گروه سیاسی: نشست کمیسیون مشترک برجام روز گذشته با تاکید همه طرف‌ها بر غیرقانونی بودن تلاش آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه به پایان رسید. 

به گزارش «وطن امروز»، هتل کوبورگ وین روز گذشته میزبان نشست کمیسیون مشترک برجام بود؛ همان هتلی که 5 سال پیش در تیرماه سال 94 توافقنامه برجام در آن امضا شد. سناریوی جدید آمریکا علیه ایران برای فعال کردن مکانیسم ماشه، پس از شکست این کشور در پروژه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران، باعث شده بود حساسیت‌ها نسبت به جزئیات جلسه روز گذشته کمیسیون مشترک برجام برانگیخته شود. همه طرف‌ها پس از پایان این نشست با موضع‌گیری علیه تلاش آمریکا برای استفاده از اسنپ‌بک، تاکید کردند ایالات متحده از تاریخ 8 مه ‌2018 با اعلام خروج از برجام دیگر عضو این توافقنامه محسوب نمی‌شود. 

پس از اتمام نشست کمیسیون مشترک برجام، اعضای شرکت‌کننده جمع‌بندی و نتایج مذاکرات یک‌روزه خود را در قالب یک بیانیه هفت‌بندی اعلام کردند. در بند سوم این بیانیه آمده است: 

در پرتو مباحث مطروحه اخیر در شورای امنیت سازمان ملل متحد در نیویورک درباره تلاش برای بازگرداندن تحریم‌های ملل متحد که قبلا لغو شده‌اند، اعضا تاکید دوباره کردند آمریکا در تاریخ ۸ مه ‌۲۰۱۸ به صورت یک‌جانبه، توقف مشارکت خود در برجام را اعلام کرد و از آن پس، در هیچ یک از فعالیت‌های مرتبط با برجام مشارکت نداشته است. اعضا مجددا تاکید کردند بنابراین آمریکا را نمی‌توان یک دولت عضو برجام محسوب کرد. در این رابطه، اعضا همچنین بیانیه‌ها و مکاتبات مختلف قبلی خود با شورای امنیت سازمان ملل متحد در این باره، از جمله بیانیه مورخ ۲۰ آگوست ۲۰۲۰ نماینده عالی اتحادیه اروپایی در ظرفیت هماهنگ‌کننده برجام که بیان می‌کند آمریکا نمی‌تواند فرآیند بازگشت تحریم‌های ملل متحد تحت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را آغاز کند، مجددا تایید کردند. 

هلگا اشمید، معاون مسؤول سیاست خارجه اتحادیه اروپایی نیز پس از پایان نشست در توئیتی نوشت: همین حالا نشست کمیسیون مشترک برجام به پایان رسید. مهم است که ببینیم طرفین در پیدا کردن راه‌حلی برای حفظ توافق هسته‌ای با ایران و پیدا کردن راهی برای اطمینان حاصل کردن از اجرای برجام به‌رغم چالش‌های کنونی متحد هستند. 

عباس عراقچی هم که ریاست هیأت اعزامی ایران به نشست مشترک کمیسیون برجام را برعهده داشت، در گفت‌وگویی اظهار داشت: تنها راه اصولی حفظ برجام، بهره‌مندی ایران از منافع این توافق در حوزه رفع تحریم‌هاست که صرفا از طریق اتخاذ گام‌های عملی و ملموس اعضای برجام، محقق می‌شود. 

معاون سیاسی وزیر امور خارجه افزود: در این باره، اعضای کمیسیون با تاکید بر مواضع اصولی خود در جریان بررسی قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که با شکست مفتضحانه آمریکا همراه بود و همچنین مخالفت‌های اساسی خود با اقدام آمریکا برای جا زدن خود به عنوان عضو برجام و اعاده قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت علیه ایران، به طور متفق‌القول بر این عقیده بودند آمریکا از ۸ مه ‌۲۰۱۸ مشارکت خود در برجام را متوقف کرده و دیگر عضو این توافق محسوب نمی‌شود و لذا نمی‌تواند از حقوق تصریح شده در برجام از جمله با هدف برگشت تحریم‌ها استفاده کند. 

