کد خبر: 223008تاریخ: 1399/5/22 00:00
گزارش «وطن امروز» از میزان احتمال موفقیت آمریکا در همراه کردن اعضای شورای امنیت سازمان ملل برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران
شانس صفر!
گروه سیاسی: رای‌گیری از اعضای شورای امنیت سازمان ملل درباره پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران به علت ارائه نشدن این پیش‌نویس از سوی ایالات متحده به تعویق افتاد. این تاخیر در ارائه پیش‌نویس می‌تواند نشانه‌ای از ناکامی آمریکا در همراه کردن اعضای شورای امنیت با سناریوی جدید این کشور علیه ایران باشد. به گزارش «وطن امروز»، در شرایطی که روز گذشته (سه‌شنبه) به عنوان روز رای‌گیری برای پیش‌نویس قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران انتخاب و به علت شرایط کرونایی قرار بر آن شده بود جلسه رای‌گیری در فضایی غیرعلنی برگزار شود و هر نماینده رای خود را به صورت ایمیلی در یک بازه زمانی 12ساعته ارسال کند اما تاخیر آمریکا در ارائه پیش‌نویس این قطعنامه، فرضیه‌های مبتنی بر ناکامی واشنگتن در جمع کردن 9 رای لازم برای تصویب این قطعنامه را تقویت کرد. پیش از این رسانه‌های مختلف و برخی دیپلمات‌های شناخته شده دولت‌های اروپایی نیز نسبت به احتمال این واقعه هشدار داده بودند و از شکست قطعی آمریکا حتی در صورت کسب 9 رای لازم، به علت وتوی چین و روسیه خبر داده بودند. در این موقعیت تاخیر آمریکا را تا حدی می‌توان تلاشی دقیقه نودی برای لابی با دیگر کشورها و امتحان کردن آخرین اقبال‌ها برای همراه کردن روسیه و چین دانست. با این حال گفته شده است کشورهای تروئیکای اروپایی موافق طرح پمپئو برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی از طریق قطعنامه شورای امنیت هستند. هر چند در نخستین ماه‌های پس از خروج دولت ترامپ از برجام، برخی جریانات داخلی تلاش داشتند با مستقل نشان دادن کشورهای عضو اتحادیه اروپایی از آمریکا، ادامه برجام با آنها را متضمن آورده‌های اقتصادی و سیاسی توصیف کنند و حتی رئیس‌جمهور با بیان خروج «یک مزاحم» از برجام، از توافق ایران با 1+4 دفاع می‌کرد اما سناریوی پمپئو نشان داد ۳ عضو اروپایی برجام (انگلیس، فرانسه و آلمان) حتی در حداقلی‌ترین امتیازات برجامی ایران همانند لغو تحریم‌های تسلیحاتی نیز حاضر به کوچک‌ترین تقابلی با آمریکا نمی‌شوند.
در این میان ناکامی آمریکا و تروئیکای اروپایی برای همراه کردن چین و روسیه با طرح تمدید تسلیحاتی ایران که از مهرماه سال جاری منقضی خواهد شد، از جمله مهم‌ترین مباحثی بود که در رسانه‌های جهانی پوشش داده شد. خبرگزاری رویترز در گزارشی به نقل از دیپلمات‌ها مدعی شد تلاش‌های آلمان، فرانسه و انگلیس تا آخرین فرصت برای مذاکره با روسیه و چین در راستای توافق بر سر تمدید تحریم تسلیحاتی ایران تاکنون ناموفق بوده است. همچنین یک دیپلمات چینی در سازمان ملل در گفت‌وگو با همین خبرگزاری با گفتن اینکه پیش‌نویس قطعنامه ارائه شده از سوی آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران شانسی برای تصویب ندارد، گفت تمدید تحریم تسلیحاتی ایران به هر شکلی، فاقد پایه و اساس قانونی است و موجب کارشکنی در تلاش‌ها برای حفظ توافق هسته‌ای خواهد شد. «ریچارد گوان» مدیر گروه بین‌المللی بحران سازمان ملل در این زمینه گفت: همه در سازمان ملل می‌دانند این قطعنامه پیش‌پرده‌ای برای جدالی بزرگ‌تر بر سر توافق هسته‌ای ایران است. وی گفت هیچ شانسی برای پذیرفته شدن تلاش‌های آمریکا در راستای تمدید تحریم تسلیحاتی وجود ندارد