احسان سالمی: اسکار استانداردهای جدیدی را برای صلاحیت نامزدی بهترین فیلم معرفی کرده است؛ استانداردهایی که باعث ایجاد قضاوت‌هایی متفاوت درباره این رویداد در ظاهر هنری شده است؛ رویدادی که سال‌ها به عنوان یکی از هنری‌ترین رویدادهای سینمایی جهان معرفی شده اما حالا در روزگاری که کرونا فاصله‌ میان همه ابنای بشر را حداقل در یک موضوع یعنی خطر ابتلای به آن، به کمترین میزان خود رسانده است، تصویری متفاوت از جشن سینمایی را در اذهان ساخته است. 

نکته اینجاست که این تصویر جدید برخلاف همیشه دیگر با روتوش هنر قابل ترمیم نیست و حالا به قول معروف لخت بودن پادشاه بیشتر از همیشه عیان شده است؛ پادشاهی که سال‌ها متر و معیار روشنفکری بود اما گویا دیگر علاقه‌ای به این ظاهرسازی‌ها و اداهای روشنفکرانه ندارد. 

 

* هنر علیه هنر!

بر اساس آنچه از سوی آکادمی اسکار اعلام شده، برای نود‌و‌چهارمین و نود‌و‌پنجمین دوره جوایز اسکار که در 2022 و 2023 برگزار خواهد شد، یک فیلم برای اینکه در رقابت بخش اسکار بهترین فیلم واجد شرایط شناخته شود، باید فرم محرمانه استانداردهای آکادمی را ارائه دهد. از سال 2024 برای جوایز اسکار نود و ششم، فیلم ارائه‌شده برای بخش اسکار بهترین فیلم باید حداقل 2 مورد از 4 استاندارد اعلام‌شده را داشته باشد. هر چند که دیگر شاخه‌های اسکار (مثل بهترین فیلم بین‌المللی، بهترین انیمیشن و بهترین مستند) همچنان به روال قدیم بررسی می‌شوند اما استانداردهای تعریف‌شده برای حضور یک اثر در جمع مدعیان گرفتن اسکار بهترین فیلم، ملاک‌هایی است که از اساس با آنچه ما به عنوان شاخصه‌‌های هنری می‌شناسیم، در تناقض است و این بزرگ‌ترین نکته‌ای است که در ارتباط با این تغییرات می‌توان به آن اشاره کرد. 

برای نمونه استاندارد اول که به عنوان استاندارد A معرفی شده، شامل سرفصلی با عنوان «ارائه روی پرده، مضامین و روایت‌ها» است که خود چند زیرمجموعه را دربر می‌گیرد. یکی از آنها حضور الزامی یک بازیگر (حداقل یکی از نقش‌های اصلی یا بازیگران مکمل نقش‌های مهم) از نژاد یا قومیتی است که تاکنون کمتر روی پرده تصویر شده است. جالب اینکه آکادمی در اوج صراحت قومیت این افراد را هم مشخص کرده است و از این گفته که فیلم‌های متقاضی در بخش بهترین فیلم اسکار برای برخورداری از این شاخص باید از بین آسیایی‌ها، لاتین‌ها‌، سیاه‌پوستان، بومی‌های آمریکا، آلاسکا یا اهالی خاورمیانه به انتخاب یکی از بازیگران خود بپردازند. این شاید در ظاهر امر تلاش برای برابری قومیتی در هالیوود باشد ولی در باطن امر با شاخصه‌های هنری یک اثر در تناقض است. اساسا آثار هنری براساس آنچه تاکنون خود هالیوود مدعی آن بوده، با اینگونه تحمیل‌ها قابل جمع شدن نبوده که حالا با یک دستور بتوان این مسیر را تغییر داد. 

 

* با افتخار حامی همجنس‌گرایان هستیم!

چند سال پیش که بهروز افخمی، کارگردان سینمای ایران در گفت‌وگو با «وطن امروز» از این گفته بود که «کن» جشنواره دگرباش‌هاست، بسیاری به این حرف انتقاد کردند که مگر جایزه دادن به چند اثر مرتبط با این موضوع، لزوما به معنی حمایت از آن است؟ اما حالا اسکار که از منظر اعتبار بین‌المللی همرده «کن» به عنوان هنری‌ترین رویداد سینمایی جهان است، با صراحت اعلام می‌کند اصلا شرط حضور در جمع مدعیان رسیدن به اسکار بهترین فیلم، توجه به همجنس‌گرایان است! بر اساس آنچه در یکی دیگر از سرفصل‌های موردنظر برای حضور یک اثر در جمع آثار مدعی بهترین فیلم اسکار ذکر‌ شده، حداقل 30 درصد از بازیگرانی با نقش فرعی باید از 2 گروه یا بیشتر از این گروه‌ها باشند: «زنان، نژادها و قومیت‌های کم‌نماینده، افراد معلول یا دارای مشکل شنوایی و گرایش‌های جنسی جز دگرجنس‌گرایی». حالا دیگر برگزار‌کنندگان این رویداد تعارف را کنار گذاشته‌اند و صراحتا از این می‌گویند که می‌خواهند از همجنس‌گرایان حمایت کنند. این موضوع صرفا مربوط به بازیگران نیست و در حوزه رهبری خلاقانه و تیم پروژه که در شاخصی با عنوان B»‌» ذکر شده، یک بار دیگر تکرار شده است، به این معنا که برای به دست آوردن استاندارد B فیلم باید حداقل 2 نفر از سمت‌های رهبری خلاقانه (نویسنده، بازیگردان، فیلمبردار و...) یک اثر باید از میان «زنان، نژادها و قومیت‌های کم‌نماینده، افراد معلول یا دارای مشکل شنوایی و گرایش‌های جنسی جز دگرجنس‌گرایی» باشند. 

