کد خبر: 222989تاریخ: 1399/5/22 00:00
بررسی تحولات لبنان پس از استعفای حسان دیاب در گفتوگو با کارشناسان
سناریوهای پیش روی لبنان
گروه بین‌الملل: وضعیت لبنان پیچیده‌تر از آن است که بتوان تحولات هفته‌ها یا حتی روزهای بعد این کشور را پیش‌بینی کرد. انفجار بزرگ سه‌شنبه هفته گذشته بیروت سیر تحولات این کشور را به قدری تند کرد که هر روز باید در انتظار تحول عجیبی در لبنان بود.
در این میان استعفای حسان دیاب، نخست‌وزیر لبنان در اوج تنش‌های سیاسی و اعتراضات خیابانی این کشور فقط بر پیچیدگی‌های اوضاع افزود. حالا لبنان نه فقط نخست‌وزیر ندارد، بلکه باید فکری هم برای تلاش طرف‌های دارای نفوذ در این کشور کند.
در یک هفته گذشته تلاش‌های آشکار و پنهانی برای تاثیرگذاری بر عرصه سیاسی بیروت شده است که آمریکایی‌ها و فرانسوی‌ها بیشترین تلاش را در این زمینه داشته‌اند.
سفر امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه به بیروت در کمتر از 48 ساعت بعد از انفجار بیروت، از اهمیت لبنان برای فرانسوی‌ها و تلاش برای احیای نفوذ سنتی پاریس در این کشور حکایت داشت. اظهارات مداخله‌آمیز مکرون درباره اصلاحات در لبنان خیلی زود مشت بسته مکرون را باز کرد. ناگفته پیداست اصلاحاتی که مکرون از آن سخن می‌گوید، یعنی مرتب کردن اوضاع بر وفق مراد فرانسه، اگرنه داستان اصلاحات در لبنان چند سالی است دغدغه دولت‌های مختلف این کشور بوده است. بعد از فرانسوی‌ها، آمریکایی‌ها هم با سفر دیوید هیل به بیروت تلاش می‌کنند بتوانند بر تحولات این کشور تاثیرگذار باشند.
دیوید هیل، معاون وزیر خارجه آمریکا و دست راست مایک پمپئو است که تجربه حضور در چنین بحران‌هایی را داراست.
حالا استعفای حسان دیاب هم سبب شده در میانه این دخالت‌ها کلاف سردرگم دولت پیچیده‌تر از قبل و کنترل این وضعیت کمی دشوار شود.
* سرنوشت دولت در لبنان پس از استعفای دیاب
به گزارش «وطن امروز»، سرانجام پس از فشارهای زیادی که به کابینه لبنان وارد شد، دولت این کشور به نخست‌وزیری حسان دیاب دوشنبه‌شب استعفا کرد. میشل عون، رئیس‌جمهور لبنان با قبول استعفای نخست‌وزیر از وی خواست تا زمان معرفی دولت آینده به عنوان رئیس دولت پیشبرد امور، کنترل کابینه را به عهده بگیرد. کارشناسان معتقدند استعفای دیاب در شرایط فعلی اقدامی در جهت کنترل اوضاع و کاهش دامنه اعتراضات ناشی از وقوع انفجار در بندر بیروت است. از آنجا که عملا ماموریت دیاب از زمان مکلف شدن به عنوان نخست‌وزیر در دسامبر 2019 و تشکیل دولت در ژانویه 2020 بحث زمینه‌سازی برای اصلاح قانون انتخابات و انجام انتخابات پارلمانی بود، به نظر نمی‌رسد تغییری جدی در وظایف اجرایی نخست‌وزیر و کابینه رخ دهد. نکته مهم در رابطه با استعفای دیاب البته موضوعاتی است که وی در نطق استعفای خود به آن اشاره کرد. دیاب در سخنرانی استعفای خود با اشاره به تبعات اقدام جریان‌های سیاسی مخالف دولت برای کل کشور گفت: «برخی تنها برای‌شان پیروزی‌های سیاسی و سخنان پوپولیستی اهمیت دارد. آنها به اعتراضات اکتبر ۲۰۱۹ توجه نکردند؛ این اعتراضات علیه آنها بود اما آنها این را نفهمیدند. آنها تلاش کردند تقصیرات‌شان را گردن دولت بیندازند و مسؤولیت فروپاشی را به دولت تحمیل کنند». دیاب به دنبال استعفای سعد حریری در پی اعتراض‌های پاییز سال گذشته در جایگاه نخست‌وزیری قرار گرفت. دولت دیاب در این مدت علاوه بر پیامدهای کرونا با چالش‌های اقتصادی بزرگ از جمله کاهش ارزش پول ملی و بیکاری که ناظران آن را نتیجه فشارها و مداخلات محور سعودی- آمریکایی - صهیونیستی می‌خوانند، روبه‌رو شد.