و این روشی برای به کارگیری مکانیسم بازگرداندن تحریم‌هاست. ۲ ماه پیش سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه با ارسال نامه‌ای به گوترش، دبیرکل سازمان ملل نسبت به اقدامات دولت آمریکا در پیگیری تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران هشدار داده و نوشته بود: دلیل معتبری برای مطرح کردن مساله تحریم تسلیحاتی علیه ایران در شورای امنیت وجود ندارد؛ ضمن اینکه توافق هسته‌ای و قطعنامه شورای امنیت یک کل واحد هستند و نمی‌توان این دو را جداگانه در نظر گرفت؛ آمریکا موظف است تصمیمات شورای امنیت را اجرا کند، نه اینکه آنها را با اقدامات غیرقانونی تضعیف کند. وی در بخش دیگری از این نامه با اشاره به اینکه دادگاه‌های بین‌المللی تاکید کرده‌اند طرف ناقض توافق نمی‌تواند بر حفظ حقوق ناشی از توافق، ادعایی داشته باشد، تاکید کرده بود: آمریکا از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ خارج شده و اکنون حقی برای تلاش در جهت استفاده از قطعنامه سازمان ملل برای تحریم تسلیحاتی دائمی ایران که براساس توافق ۲۰۱۵ در ۱۸ اکتبر منقضی می‌شود، ندارد. وانگ‌یی، وزیر خارجه چین نیز در نامه‌ای جداگانه به گوترش نوشته بود: چین قاطعانه از اعتبار قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل و برجام حراست می‌کند و با اقدام آمریکا در تلاش برای تصویب تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران در شورای امنیت موافقت نخواهد کرد و بر آن است همه مفاد قطعنامه شماره ۲۲۳۱ شورای امنیت از جمله قسمت مربوط به موضوع تحریم تسلیحاتی باید با دقت به اجرا گذاشته شود. آمریکا با خروج از برجام، دیگر بخشی از این توافقنامه نیست و حق ندارد از شورای امنیت بخواهد سازوکار ماشه مبنی بر «ازسرگیری سریع تحریم‌ها» را فعال کند. با این تفاسیر و ابهام جدی که پیرامون میزان موفقیت دولت آمریکا برای پیگیری طرح تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران به وجود آمده است و همچنین تغییرات پرمعنایی از جمله کنار زدن «برایان هوک» به عنوان پدر تحریم‌های ایران در دولت ترامپ که حامل پیامی آشکار در شکست استراتژی دولت وی در مهار ایران بود، ماه‌های منتهی تا انتخابات آمریکا و دست خالی ترامپ در تبیین دستاوردی در این زمینه را باید جدی انگاشت. تلاش ۳ ماه اخیر پمپئو برای معطوف کردن توجهات جهانی به الغای تحریم‌های تسلیحاتی ایران و سخنرانی‌های متعدد او برای پیشبرد اهداف ایران‌هراسی و همراه کردن دنیا با آمریکا در موقعیت بسیار لغزنده‌ای قرار گرفته است که شکست آن مقارن با یک پیروزی مهم برای ایران، چین و روسیه‌ای می‌شود که به عنوان هدف‌های تحریمی آمریکا شناخته می‌شوند.
***
گام بعدی آمریکا؛ مکانیسم ماشه
هر چند آمریکا در نشست شورای امنیت شکست خواهد خورد اما دستگاه دیپلماسی این کشور به فشارها و امتحان راه‌های دیگر برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران ادامه خواهد داد. در همین راستا یک دیپلمات ارشد شورای امنیت- که خواست هویتش فاش نشود- گفت: بسیار احتمال دارد برخی کشورها تا زمانی که شورای امنیت مشخص کند که آیا مکانیسم بازگردانی تحریم‌ها (مکانیسم ماشه) به طور قانونی به کار گرفته شده است، بگویند تمایلی به اجرایی شدن تحریم‌های بیشتر ندارند.
این منبع افزود: نمی‌دانم شورا با وجود شکاف‌هایی که در آن وجود خواهد داشت، چگونه خواهد توانست در این باره تصمیمی بگیرد، بنابراین هیچ عجله‌ای در سراسر جهان برای اعمال دوباره مقررات تحریم‌ها نمی‌بینم.
