارد ریال دارد، نمی‌توان براحتی از اقتصاد صنعت طیور و وابستگی آن به تحریم چشم‌پوشی کرد. 

 

* قصه افول لاین مرغ آرین در کشور

لاین مرغ نژاد آرین از اوایل دهه 70 تا اوایل دهه 80 شمسی بیش از 85 درصد نیاز مرغ اجداد و مادر صنعت پروتئین طیور کشور را تأمین می‌کرد. نژاد آرین در مقابل نژادهای خارجی جثه کوچک‌تری داشت و نیز با افزایش دوره نگهداری در مرغداری، حساسیت آن برای بروز بیماری تنفسی افزایش پیدا می‌کرد، بنابراین از نیمه اول دهه 80 شمسی به علت ورود انواع نژادهای مرغ درشت‌جثه و دارای دوره پرورش بیش از 35 روز، توان رقابتی خود را در بازار طیور کشور از دست داد و سهم مرغ نژاد آرین از 85 درصد به کمتر از یک درصد فعلی رسید و در نتیجه نژاد پایه‌ای صنعت طیور کشور تاکنون به طور کامل وابسته به نژادهای مرغ اجداد خارجی بوده است. 

 

* مزیت‌‌های لاین آرین بومی در مقابل رقبای خارجی

مدیرعامل شرکت مرغ مادر «دیزباد» در تشریح مزیت‌های لاین مرغ نژاد آرین گفت: «وزن استاندارد تحویل به کشتارگاه مرغ زنده در دنیا 2  تا 1/2 کیلوگرم و عمده مرغ‌های موجود در بازارهای جهانی دارای وزن 1400 الی 1600 گرم است. مرغ نژاد آرین در طول دوره رشد و رسیدن به این وزن استاندارد جهانی هیچ تفاوتی با انواع نژادهای رقیب خارجی خود ندارد، بنابراین از لحاظ مصرف دان و سایر نهاده‌های طیور هیچ هزینه مازادی به تولید‌کنندگان تحمیل نخواهد کرد. علاوه بر این، حتی ممکن است هزینه مربوط به کنترل بیماری‌ها و نیز مصرف آنتی‌بیوتیک در واحدهای پرورش‌دهنده مرغ آرین در مقایسه با نژادهای وارداتی کاهش یابد، چرا که این نژاد بومی در برابر برخی بیماری‌های اپیدمیک نظیر نیوکاسل، آنفلوآنزا، گامبور و برونشیت که نژادهای وارداتی بشدت در برابر آنها حساس و دارای تلفات هستند، مقاوم است. از طرفی، با توجه به اینکه طول دوره رشد این نژاد در مقایسه با نژادهای خارجی کوتاه‌تر است، مرغداران می‌توانند ۲ دوره رشد مازاد بر ۴ دوره‌ای که هر سال دارند اضافه کنند و بدین ترتیب با افزایش میزان عرضه مرغ تولیدی خود در بازار، سود خود را نیز افزایش دهند».

 مجید صنعتگر پیرامون ظرفیت اقتصادی و اشتغال‌زایی لاین مرغ آرین افزود: «باید در نظر داشت که در حال حاضر 47 هزار واحد مرغداری با ظرفیت حدود 412.525.000 قطعه جوجه‌ریزی و اشتغال بیش از 58.330 نفر در کشور وجود دارد و نژاد آرین می‌تواند بخش قابل توجهی از نیاز صنعت طیور کشور به جوجه یک‌روزه را تأمین کند و بدین شکل می‌توان حجم قابل توجهی از نیاز جمعیت کشور به پروتئین حیوانی را با اتکا به نیروهای داخلی و توان بومی و بدون صرف ارز تأمین و امنیت غذایی کشور را در دوران تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان تضمین کرد».

این فعال صنعت طیور ادامه داد: «لاین مرغ آرین ظرفیت قطع وابستگی ایران به کشور انگلیس را دارد به طوری که مجتمع پرورش‌دهنده این نژاد که در اختیار وزارت جهاد کشاورزی است، با ۳۰۰ هزار قطعه مرغ اجداد و یک میلیون قطعه مرغ مادر ظرفیت تولید کل جوجه گوشتی کشور را دارد. علاوه بر این با توجه به وضعیت اقتصادی و همچنین مطلوبیت گوشت مرغ آرین به نظر می‌رسد این مرغ بتواند مجددا جایگاه خود را در بازار داخلی و حتی بین‌المللی پیدا کند».

