کمیل نقی‌پور: مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز گذشته با رئیس سازمان انرژی اتمی و وزیر امور خارجه دیدار و گفت‌وگو کرد. به گزارش «وطن امروز»، رافائل گروسی که شامگاه دوشنبه وارد تهران شد روز گذشته با علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی و محمد‌جواد ظریف وزیر امور خارجه گفت‌وگو کرد. 

رافائل گروسی روز گذشته در کنفرانس خبری با علی‌اکبر صالحی گفت: دستور کار گسترده‌ای داریم و بحث اصلی ما موضوع استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای است و امروز صبح صحبت‌های زیادی داشتیم و بحث‌های ما امروز عصر مجدد ادامه پیدا می‌کند. 

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پاسخ به اینکه برخی مدعی هستند که از زمان روی کار آمدن شما تعامل ایران و آژانس دستخوش سیاسی‌کاری شده است، نظر شما چیست؟ گفت: از زمانی که من آمدم تغییری ایجاد نشده است. با ایران همکاری متقابل و فشرده داشتیم و ایران از نظر بازرسی‌ها و تیم‌های آژانس که به ایران می‌آیند همکاری گسترده‌ای دارد و برخی سوالات مطرح است که امروز هم درباره آنها صحبت کردیم. از این رو معتقدم هیچ تغییری در رویکرد آژانس ایجاد نشده است و همکاری ما تداوم دارد و قرار است گسترده شود. 

وی همچنین پس از دیدار با ظریف گفت: دیداری با محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران داشتم تا گفت‌وگوهایی که در تهران در حال انجام است، تداوم یابد. از تمایل وی برای افزایش همکاری‌ها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قدردانم. 

مدیرکل آژانس در حالی راهی تهران شده است که در آخرین نشست شورای حکام آژانس انرژی اتمی، این شورا قطعنامه پیشنهادی تروئیکای اروپا علیه ایران را به تصویب رساند. در این قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران خواست در اجرای توافقنامه پادمانی و پروتکل الحاقی آن کاملا با آژانس همکاری کرده و بدون تاخیر خواسته‌های آژانس را اجابت کند. این قطعنامه که از جانب فرانسه، آلمان و انگلیس ارائه شد، با نسبت رأی ۲۵ به ۲ و ۷ مورد پرهیز از رأی‌‌دهی تصویب شد. در گزارشی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره تصویب قطعنامه شورای حکام منتشر کرد، آمده است: این قطعنامه پیرو گزارش‌های مدیرکل آژانس در ماه‌های مارس و ژوئن ارائه شده که بیانگر اقدامات آژانس و تعامل آن با ایران برای شفاف‌سازی اطلاعات مربوط به ‌درستی و کامل بودن اظهارات ایران تحت معاهده پادمان و پروتکل الحاقی آن است، از جمله عدم دسترسی به 2 محل مشخص‌شده از جانب آژانس و عدم شفاف‌سازی در رابطه با سوال‌های آژانس درباره مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده احتمالی در ایران. قطعنامه مربوط بر اهمیت پایبندی کامل کشورها به تعهدات پادمانی‌شان و تسهیل دسترسی لازم در مواقع مورد توجه آژانس تأکید کرد. همچنین در این قطعنامه بر «نقش ضروری و مستقل» آژانس در راستی‌آزمایی پایبندی ایران به تعهدات پادمانی آن در زمینه تضمین معتبر ماهیت منحصرا صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران نیز تأکید شد. 

2 ماه پس از تصویب این قطعنامه، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی راهی ایران شد تا درباره اجرایی کردن مصوبات این قطعنامه از جمله صدور مجوز دسترسی به اماکن مدنظر آژانس با مقامات ایرانی گفت‌وگو کند. هر چند روز گذشته علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی گفت که «ایران در این چند سال که پرونده تصنعی برایش در آژانس ایجاد شده زیر بار خواسته‌ای خارج از چارچوب‌های قانونی نرفته و نمی‌رود و ما بر اساس حاکمیت و منافع ملی حرکت می‌کنیم و الان هم در چارچوب مقررات و تکالیف مذاکره و عمل می‌کنیم» اما اظهارات سخنگوی او در سازمان انرژی اتمی نشان می‌دهد دولت روحانی قرار است بار دیگر در برابر درخواست خارج از قاعده آژانس کوتاه بیاید. 

بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی روز دوشنبه درباره اهداف سفر گروسی به ایران گفت: در گزارش قبلی شورای حکام هم بحث 2 مکان مطرح شد و ما دلایل خودمان را داشتیم که تحت چه عنوان باید دسترسی بدهیم یا ندهیم. معمولا اینها باید با سوال شروع شود، سوال باید مبنایی داشته باشد، نمی‌تواند هر سوالی مطرح شود، باید مدرک داشته باشد، این مدارک نمی‌تواند مدارک جاسوسی باشد. وی ادامه داد: من مقاله‌ای در روزنامه ایران‌دیلی نوشتم؛ استنادات خودمان را نسبت به این بحث آژانس بیان کردیم. مواردی مثل تورقوزآباد بوده که در عین حال آنها هم دلیلی ندارند و ما هم حق‌مان است که پاسخ ندهیم اما برای اینکه آن دشمنان از این موقعیت سوءاستفاده نکنند داوطلبانه راه‌هایی را پیدا کردیم که نگرانی‌ها رفع شود. اکنون هم دنبال آن هستیم با روش‌هایی که نگرانی‌ها برطرف شود بگوییم خیلی خب، این دسترسی و ببینید که چیزی نیست اما داستان این است که این مساله باید یک بار برای همیشه تمام شود، چرا که کشورها یک احترام حاکمیتی دارند و نمی‌توانند بی‌جهت مورد سوالات متعدد و بی‌سند واقع شوند. به همین دلیل تلاش می‌کنیم ضمن در نظر گرفتن نگرانی‌های خودمان، به ملاحظات آژانس هم توجه کنیم و دست دشمنان خودمان را هم که به دنبال این هستند صرفا با یک نه گفتن، ایران را با آژانس درگیر کنند، ببندیم. 

