دکتر محمد شفیع مصطفی از نخستین روزهای انقلاب اسلامی ایران بدان پیوست اما هیچگاه ارتباط خود با سرزمین مادری‌اش کشمیر را نگسست و همچنان یکی از فعالان احقاق حقوق آن سامان محسوب می‌شود.

***

* جامعه شیعیان هند چه ویژگی‌هایی دارد؟ 

شیعیان تقریبا یک‌پنجم از جمعیت مسلمانان هند را شامل می‌شوند. در اغلب شهرها پراکنده‌اند اما مراکز عمده‌شان در لکنو، حیدرآباد و بمبئی است که بویژه در ایام محرم با توجه به مراسم پرشورشان حضور چشمگیر در عرصه عمومی دارند. 

البته آمار دقیقی درباره جمعیت کل مسلمانان هند در دست نیست. اول انقلاب اسلامی، رهبران مسلمان هند مدعی بودند 270 میلیون پیرو دارند و از آن زمان جمعیت این کشور ۲ برابر شده است (یک میلیارد و 400 میلیون نفر). اگر چه نمی‌توان گفت الزاما جمعیت مسلمانان نیز ۲‌برابر شده و به بیش از 500 میلیون نفر رسیده اما چون سبک زندگی مردم در شبه‌قاره تفاوت زیادی ندارد، قطعا خیلی بیش از آمار حدود 200 میلیون نفری است که دولتی‌ها اعلام می‌کنند. 

 

* آیا شیعیان رهبری مشخصی دارند؟

متاسفانه خیر! برخلاف کشورهای غربی که در آن جوامع شیعه از ملیت‌های مختلف بوده اما برای مراسم و مناسک زیر خیمه امام حسین(ع) گرد هم جمع شده و منسجم می‌شوند، در هند اینگونه نیست چون جوامع مسلمان بومی محسوب و به مناطق و شعب مختلف تقسیم می‌شوند. در هر منطقه‌ای شیعیان به روحانی‌های هم‌محل خودشان رجوع می‌کنند و عمده فعالیت مشترک‌شان به عزاداری محرم خلاصه شده است؛ به عبارتی مرجعیت واحد ندارند. این ناشی از ترس سیاست استکبار جهانی است که بشدت روی متفرق کردن شیعیان کار کرده است. همین سنت قمه‌زنی باعث شده رسانه‌های داخلی و خارجی از آن سوءاستفاده کرده و تصویر بدی از شیعیان به سایر هندی‌ها ارائه کنند؛ مثلا یک بچه خردسال با سر خونین را در مراسم عاشورا نشان می‌دهند. 

 

* در فقدان یک رهبری واحد داخلی، می‌توانیم بگوییم شیعیان هندی نگاه‌شان به ایران است؟

بله! منطقی است. قبل از انقلاب این روحانیون نجف بودند که نقش مرجعیت شیعیان هند را داشتند اما بعد انقلاب، مرجعیت ایران بویژه میان نسل جوان و تحصیلکرده‌های ما پررنگ است. 

 

* حتما شما سفر اوایل انقلاب حضرت آقا به هندوستان را به خاطر دارید. 

من آن زمان ایران بودم اما از طریق بستگان‌مان که ایشان نزد آنها در سرینگار (مرکز کشمیر) و دیگر شهرها سکونت داشتند از احوالات آقای خامنه‌ای باخبر بودم. از شهرهای دیگر هند هم که ایشان به آنجاها رفتند، از حیدرآباد بیشتر خبر داشتم. 

 

* با توجه به اینکه ایشان آن زمان هنوز رئیس‌جمهور نشده بودند، دلیل استقبال تاریخی هندی‌ها از سفرشان چه بود؟

آن موقع مردم ما فقط امام [خمینی] را می‌شناختند و چون آقای خامنه‌ای از طرف امام آمده بودند، مردم با جان و دل استقبال ‌کردند. 

 

* از آن سفر چه چیزی برای‌تان خاطره شد؟

هنوز هم خاطرات آن سفر بین مردم بویژه کشمیری‌ها نقل محافل است و طبیعتا لحظه ماندگار برای ما در منطقه خودمان بود. در سرینگار، ایشان در نماز جمعه مسجد جامع سنی‌ها شرکت کردند در حالی که ما شیعیان مسجد جامع خودمان را داریم. این به نشانه دعوت به وحدت مسلمانان بود چون سنی‌ها در اکثریت بودند. اهل سنت استقبال پرشوری کردند و اتفاقا با وجود اصرار آنها برای آنکه آیت‌الله امام جماعت شوند، ایشان به نشانه احترام به اهل سنت نپذیرفتند و پشت سر امام آنها نماز خواندند. چنین رفتاری باعث شده بود آن موقع سنی‌های هند خیلی به انقلاب ایران امید ببندند، بویژه در کشمیر هنوز هم انقلاب میان اهل سنت طرفدار دارد. 

 

* سنی‌های هند بیشتر از چه مذهبی هستند؟

40 سال پیش- زمان آن سفر تاریخی- عمدتا حنفی بودند اما بتدریج با تبلیغات سعودی‌ها بخشی از مسلمانان سنی در حال گرایش به مذهب حنبلی هستند، چرا که وهابی‌ها فکر می‌کنند این مذهب به خودشان نزدیک‌تر است. 