 

* احیای مرغ آرین و تأمین داخلی نهاده اصلی زنجیره طیور

مدیرعامل شرکت مرغ مادر دیزباد در تشریح تلاش‌های مجموعه خود برای احیای لاین مرغ نژاد آرین گفت: با پشتکار متخصصان جوان و متعهد کشورمان و قول مساعدت‌های وزارت جهاد کشاورزی، شرکت «مرغ مادر دیزباد مشهد» به عنوان یکی از شرکت‌های زیرمجموعه سازمان اقتصادی کوثر، توانسته است با نگهداری و پرورش بیش از 110 هزار قطعه مرغ اجداد نژاد آرین، پشتوانه ژنتیکی گرانبهایی را برای صنعت طیور کشور تأمین کند و از سوی دیگر با تولید جوجه مادر و تخم‌مرغ نطفه‌دار قادر خواهد بود بیش از 70 درصد از نیاز کشورمان را به جوجه گوشتی یک‌روزه تأمین کند. این شرکت ضمن حرکت به سمت بی‌نیازی کشور از واردات نژادهای مرغ اجداد خارجی، همراه با اصلاحات و انتخاب‌های ژنتیکی لاین مرغ آرین، درصدد تقویت استعدادهای رشدی این نژاد بومی است. 

صنعتگر اظهار داشت: در حال حاضر شرکت دیزباد به منظور کاهش فشار تحریم‌های ظالمانه در زمینه تأمین اجداد جوجه یک‌روزه گوشتی، اقدام به احیای نژاد آرین با سرمایه‌گذاری ثابت در 3 واحد بالغ بر 800 میلیارد ریال و سرمایه در گردش بالغ بر 400 میلیارد ریال کرده است. 

 

* سال جهش تولید و مسیر سخت احیای نژاد آرین

مدیرعامل شرکت مرغ مادر دیزباد تاکید کرد: اکنون می‌توان ادعا کرد که با حمایت و پشتیبانی‌های لازم از نژاد آرین قادر خواهیم بود نه‌تنها بخش قابل توجهی از نیاز به تخم مرغ نطفه‌دار و جوجه گوشتی یک‌روزه مزارع کشور را تأمین کنیم، بلکه با گسترش و توسعه مزارع اجداد و مرغ مادر، در زمینه صادرات جوجه یک‌روزه نژاد آرین به سایر کشور‌ها از جمله کشورهای همسایه و منطقه خاورمیانه گام بسزایی در صادرات غیرنفتی و ارزآوری برداشته و با تدبیر مجاهدانه، مانع اثرگذاری فتنه تحریم‌گذاران شویم. 

صنعتگر همچنین گفت: لازمه ارتقای ظرفیت تولیدی مرغ نژاد آرین ادامه فرآیند اصلاح ژنتیکی و ارتقای آن به رسیدن صفات همتراز با نژادهای وارداتی است. متاسفانه طی دهه‌های گذشته به‌ رغم سرمایه‌گذاری‌های کلان کشورهای صاحب لاین مرغ در جهت ارتقای صفات ژنتیکی مطلوب این نژادها، لاین آرین در ایران مورد بی‌مهری قرار گرفته و هیچ کار جدی برای ارتقای صفات مطلوب ژنتیکی آن انجام نشده است. فرآیند اصلاح ژنتیکی بدون داشتن سهمی در بازار کامل نمی‌شود، بنابراین در نخستین گام دولت برای حمایت از لاین بومی مرغ ایران (آرین)، ضمن خرید تضمینی این نژاد مرغ از تولیدکنندگان و ارائه یک سری امتیازات به واحدهای پرورش‌دهنده این مرغ بومی احیا شده، باید سهم مشخصی برای واردات هر نژاد خارجی در نظر بگیرد تا جوجه لاین ایرانی نیز در بازار صنعت طیور جایگاه واقعی خود را پیدا کند.