گروه سیاسی: بعد از ناکامی آمریکا در همراه کردن اعضای شورای امنیت برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران، دونالد ترامپ اعلام کرد قصد دارد از اسنپ‌‌بک (مکانیسم ماشه) برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران استفاده کند. رئیس‌جمهور آمریکا وعده داد این کار را ظرف یک هفته آینده عملی خواهد کرد؛ وعده‌ای که بسیاری از کارشناسان تحقق آن را «دور از ذهن» دانسته و «غیرممکن» توصیف می‌کنند. 

به گزارش «وطن امروز»، «یک نیمچه جزیره در دریای کارائیب» تنها کشوری بود که در شورای امنیت به قطعنامه پیشنهادی آمریکا علیه ایران رای مثبت داد. شکست آمریکا در سناریویی که برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران طراحی کرده بود، آنقدر بر ترامپ سنگین آمد که بلافاصله اعلام کرد مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال خواهد کرد و استفاده از اسنپ بک(مکانیسم ماشه) را ظرف یک هفته آینده اجرایی می‌کند. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا نیز روز گذشته در توئیتی مدعی شد: اگر هر زمان، ایالات متحده به این باور برسد که ایران به تعهداتش پایبند نبوده است، هیچ کشور دیگری نمی‌تواند توانمندی ما برای «اسنپ‌بک» (بازگرداندن سریع تحریم‌های چندجانبه) را متوقف کند». 

اسنپ‌بک به زبان ساده یعنی «بازگشت یکباره تحریم‌ها». در صورت فعال شدن مکانیسم اسنپ‌بک، ایران باید غنی‌سازی و بازفرآوری را متوقف کند و تحریم‌های تسلیحاتی و تحریم برنامه موشکی برای مدتی نامحدود بازخواهد گشت. تحریم افراد و منع مسافرت مقامات نیز دوباره برقرار خواهد شد. این تحریم‌ها جنبه بین‌المللی خواهد داشت و همه کشورها ملزم به تبعیت هستند. 

به رغم ادعاهای ترامپ و پمپئو، بسیاری از مقامات سیاسی آمریکا و اروپا فعال کردن مکانیسم ماشه از سوی دولت ترامپ را «نشدنی و امکان‌ناپذیر» توصیف کردند. برخی دیگر از کارشناسان و فعالان سیاسی نیز کار را از نقد علمی فراتر بردند و به تمسخر رئیس‌جمهور آمریکا و وزیر خارجه‌اش پرداختند. 

جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی ترامپ که چندی پیش از دولت آمریکا برکنار شد، یکشنبه گذشته در مقاله‌ای در روزنامه وال‌استریت ژورنال نوشت: دولت دونالد ترامپ قصد دارد با استناد به پاراگراف ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، ادعا کند که عضوی از برجام است تا تحریم‌ها را علیه ایران بازگرداند، این زرنگی درآوردن است. نمی‌شود به خاطر اهدافی که داریم بگوییم عضو توافق هسته‌ای هستیم اما برای چیزهایی که نمی‌خواهیم، عضو آن نیستیم. این دلیل به تنهایی کافی است که نتوان روند بازگشت تحریم‌ها را فعال کرد. 

بعد از این اظهارات بولتون، «محمدجواد ظریف» در توئیتی نوشت: امروز بولتون نکته‌ای را تکرار کرد که ۱۸ اردیبهشت ۹۷ نیز، وقتی مشاور امنیت ملی در دولت ترامپ بود، بیان کرده بود. وی افزود: حداقل بولتون ثبات رای داشته؛ خصیصه‌ای که بویژه در دولت آمریکا غایب است. 

ظریف در این پیام توئیتری تاکید کرد: توسل ایالات متحده به مکانیسم حل اختلاف مندرج در [قطعنامه] ۲۲۳۱ از اساس بدون مبناست. محمدجواد ظریف در جلسه تودیع و معارفه سخنگوی جدید وزارت امور خارجه که روز گذشته برگزار شد، بار دیگر به جان بولتون و مواضع او نسبت به مکانیسم ماشه اشاره کرد و گفت: اسنپ‌‌بک آمریکا آنچنان غیرقانونی است که قابل پذیرش نیست و آمریکایی‌ها خود این موضوع را می‌دانند. 

دیپلمات عالیرتبه کشورمان تاکید کرد: خیال نکنید وقتی یک حرف را بلند زدند و تکرار کردند حق دارند، آمریکا می‌داند که نمی‌تواند اسنپ‌بک کند. 

وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه گفت: روز 8 مه ‌۲۰۱۸ آقای بولتون در اوج سرخوشی از اینکه برجام را نابود کرده و ظرف 3 ماه ایران را هم نابود می‌کند، در یک مصاحبه مطبوعاتی در کاخ سفید اعلام کرد ما (آمریکا) دیگر عضو برجام نیستیم که از اسنپ‌بک استفاده کنیم. 

ظریف افزود: هنوز صورتجلسه این مصاحبه روی سایت کاخ سفید است، مگر اینکه الان که من این موضوع را می‌گویم آنها بروند و آن جمله را بردارند. 