پیش از این «وطن امروز» در گزارشی نوشته بود یکی از اقدامات مدنظر مقامات آمریکایی همان‌طور که در گزارش نیویورک‌تایمز آمده، این است که مقامات آمریکایی تلاش می‌کنند یک راهکار حقوقی برای بازگشت به برجام پیدا کرده یا آنکه این ادعا را مطرح کنند که آمریکا از برجام خارج نشده و طی سال‌های اخیر نیز برخلاف تعهدات برجامی عمل نکرده است(!) این گزاره از این جهت برای آمریکایی‌ها مهم است که آمریکا می‌تواند پس از اثبات حضور خود در بین کشورهای طرف قرارداد برجام، از مکانیسم ماشه برای بازگشت‌پذیری تحریم‌ها استفاده کند. مکانیسم ماشه، بخش نهایی سازوکار حل اختلاف ذیل برجام است که می‌تواند قطعنامه‌های پیشین سازمان ملل را که بر اساس قطعنامه 2231 تعلیق شده بودند، بازگرداند. مکانیسم ماشه که یکی از ضعف‌های جدی و عجیب تیم مذاکره‌کننده ایران در برجام به حساب می‌آید، چنان ظرفیتی را در اختیار کشورهای 1+5 علیه ایران قرار داده است که آمریکا را به طمع بازگرداندن دوباره تحریم‌های تسلیحاتی به این فکر انداخته که خود را به عنوان یک عضو برجام به اثبات برساند تا با بهره‌گیری از ظرفیت مکانیسم ماشه، تحریم‌های تسلیحاتی را بدون دردسر علیه ایران بازگرداند. در واقع مکانیسم ماشه یک نکته «شگفت‌انگیز» و یک نکته «قابل تامل» دارد؛ شگفت‌انگیز است به این علت که اگر این روند طی شود ایران چه شاکی باشد چه متشاکی، در هر صورت منجر به بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران می‌شود(!) و قابل تامل از این جهت که تیم مذاکره‌کننده ایران چگونه و بر مبنای چه استدلالی با چنین بندی که کاملا برخلاف مصالح ملی است، در برجام موافقت کرده است؟ برای همین بسیاری از کارشناسان وجود چنین سازوکاری را که در هر ۲ صورت (شاکی یا متشاکی بودن ایران) منجر به بازگشت تحریم‌های شورای امنیت می‌شود، عجیب‌ترین بند حقوقی‌ای دانسته‌اند که مذاکره‌کنندگان یک کشور چنین مکانیسمی را به عنوان مکانیسم حل‌وفصل اختلافات پذیرفته‌اند؛ مکانیسمی که در هر ۲ صورت دعوا، آن کشور بازنده خواهد بود! البته طرح آمریکایی‌ها برای بهره‌گیری از ظرفیت مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریم‌های ایران، 24 آذرماه سال گذشته فاش شد. ۲۴ آذرماه 98 خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارشی را منتشر کرد که در آن نوشته شده بود معامله بین «تد کروز» عضو کمیته روابط خارجی سنای آمریکا و مایک پمپئو به روندی منجر شده که می‌تواند باعث شود آمریکا مدعی مکانیسم ماشه یا همان مکانیسم حل اختلافات ذیل برجام شود. وزارت خارجه آمریکا در مقابل دست کشیدن کروز، سناتور تندروی جمهوری‌خواه و دارای مواضع شدیدا ضدایرانی از مخالفتش با انتصاب «استفان بیگان» به عنوان نفر دوم وزارت خارجه آمریکا، با انتشار بخشی از یک «نظر حقوقی» این وزارتخانه که می‌گوید به‌رغم خروج واشنگتن از برجام این کشور همچنان حق استفاده از مکانیسم ماشه را دارد، موافقت کرد.