نماینده کشورمان در کمیسیون مشترک برجام همچنین گفت: موضوع دیگری که در کمیسیون به اتفاق مورد تاکید قرار گرفت، ضرورت حفظ برجام و انجام اقدامات لازم در این راستا از جمله از طریق اجرای کامل و موثر تعهدات تمام طرف‌ها بود. 

جانگ جونگ، سفیر و نماینده دائم چین در سازمان ملل هم در پیامی در حساب توئیتر خود، پیام نشست روز گذشته کمیسیون مشترک برجام در وین را واضح و روشن اعلام کرد و گفت این پیام تاکیدی بر حمایت جامعه جهانی از توافق هسته‌ای و عدم امکان آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه است. 

میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز نتیجه شانزدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام را مثبت ارزیابی و تصریح کرد: تمام اعضا مصمم هستند برای حفظ این توافق همه تلاش خود را به ‌کار گیرند. 

 

* شورای امنیت و تیر به سنگ خورده آمریکا

آمریکایی‌ها بعد از شکست اخیرشان در شورای امنیت که نتوانستند موافقت اعضا را برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران جلب کنند، به تکاپو افتاده‌اند تا با استفاده از اسنپ بک آبروی از دست رفته خود را به دست بیاورند؛ مسأله‌ای که با مخالفت طرف‌های باقیمانده در برجام مواجه شده است. 

مایک پمپئو که این روزها سکان‌دار اصلی پیشبرد این سناریوی ضدایرانی است، سعی کرد بتواند نظر مثبت رئیس جدید شورای امنیت را برای همکاری با آمریکا برای ارائه پیش‌نویس قطعنامه علیه ایران جلب کند. پمپئو با همین هدف در توئیتی نوشت: خوب است به سفیر عبدو آباری از نیجر برای ریاست شورای امنیت سازمان ملل در ماه سپتامبر تبریک بگویم. مشتاق هستم با نیجر به عنوان رئیس شورای امنیت سازمان ملل برای اطمینان حاصل کردن از اینکه شورا به قطعنامه ۲۲۳۱ عمل می‌کند و ایران را مسؤول اقداماتش می‌داند، همکاری کنم. 

به‌رغم همه تلاش‌های آمریکا، اظهارات رئیس جدید شورای امنیت در نخستین نشست خبری‌اش چیز دیگری بود. او به صراحت آب پاکی را روی دست آمریکا ریخت و تاکید کرد نیازی به ارائه یک قطعنامه تازه علیه ایران احساس نمی‌کند. 

«عبدو آباری» در نشست خبری روز نخست مسؤولیت ریاست شورای امنیت با بیان اینکه «بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱، پس از اعلام اخطار برای برقراری مکانیسم ماشه، در صورتی که هیچ یک از اعضای شورا قطعنامه‌ای برای ادامه لغو تحریم‌ها ارائه ندهند، رئیس شورا باید پس از ۱۰ روز، قطعنامه ارائه دهد»، اظهار داشت: اخطاریه آمریکا در ۲۰ آگوست به شورا ارائه شد از این رو، باید در ۳۱ آگوست یعنی روز دوشنبه، قطعنامه پیشنهادی توسط رئیس قبلی شورای امنیت یعنی نماینده دائم اندونزی ارائه می‌شد که این کار انجام نشده است. 

رئیس شورای امنیت خاطرنشان کرد: تاکنون هیچ قطعنامه‌ای مطرح نیست و هیچ درخواستی از سوی اعضای شورای امنیت در این زمینه دریافت نکرده‌ام. 