جوزپ بورل، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی نیز روز یکشنبه ۲۶ مرداد در واکنش به تلاش آمریکا برای فعال کردن «مکانیسم ماشه» گفت: از آنجا که آمریکا از ماه مه ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای میان ایران و کشورهای طرف مذاکره خارج شده، دیگر عضوی از این توافق به شمار نمی‌رود که بتواند کلید فعال کردن مکانیسم ماشه را بزند. 

بورل افزود: «به همین دلیل ما معتقدیم ایالات متحده آمریکا در موقعیتی قرار ندارد که بتواند از این مکانیسم که برای اعضای شرکت‌کننده در توافق در نظر گرفته شده، استفاده کند». 

مارک فیتزپاتریک، مقام سابق وزارت خارجه آمریکا در وب‌سایت Responsible Statecraft متعلق به اندیشکده تازه‌تاسیس «کوئینسی» در یادداشتی تصمیم آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه را ناشی از «حقارتی» دانست که این کشور در جریان رای نیاوردن قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران در شورای امنیت متحمل شد.  مارک فیتزپاتریک در این یادداشت نوشت: پیش‌بینی می‌شود که آمریکا از طریق کلی کرفت، سفیر خود در سازمان ملل اقداماتی را به منظور اعمال تحریم‌ها علیه ایران به کار گیرد ولی احتمالا واشنگتن در این راستا ناکام خواهد ماند، زیرا دلایل حقوقی کافی برای این کار ندارد و از حمایت کشور‌های دیگر در شورای امنیت نیز برخوردار نیست. به طور کلی، شرایط پیچیده‌ای در شورای امنیت به وجود آمده است. به طوری که ریچارد گوان، مدیر گروه بین‌المللی بحران در سازمان ملل، این وضعیت را اینطور توصیف می‌کند: شورای امنیت در سرزمین عجایب!

وی با تاکید بر اینکه «واقعیت این است که اکثریت قریب به اتفاق اعضای شورای امنیت که مخالف تمدید تحریم تسلیحاتی ایران بودند، مخالف اسنپ‌‌بک نیز هستند»، متذکر شد: به نظر می‌رسد ادعای آمریکا درباره اسنپ‌بک هیچ تأثیر عملی بر ایران نخواهد گذاشت، البته تا وقتی که اعضای دیگر برجام به این مکانسیم متوسل نشوند. از سوی دیگر، به‌ رغم تحریم‌های فراسرزمینی ایالات متحده علیه ایران، تهران می‌تواند تجارت بین‌المللی‌اش را سامان دهد. 

 

* پمپئو؛ سوژه خنده کاربران توئیتر

موضوع دل بستن آمریکا به فعال کردن مکانیسم ماشه از انتقاد فنی و حقوقی کارشناسان فراتر رفت و کم‌کم به وسیله‌ای برای تمسخر پمپئو و ترامپ تبدیل شد. توئیت روز گذشته پمپئو که ادعا کرده بود هیچ کشوری نمی‌تواند جلوی آمریکا را برای فعال کردن اسنپ‌بک بگیرد، با استهزای کاربران آمریکایی توئیتر مواجه شد. 

«نیکلاس گراسمن» استادیار دپارتمان علوم سیاسی دانشگاه ایلینوی در واکنش به لفاظی اخیر پمپئو در صفحه توئیتر نوشت: «قطعا دیگر کشورها می‌توانند توانمندی آمریکا برای تحمیل تحریم‌های چندجانبه را متوقف کنند. آمریکا می‌تواند تحریم‌هایی را وضع کند اما نمی‌تواند دیگران را وادار به چنین کاری بکند». 

وی سپس این سؤال را مطرح کرد: «این مفهوم «چندجانبه» است. وزیرخارجه ما (مایک پمپئو) آیا این واقعا گنگ و مبهم است؟»

 

«دنیل لاریسون» مدیرمسؤول ارشد مجله «امریکن کانسروتیو» نیز در پاسخ به این اظهارات پمپئو در پیامی نوشت که احتمالا پمپئو در یادگیری معنی و مفهوم کلمه «چندجانبه» مشکل داشته است. 

وی خطاب به پمپئو نوشت: «می‌بینم که همچنان معنی چندجانبه [برای تو] نامفهوم است». 

 

«دن مورفی» خبرنگار سابق بخش غرب آسیا و جنوب آسیا در روزنامه آمریکایی «کریستین ساینس مانیتور» توئیت پمپئو را «یکی از جاهلانه‌ترین عبارات تمام دوران‌ها از نظر دیپلماتیک» توصیف کرد. 

مورفی در توئیتر خود نوشت: «حدس می‌زنم که بازی پایانی این است که باقی جهان را بیش از هر زمانی منحرف کنی تا آزار و اذیت‌ها را بیشتر کنی». 

وی تأکید کرد: «اعلام حق یک‌جانبه آمریکا برای وادار کردن اتحادیه اروپایی، چین و روسیه برای پیشبرد تلاش‌های ما به‌رغم اراده‌شان یک چیز ویژه است، حتی برای این آدم گردن‌کلفت». 

***

طرح دو فوریتی مجلس برای خروج خودکار از برجام