 

*دخالت آشکار در حوزه محتوایی به سبک آکادمی هنری اسکار!

ماجرای دخالت آشکار آکادمی اسکار در روند ساخت آثاری که قرار است در هالیوود تولید شوند، صرفا محدود به مسائل فنی نمی‌شود بلکه این آکادمی تصمیم گرفته رسما اعلام کند که می‌خواهد در محتوای آثار متقاضی حضور در این رویداد نیز دست ببرد! در یکی دیگر از شاخصه‌های مربوط به فیلم‌های مدعی حضور در جمع بهترین فیلم، به محورهای داستانی این آثار اشاره شده است. بر این اساس محوریت داستان باید درباره یکی از شاخه‌های زیر باشد؛ «زنان، نژادها و قومیت‌های کم‌نماینده، افراد معلول یا دارای مشکل شنوایی و گرایش‌های جنسی جز دگرجنس‌گرایی». یعنی نه‌تنها حداقل یکی از عوامل این آثار باید از میان همجنس‌گرایان انتخاب شود بلکه یکی از شاخصه‌های قبولی در اسکار، پرداختن به موضوع همجنس‌گرایی خواهد بود! 

 

* ناگهان پرده برانداخته‌ای یعنی چه؟

آکادمی اسکار در شرایطی در 4 شاخص A و B و C و D سعی کرده به بهانه اعتراضات چند سال اخیر به عدم تنوع نژادی و جنسیتی در آثار هالیوودی به نوعی با برقراری این نظم جدید شرایط را به سمت شرایط ایده‌آل ببرد که اولا تعیین همین شرایط جدید خود مهر تاییدی بر همه اعتراضاتی است که در چند سال اخیر درباره نابرابری شدید موجود در هالیوود مطرح شده بود. از سوی دیگر این سیاست‌های اعلامی تازه، پرده از ماهیت در ظاهر هنری این آکادمی و جوایز آن برداشت. اگر تا دیروز گروهی از شبه‌روشنفکران ایرانی مدعی فعالیت رویدادی همچون اسکار فقط در چارچوب مسائل هنری بودند، حالا دیگر رسما باید برای همیشه با طرح چنین استدلال‌هایی خداحافظی کنند. اسکار ناگهان پرده‌ برانداخته و رویی متفاوت از خود نشان داده است. حالا دیگر بهانه‌ای دست شبه‌روشنفکران وطنی نیست برای آنکه هر بار که در مقام مقایسه رویدادهای سینمایی داخل ایران با رویدادهای خارج از ایران از منظر ایدئولوژیک می‌رویم، رویکردهای کاملا هنری اسکار را به رخ مخالفان بکشند!

 

* آیا ما هم می‌توانیم مسیر اسکار را برویم؟

اما فارغ از تغییر و تحولات صورت‌گرفته در مسیر فعالیت آکادمی اسکار در سال‌های آینده، یکی از سوالات جدی پس از انتشار خبر این تغییرات، مقایسه این شرایط با شرایط حاکم بر سینمای ایران است. در شرایطی که بسیاری از سینماگران ایرانی در همه این سال‌ها با متهم کردن جشنواره فیلم فجر به داشتن رویکردهای ایدئولوژیک، سعی در تحقیر این رویداد داشته‌اند، حالا اسکار زمین این بازی را از اساس تغییر داده است. سوال جدی این روزها از سینماگران ایرانی می‌تواند این باشد که آیا می‌شود سال آینده، جشنواره فیلم فجر نیز همچون اسکار با صدور یک بیانیه اعلام کند که مثلا از این به بعد باید حتما 50 درصد از آثار حاضر در جشنواره فیلم فجر، رویکردهایی مطابق با انقلاب اسلامی، دفاع‌مقدس، زندگی نیروهای انقلاب و حوادث مهم تاریخ انقلاب اسلامی داشته باشد؟ آیا اتخاذ چنین تصمیمی باز هم از سوی برخی اهالی سینما با برچسب‌هایی همچون «جشنواره دولتی» روبه‌رو می‌شود؟ پس در این شرایط نظر این گروه در ارتباط با تصمیمات اخیر اسکار به عنوان معتبرترین رویداد سینمایی جهان چیست؟ سوالاتی که پاسخ به آنها قطعا شما را با ابعاد وسیع‌تری از تناقضات جریان شبه‌روشنفکری سینمای ایران آشنا خواهد کرد.