کمالوندی درباره مکان‌هایی که آژانس درخواست بازرسی از آنها را داده است، گفت: در حال حاضر 2 مکان مورد نظر آژانس است که مختصات جغرافیایی‌اش را داده است؛ یکی بین شهرضا و آباده و یکی هم نزدیک تهران است. در این دو مورد صحبت از این بوده که باید حتما پایان کار باشد، یعنی به این شرط که دیگر بعد از این نگویند حالا باز جای دیگر به همین شکل را بررسی کنیم. آنها می‌توانند بر اساس گزارش خود ما (گزارش برای پادمان است و اظهاریه برای پروتکل) سوالی داشته باشند یا چنانچه در حین بررسی‌های خودشان به سوالی برمی‌خورند یا دسترسی می‌خواهند در داخل سایت یا سایت‌هایی که ما اعلام کرده‌ایم، می‌تواند باشد ولی اگر غیر از اینهاست باید مبانی و مستندات قوی حقوقی ارائه کنند. اگر این نباشد سنگ روی سنگ بند نمی‌شود، از فردا هر کشوری می‌تواند اسناد جاسوسی ارائه کند و بعد آژانس برود به نمایندگی از آن بررسی کند و گزارش هم بیاورد و چون آن کشور هم عضو است می‌تواند آن را ببیند و استفاده کند، یعنی وسیله کمک به سرویس‌های جاسوسی شود. 

بنابراین با توجه به رویه سیاست‌های دولت روحانی، نتیجه سفر گروسی مشخص است؛ صدور مجوز برای بازرسان آژانس به منظور بازرسی از اماکنی که بر مبنای اطلاعات سرویس‌های جاسوسی و تحت فشار آمریکا در دستور کار آژانس قرار گرفته است. 

بازی آژانس علیه ایران در نتیجه انفعال بی‌سابقه دولت روحانی در برابر آژانس و بازرسان آژانس است. آژانس در حالی در مسیر تقابل و بهانه‌گیری در موضوع ایران است که 92 درصد بازرسی‌های آژانس درباره برنامه هسته‌ای ایران است. 

محمد‌جواد ظریف در نامه‌ای که 30 مرداد به دبیرکل سازمان ملل در واکنش به اقدام آمریکا در راه‌اندازی مکانیسم ماشه نوشت، اشاره کرد «قدرتمندترین» رژیم بازرسی آژانس درباره برنامه هسته‌ای ایران اعمال می‌شود: «برنامه (هسته‌ای ایران) همچنان تحت «قدرتمندترین» رژیم بازرسی در تاریخ قرار دارد، به نحوی که از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ بیش از ۹۲ درصد از کل بازرسی‌های قابل مقایسه جهانی آژانس، در ایران انجام شده است».

اعمال قدرتمندترین رژیم نظارتی علیه ایران که تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران به ریاست ظریف در جریان توافق هسته‌ای به صورت داوطلبانه پذیرفته بود، دسترسی‌های فراتر از پادمان و حتی فراتر از پروتکل الحاقی را در اختیار بازرسان آژانس قرار داد. در نتیجه این سطح دسترسی، بازرسان آژانس که به گفته کمالوندی با سرویس‌های جاسوسی در ارتباط هستند، بیش از 33 نوبت در قالب پروتکل الحاقی یا فراتر از آن از تأسیسات سری ایران که بعضا شامل تأسیسات نظامی نیز می‌شده است، بازرسی به عمل آوردند، با این حال آژانس نه ‌تنها این اقدام را در چارچوب حسن‌نیت ایران به حساب نیاورد، بلکه از آن به عنوان فرصتی برای ایجاد ابهام یا فشار بیشتر علیه ایران بهره گرفت. علاوه بر این اقدام ایران در صدور مجوز گسترده به بازرسان آژانس برای نظارت و بازرسی از هر مکانی که به نظر آنان مشکوک می‌رسد، نه ‌تنها باعث نشده رویه آژانس مبنی بر معتبر شمردن گزارش سرویس‌های جاسوسی کشورهای دیگر درباره برنامه هسته‌ای ایران را تغییر دهد، بلکه این رویه در سال‌های گذشته پررنگ‌تر از قبل شده است. 

نکته مهم‌تر آنکه، حضور گروسی در ایران هر چند در ظاهر و به گفته مقامات ایرانی ربطی به ماجرای فعال شدن مکانیسم ماشه از سوی آمریکا ندارد اما در واقع با این موضوع ارتباط مستقیم دارد. به زعم مقامات آمریکایی، تحریم‌های سازمان ملل کمتر از 30 روز دیگر علیه ایران فعال می‌شود و همین امر احتمال دارد سبب خروج ایران از برجام شود. خروج ایران از برجام طبیعتا فروپاشی رژیم بازرسی گسترده آژانس را به دنبال دارد، چرا که این رژیم بازرسی منحصر‌به‌فرد در نتیجه برجام علیه ایران به اجرا درآمده است، بنابراین آمریکا علاوه بر طراحی یک بازی جدید علیه ایران به منظور ایجاد ابهام درباره اقدامات ایران در 2 مکان مدنظر آژانس، به دنبال حفظ رابطه فعلی ایران و آژانس است که اگر این رابطه در همین سطح حفظ شود، رژیم بازرسی‌های برجامی نیز به‌ رغم بازگشت تمام تحریم‌ها علیه ایران محفوظ خواهد ماند.