آباری با تاکید بر اینکه آنچه به عنوان جمع‌بندی توسط نماینده اندونزی در هفته گذشته اعلام شد نظر شخصی وی نبوده است، گفت: این موضع و واکنش ۱۳ عضو شورای امنیت بود که اعلام شد. 

حسن روحانی نیز طی یک تماس تلفنی با رئیس‌جمهور نیجر که کشورش ریاست دوره‌ای شورای امنیت را برعهده دارد، از حمایت‌های مستمر این کشور از توافق برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد قدردانی کرد. رئیس‌جمهور در این گفت‌وگو اظهار داشت: اطمینان دارم جمهوری نیجر به عنوان یکی از اعضای جنبش عدم تعهد، همان‌گونه که در برابر قطعنامه غیرقانونی تمدید تحریم تسلیحاتی ایران موضع بسیار سازنده‌ای داشت، در دوران ریاست خود بر شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز به شکل کاملا مستقل و حرفه‌ای عمل کرده و از سوءاستفاده از جایگاه سازمان ملل متحد و شورای امنیت برای زیاده‌خواهی و یک‌جانبه‌گرایی آمریکا جلوگیری خواهد کرد. 

 

* سناریوهای پیش روی آمریکا برای استفاده از اسنپ‌بک

طبق قطعنامه ۲۲۳۱ هر کشور عضو برجام که عدم اجرای بارز تعهدات این توافق را شناسایی و کشف کند، می‌تواند تحریم‌های بین‌المللی شدید علیه ایران را که قبل از برجام از آن آسیب می‌دید، دوباره بازگرداند. این همان مکانیسم ماشه است. در واقع مطابق بند 11 قطعنامه 2231 که الزام‌آور و ذیل ماده 41 منشور قرار دارد، در صورت اقدام یکی از اعضای برجام به استفاده از مکانیسم ماشه، بازگشت قطعنامه‌های پیشین خودکار خواهد بود و دیگر اعضای دائم شورا قادر به وتوی آن نخواهند بود. 

در ادامه، بند ١۲ قطعنامه ۲۲۳١ شورای امنیت نیز این چنین تصمیم می‌گیرد: «طبق ماده 41 منشور ملل متحد، اگر شورای امنیت قطعنامه‌ای بر اساس بند ١١ برای ادامه اجرای انقضاهای بند ۷(a) که از نیمه‌شب به وقت گرینویچ پس از سی‌امین روز پس از ارائه اخطاریه به شورای امنیت اجرایی می‌شود، تصویب نکند، همه شروط قطعنامه‌های ١۶۹۶(سال ۲۰۰۶)، ١۷۳۷(سال ۲۰۰۶)، ١۷۴۷(سال ۲۰۰۷)، ١۸۰۳(سال ۲۰۰۸)، ١۸۳۵(سال ۲۰۰۸) و ١۹۲۹(سال ۲۰١۰) که طبق بند ۷(a) منقضی شده‌اند، به همان شکل که قبل از تصویب این قطعنامه اعمال می‌شدند، اعمال خواهند شد و تدابیری که در بندهای ۷، ۸ و ١۶ تا ۲۰ این قطعنامه آمده، انقضا پیدا می‌کند، مگر اینکه شورای امنیت طور دیگری تصمیم بگیرد».

حال آمریکا قصد دارد ابتدا خود را از نظر حقوقی همچنان یک عضو توافقنامه برجام جا بزند و سپس با سوءاستفاده از بند 11 و 12 قطعنامه 2231، یا موافقت اعضای شورای امنیت را برای صحه گذاشتن بر نقض برجام از سوی ایران به بهانه آزمایش‌های موشکی جلب کند یا اینکه به صورت یک‌جانبه و بدون نظر سایر اعضای شورای امنیت، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند؛ سناریویی که تاکنون با مخالفت اعضای شورای امنیت سازمان ملل و طرف‌های باقیمانده در برجام مواجه شده و بسیاری از کارشناسان احتمال موفقیت آن را نزدیک به صفر پیش‌بینی کرده‌اند.