26 آذرماه سال گذشته نیز روزنامه آمریکایی وابسته به جمهوری‌خواهان در گزارشی علیه ایران از دولت «دونالد ترامپ» خواست برای کشاندن تهران به میز مذاکرات جدید با واشنگتن، از «مکانیسم ماشه» در برجام استفاده کند. «وال‌استریت‌ژورنال» در ادامه گمانه‌زنی‌های رسانه‌ها و برخی مقام‌های آمریکایی درباره استناد احتمالی واشنگتن به یکی از بندهای برجام برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، گزارشی منتشر کرد و در آن از دولت دونالد ترامپ خواست از مکانیسم ماشه برای اعمال مجدد تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران استفاده کند. این رسانه آمریکایی در گزارش خود آورده بود: «طبق این قطعنامه (قطعنامه ۲۲۳۱)، هر «کشور عضو برجام» که «عدم اجرای بارز» [تعهدات] این توافق را شناسایی و کشف کند، می‌تواند تحریم‌های بین‌المللی شدید علیه ایران را که این کشور قبل از برجام از آن آسیب می‌دید، دوباره بازگرداند. این همان مکانیسم «ماشه» است که مذاکره‌کنندگان آمریکایی توافق ۲۰۱۵ (برجام) از آن به عنوان تضمین‌کننده هر گونه نقض مواد توافق از سوی ایران تمجید کرده بودند». به ادعای این روزنامه، «طبق قطعنامه [۲۲۳۱] شورای امنیت سازمان ملل که هرگز اصلاح یا ابطال نشده است، ایالات متحده حتی بعد از خروج ترامپ از توافق (برجام) هنوز هم یک بازیگر است». البته مقامات آمریکایی برای اثبات این ادعا راه دشواری در پیش دارند، بویژه آنکه روس‌ها که در زمینه حقوقی تسلط مناسبی بر قراردادهای بین‌المللی دارند، در موضع مخالف آمریکا قرار گرفته و عملا به یکی از موانع اصلی آمریکا در این زمینه تبدیل شده‌اند.
اما این تنها روس‌ها نیستند که علیه سناریوی جدید آمریکایی‌ها علیه ایران موضع گرفتند، بلکه بسیاری از رسانه‌ها و کارشناسان آمریکایی نیز به این تصمیم واکنش نشان دادند.
«ریچارد هاس» رئیس شورای روابط خارجی آمریکا در واکنش به ادعاهای کاخ سفید که هنوز خود را از طرف‌های برجام معرفی می‌کند و با همین ادعا به دنبال ضربه زدن به ایران است، 10 اردیبهشت در پیامی توئیتری نوشته بود: همان‌طور که «جیمز بیکر» وزیر اسبق خارجه آمریکا می‌گفت، از این نمد کلاهی بافته نمی‌شود. رئیس شورای روابط خارجی آمریکا در این باره ادامه داد: آمریکا در خروج یکجانبه از برجام عجولانه عمل کرد. اکنون با پیشبرد این طرح (طرح پمپئو) خودمان را بیشتر از ایران منزوی می‌کنیم. کالین کال، محقق دانشگاه استنفورد و مشاور امنیت ملی «جو بایدن» نیز یکی دیگر از مقامات آمریکایی بود که به تصمیم جدید علیه ایران واکنش نشان داد. وی در پیام توئیتری خود این تصمیم آمریکا را «دغلکارانه» توصیف کرد. کالین کال در این باره نوشت: «اینکه [دولت ترامپ] از توافقی در زمان دولت اوباما خارج شد که به طور قابل تصدیقی کارآمد بود و سپس زمانی که این سیاست شکست می‌خورد، از مکانیسمی در آن توافق برای تهدید جهان، بیگانه کردن متحدان‌مان و کارشکنی در همبستگی بین‌المللی استفاده شود، نشان‌دهنده سیاست خارجی دغلکارانه ترامپ است». گذشته از کارشناسان آمریکایی، برخی رسانه‌های بین‌المللی نیز با زیر سوال بردن مبانی حقوقی و قانونی طرح آمریکا علیه ایران، این طرح را شکست‌خورده و ناموفق قلمداد کردند. بر همین اساس خبرگزاری رویترز به نقل از یک دیپلمات سازمان ملل پیش‌بینی کرد طرح آمریکا برای راه‌اندازی فرآیند بازگشت‌پذیری تحریم‌ها علیه ایران (مکانیسم ماشه) با فرض اینکه به شورای امنیت برسد، قطعا در همان زمان مطرح شدن به شکست خواهد انجامید. خبرگزاری فرانسه هم نوشت: دولت دونالد ترامپ به طور مستمر و سرسختانه توافق هسته‌ای با ایران را رد کرده است اما این دولت اکنون تلاش می‌کند تحریم‌های تسلیحاتی [علیه ایران] تمدید شود و برای این کار، به دنبال آن است که بگوید هنوز یکی از طرف‌های برجام است.