* کارشکنی فرانسه در مسیر تشکیل دولت وحدت ملی
اشاره دیاب در سخنانش پس از استعفا به بحران بی‌دولتی در لبنان و تحولات پس از آن برای این کشور بود. روزنامه الاخبار در گزارشی با اشاره به این موضوع نوشته است «امانوئل مکرون» رئیس‌جمهور فرانسه به لبنان آمد تا در این وضعیت دولت کنونی لبنان را بیشتر به حاشیه براند. در ادامه این گزارش آمده است وزارت خارجه فرانسه با واکنش خود به استعفای دولت لبنان، اقدامات مکرون را کامل کرد، چرا که پس از استعفای دیاب، وزارت خارجه فرانسه در بیانیه‌ای اعلام کرد «اولویت تشکیل سریع دولت جدید است و بدون اصلاحات، لبنان به سمت فروپاشی پیش می‌رود». در این بیانیه چالش‌های دولت آینده «بازسازی بیروت و پاسخگویی به مطالبات لبنانی‌ها برای اصلاحات» معرفی شده است. این اعلام موضع به معنای این است که فرانسوی‌ها و حتی آمریکا گزینه مورد نظر خود را انتخاب کرده‌اند و چیزی به اسم «دولت وحدت ملی» در لبنان شکل نخواهد گرفت. منابع سیاسی لبنان اعلام کرده‌اند آمریکایی‌ها، فرانسوی‌ها و سعودی‌ها نام «نواف سلام» را به عنوان نامزد نخست‌وزیری دولت آینده لبنان مطرح کرده‌اند. در همین حال روزنامه فیگاروی فرانسه، با اشاره به سفر مکرون به لبنان و دخالت در امور داخلی این کشور نوشت: با توجه به حوادث پیش آمده مشابه برای فرانسه، پاریس اهلیت ارائه توصیه به لبنان را ندارد، چرا که فرانسه خود قربانی انفجار نیترات آمونیوم در کارخانه‌ای در شهر «تولوز» در سپتامبر ۲۰۰۱ است که در این انفجار ۳۱ نفر جان خود را از دست دادند. «رنو جرار» روزنامه‌نگار مشهور فرانسوی در این گزارش با اشاره به آتش‌سوزی شدید کلیسای نوتردام پاریس در آوریل ۲۰۱۹ یادآور شد فرانسه نمی‌تواند الگوی خوبی برای لبنان باشد.
***
[گزینه‌های احتمالی نخست‌وزیری لبنان]
در حالی که برخی منابع نواف سلام را گزینه نهایی مورد توافق برای تصدی سمت نخست‌وزیری عنوان کرده‌اند اما در این میان نام سعد حریری هم از سوی برخی رسانه‌ها از جمله روزنامه‌های الجمهوریه و النهار منتشر شده است. روزنامه لبنانی النهار به نقل از مقامات ارشد جریان 14 مارس ادعا کرد بازگشت سعد حریری به قدرت از سناریوهای مطرح است. در همین حال «ایلی الفرزلی» معاون رئیس پارلمان لبنان روابط «میشل عون» رئیس‌جمهوری با حریری را خوب توصیف کرد و گفت برای پست نخست‌وزیری آینده، سعد حریری را به عنوان نامزد اعلام خواهد کرد. منابع موثق اعلام کردند این امر نیاز به رایزنی‌های ویژه‌ای دارد، بویژه اینکه حریری در دوره قبل و پیش از تشکیل دولت مستعفی کنونی یکسری شروط خاص برای بازگشت به قدرت داشت. اردیبهشت‌‌ماه امسال بود که کارشناسان بازگشت حریری از پاریس به بیروت را مقدمه تلاش برای مقابله با دولت حسان دیاب خواندند و گفتند حریری در اوج بحران کرونا و بحران شدیداقتصادی لبنان به کشورش بازگشت که بر مبنای رفتارهای معمول وی، رفتاری غافلگیرکننده است و این می‌تواند به مفهوم تمرکز جریان ۱۴ مارس بر اقداماتی در جهت استعفای حسان دیاب، نخست‌وزیر این کشور باشد.