 

* گفته می‌شود حکومت هند به شیعیان بیش از دیگر مسلمانان گرایش دارد، این حقیقت دارد؟

تا حدودی. قبل‌ترها فرقی بین شیعه و سنی نبود اما به مرور که نفوذ سعودی‌ها و وهابی‌ها روی مسلمانان اهل سنت افزایش یافت، هندی‌ها (دستگاه حکومتی) اعتمادشان را به آنها از دست دادند و بیشتر به شیعیان رو کردند. حساسیت هندوها به اهل سنت هم به‌خاطر تصویر خشنی است که توسط وهابی‌ها ارائه می‌شود و هم اینکه از آنها به‌خاطر نزدیکی به پاکستان احساس خطر می‌کنند. متاسفانه این به خاطر عقب مانده نگاه داشتن جامعه مسلمانان هم هست. اگر آنها بیشتر به تحصیلات و پیشرفت اجتماعی رغبت داشتند، آگاهی بیشتری نسبت به مسائل روز داشتند و فریب وهابی‌ها را نمی‌خوردند. 

 

* به همین خاطر است که دستگاه‌های نظامی و امنیتی هند شیعیان را برای همکاری به سایر مسلمانان ترجیح می‌دهند؟

نمی‌توانم این را تایید کنم اما قطعا اعتماد بیشتری نسبت به شیعیان در دستگاه حکومتی هند وجود دارد. ما در مجموع ۳ رئیس‌جمهور مسلمان داشته‌ایم- البته همانطور که می‌دانید در هندوستان رئیس‌جمهور نسبت به نخست‌وزیر اختیارات کمتری دارد- که هیچ کدام از نحله غالب اهل سنت نبوده‌اند. در واقع یکی از آنها یعنی آقای ذاکر حسین، شیعه اثنی‌عشری و ۲ نفر دیگر از صوفیان و محبان اهل‌بیت بوده‌اند. 

 

* ارتباط شیعیان هند با یکدیگر چگونه است؟

این ارتباط قبلا منسجم‌تر بود اما هنوز هم برای جلساتی که گاه به گاه میان شیعیان در لکنو و دهلی برگزار می‌شود، از شیعیان جامو و کشمیر دعوت می‌شود. 

 

* آیا شیعیان در هیچ یک از مناطق قدرت دارند مثلا در کشمیر؟

در کشمیر با آنکه نسبت جمعیت شیعیان به کل مسلمانان در جامو و کشمیر تقریبا با دیگر نقاط هند برابر است، یعنی تقریبا یک‌پنجم اما چون منطقه‌ای است که اکثریت 80 درصدی با مسلمانان است، شیعیان انسجام بیشتری دارند و اغلب مرجعیت ایران را قبول دارند. البته به این معنی نیست که آنها قدرت منطقه‌ای دارند. 

 

* با توجه به رابطه بهتر شیعیان با حاکمیت، پس چرا در مراسم عاشورا و تاسوعای امسال در سرینگار کشمیر، پلیس به عزاداران سیدالشهدا(ع) حمله و ۴۰ نفر را مجروح و حدود ۲۰۰ تن را بازداشت کرده است؟

این برخورد ربطی به شیعه و سنی ندارد. مسلمانان جامو و کشمیر همگی از سرکوب و خفقان ناراضی‌اند. خصوصا از آگوست پارسال که وضعیت اختصاصی جامو و کشمیر توسط دولت بی‌جی‌پی(بهاراتیا جاناتا) لغو شد و منطقه دیگر فاقد دولت محلی و قانون اساسی نسبتا مستقل است. تازه چند وقتی است که روزنامه‌ها و اینترنت و تلفن به شکل محدود دوباره برقرار شده ولی هنوز نماز جمعه تعطیل است. دولت هند می‌ترسد از اینکه مردم تحت هر عنوانی جمع شوند و علیه حکومت مرکزی شعار دهند. 

 

* رهبر انقلاب اسفندماه خطاب به دولت هند هشدار دادند که باید در غائله کشتار مسلمانان مقابل هندوهای افراطی بایستد و همچنین برای مسلمانان پیام فرستادند که بیش از این در مقابل این ظلم سکوت نکنند. این پیام چه بازتابی در آنجا داشت؟

در فضای مجازی بازتاب زیادی داشت. همانطور که گفتم مسلمانان و شیعیان مرجعیت واحدی ندارند و وقتی یک رهبر واقعی وارد صحنه می‌شود برای‌شان غنیمت است. اما باید در نظر گرفت که وهابی‌ها نمی‌گذارند قاطبه اهل سنت با شیعیان متحد شوند. متاسفانه چه در هند و چه کشمیر بین خود شیعیان انسجام چندانی وجود ندارد و نیروهای‌شان پشت سر روحانیون محلی تقسیم شده است. امیدوارم این پیام فرصتی شود تا آنها پشت سر رهبری واحد جمع شوند. 

 

* آیا اینکه نارندرا مودی به عنوان یک هندوی افراطی که در بالاترین مقام اجرایی هندوستان است لب به مدح سالار شهیدان می‌گشاید نشانه ترس دهلی‌نو از پیام رهبری نیست؟

البته درباره هندوهای عادی بی‌سابقه نبوده است. هر سال شاهدیم که در برخی شهرها، هندوها در مجالس عزاداری امام حسین(ع) سخنرانی کرده یا نذری پیشکش می‌کنند اما در میان هندوهای افراطی آن هم کسی مثل مودی که نه فقط به آمریکا و ترامپ، بلکه به اسرائیل نزدیک است، این اتفاق تازه‌ای بود. این نشان می‌دهد پیام حضرت آقا را گرفته‌اند و می‌خواهند اوضاع کمی آرام شود. پیام رهبری این موضوع را به دهلی‌نو یادآوری کرد که مسلمانان هند بی‌صاحب نیستند و نمی‌توان یک‌پنجم جمعیت را از حقوق اجتماعی و حتی سلسله‌مراتب دستگاه حاکمیت حذف کرد.