***
مقابله حزب‌الله با فساد ادامه دارد
مصیب نعیمی، کارشناس مسائل لبنان در گفتوگو با «وطن امروز» در ارتباط با رویکرد حزب‌الله به مسائل لبنان پس از استعفای دیاب گفت: کلا فرآیندی که در لبنان از تقریبا یک سال و اندی پیش شروع شده و به آشوب خیابانی کشیده شده با اتفاقی که هفته قبل رخ داد وارد فاز جدیدی شده است. طبیعی است که در این مرحله با اقدامات غربی‌ها و صهیونیست‌ها با دادن وکالت به فرانسوی‌ها سناریویی دنبال شد که دشواری‌هایی را هم برای لبنان دارد. نخست‌وزیر لبنان هم در متن استعفای خود اعلام کرد مواد منفجره سیاسی که در لبنان هست خطرناک‌تر از مواد منفجره‌ای بود که در بندر بیروت انبار شده بود. استعفای جمعی وزرای کابینه نشان داد دولت به سختی تشکیل شده بود. وی افزود: به نظر می‌رسد که این استعفا در فرآیند سیاسی لبنان تاثیر منفی نخواهد گذاشت و حتی ممکن است خود دیاب مجددا به عنوان نخست‌وزیر معرفی شود، چرا که هنوز گزینه قطعی معرفی نشده است. علاوه بر این ما راهکار قانونی جایگزینی هم نداریم. یعنی همان فراکسیون‌هایی که دیاب را انتخاب کردند باید گزینه جدید را انتخاب کنند. تغییر دولت در لبنان یک اتفاق نادر نیست. آنچه لبنان را آزار می‌دهد دخالت غربی‌هاست و طبیعتا کشورهای غربی هم نمی‌توانند با سناریوسازی طرح نهایی خود را که همان تضعیف و خلع سلاح مقاومت است عملیاتی کنند. جامعه لبنان و ساختار سیاسی این کشور مقاومت و حزب‌الله لبنان را جزء لاینفک این کشور می‌دانند. علاوه بر این از آنجا که تشکیل دولت و انتخاب نخست‌وزیر از مجرای پارلمان صورت می‌گیرد حتما نظر مقاومت جلب خواهد شد. استعفای آقای دیاب سبب خواهد شد مقاومت لبنان در جایگاه مطالبه‌گری قرار گیرد و با توجه به پایگاه مردمی آن، به احتمال زیاد از این پس شاهد نقش‌آفرینی حزب‌الله در کنش‌های اجتماعی خواهیم بود. در این چارچوب حزب‌الله لبنان با تاکید بر حفظ آرامش و ثبات در لبنان به دنبال مقابله با فساد و پیگیری مقصران اصلی وضعیت ناگوار کنونی لبنان خواهد بود.
***
آینده مقاومت در لبنان و سناریوهای احتمالی
دکتر حسین آجرلو، کارشناس مسائل لبنان در گفتوگو با «وطن امروز»، درباره آینده مقاومت و حزب‌الله پس از استعفای نخست‌وزیر گفت: اگر چه حزب‌الله لبنان حامی دولت دیاب بود اما این به معنای مخالفت جریان 8 مارس و به طور مشخص حزب‌الله لبنان با گزینه‌های دیگر نیست. برای افرادی که اخبار تحولات لبنان را در یک سال اخیر دنبال می‌کنند مشخص است خط قرمز حزب‌الله مساله خلأ قدرت و بی‌دولتی در لبنان است. چه اینکه پیش از مکلف شدن دیاب و در زمان استعفای حریری، حزب‌الله لبنان تاکید جدی داشت که نخست‌وزیر مستعفی خود زمام امور را به عهده بگیرد. بر این اساس به نظر می‌رسد حزب‌الله لبنان مخالفتی با معرفی گزینه‌های مدنظر پارلمان برای تصدی پست نخست‌وزیری نخواهد داشت. وی افزود: چنانچه روند انتخاب و معرفی نخست‌وزیر و کابینه فرآیندی غیرقانونی داشته باشد، به نظر می‌رسد نه‌تنها جریان 8 مارس، بلکه دیگر گروه‌های سیاسی هم به مخالفت خواهند پرداخت. به طور کلی آنچه برای حزب‌الله اهمیت دارد حفظ ثبات و آرامش در این کشور است، چرا که وقوع تنش و اعتراض منجر به تداوم وضعیت بی‌دولتی و گسترش فساد خواهد شد. کارشناس مسائل غرب آسیا درباره احتمال حمله به مواضع حزب‌الله هم گفت: به طور کلی می‌توان گفت حزب‌الله در پی این تحولات تا حدی متحمل هزینه‌هایی خواهد شد که طبیعتا ناشی از فضاسازی جریان رسانه‌ای غربی- صهیونیستی- عربی است. البته این هزینه‌ها در بعد سیاسی است. این موضوع نیز از خصایص ذاتی فضای سیاسی لبنان است که وقوع یک بحران منجر به جنگ روایت‌ها خواهد شد و با توجه به اینکه دولت استعفا کرده و بار ناشی از سوء‌مدیریت‌های گذشته بر عهده دولت بود، اکنون هجمه‌های رسانه‌ای به صورت سازمان یافته بویژه در شبکه‌های اجتماعی مستقیما به سمت حزب‌الله خواهد بود. البته باید گفت از آنجا که حزب‌الله لبنان در نهادهای مردمی و بدنه اجتماعی لبنان ریشه دوانده و محبوبیت بالایی دارد، این هجمه‌ها در کوتاه‌مدت فروکش خواهد کرد و به دلیل تاکید دبیرکل حزب‌الله بر پیگیری روند تحقیقات بی‌طرفانه و مشخص شدن مقصران اصلی حادثه بیروت، انتظار می‌رود مخالفان داخلی حزب‌الله از شدت انتقادات خود بکاهند.