سخنرانی رهبر انقلاب به مناسبت چهلمین سالگرد آغاز جنگ تحمیلی رژیم بعث علیه ایران، گزاره‌های قابل تاملی درباره نسبت ادبیات دفاع‌مقدس با دیگر وجوه فرهنگ و هنر داشت. ایشان با اشاره به مساله تحریف، بر تقویت ادبیات دفاع‌مقدس تاکید کردند. به گزارش «وطن امروز»، رهبر انقلاب با بیان این جمله که ما هر چه از لحاظ زمان از دفاع‌مقدس دور می‌شویم، از لحاظ معرفت باید به دفاع‌مقدس نزدیک‌تر بشویم، گفتند: «تحریف در کمین است، دست‌های تحریف‌گر در کمینند. خب! شماها مردان جنگید، الان حضور دارید. بالاخره شماها یک چیزی می‌گویید، یک دفاعی می‌کنید اما 20 سال دیگر خیلی‌ از این جمعیتی که امروز حضور دارند نیستند، 30 سال دیگر عده‌ بیشتری نیستند. دست تحریف، این بخش پردرخشش تاریخ ما را ممکن است مخدوش کند؛ لذا باید کار کنیم، معرفت ما باید زیاد بشود، ادبیات دفاع‌مقدس باید تقویت بشود».

اهمیت ادبیات دفاع‌مقدس البته پیش‌تر نیز مورد تاکید رهبر انقلاب قرار گرفته بود. در نتیجه همین تاکید در رابطه با روایت جنگ و تقویت ادبیات دفاع‌مقدس، شخصیت‌های فراوانی که پیش‌تر از گفتن خاطرات خود امتناع می‌کردند، با بیان آنچه در دفاع‌مقدس روی داده به تقویت این مسیر کمک کردند. حالا صدها عنوان کتاب از روایت فرماندهان و رزمندگان عادی تا شرح عملیات‌ها منتشر شده است و می‌تواند حوزه‌های دیگر هنر انقلاب را نیز تغذیه کند؛ آنچنان که رهبر انقلاب نیز در سخنرانی روز گذشته ادبیات دفاع‌مقدس را به «چشمه جوشنده» تعبیر کردند و گفتند: «ما احتیاج داریم به تولید متن. اگر متن خوب و فاخر تهیه شد، آن وقت نمایشنامه از روی آن درست می‌شود، فیلم سینمایی درست می‌شود. مثلا فرض کنید که شنیدم از همین کتاب شهید خوش‌لفظ، یکی از شعرای متعهد کشور ما 10 غزل درست کرده؛ اگر شعرای متعهد وارد بشوند، ده‌ها دیوان از این کتاب‌های دفاع‌مقدس ممکن است شعر درست کنند؛ شعر هنر بزرگی است، همین طور فیلم، همین طور سینما، آثار سینمایی و مانند اینها. در دنیا هم همین جور است. در دنیا شاید بخشی از بهترین آثار سینمایی دنیا اقتباس از نوشته و متن‌های فاخر است؛ از رمان‌های فاخر و نوشته‌های فاخری که قبل از آنها نوشته شده. از روی آن می‌سازند. ما هم باید همین کار را بکنیم، باید این متن‌های فاخر را تهیه کنیم، بر اساس این متن‌ها فیلم به وجود بیاید، تئاتر روی صحنه برود و از این قبیل، بنابراین کار مهمی است».

رهبر انقلاب همچنین پیرامون شخصیت‌پردازی رزمندگان نیز نکات قابل تاملی مطرح کردند که می‌تواند سرلوحه سینماگران، نهاد‌ها و بخش‌هایی قرار بگیرد که در آثار مکتوب و نمایشی برای به تصویر کشیدن زندگی و زمانه، روحیات و اخلاق رزمندگان فعالیت‌هایی انجام داده و می‌دهند. ایشان در این باره گفتند:«یکی از کارهای بسیار لازم، بزرگداشت و شخصیت‌پردازی شخصیت‌هاست. بعضی‌ شخصیت‌ها البته مشاهیرند- مشاهیر ارتشی، مشاهیر سپاهی، مشاهیر نیروی انتظامی و بعضی‌های‌شان مشاهیر مبارز که جزو اینها نبودند، بسیجی بودند- اما بسیاری‌ها از غیر مشاهیرند. خیلی‌ از این شرح حال‌هایی که نوشته می‌شود، از افرادی است که هیچ شهرتی ندارند و از این قبیل زیادند اما کارهای بزرگ انجام دادند، مسائل مهمی به اینها منسوب است».

***

بخش‌هایی از سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی در ارتباط تصویری با مراسم تکریم و تجلیل از پیشکسوتان دفاع‌مقدس و مقاومت، مشخصا برای اهالی ادبیات دفاع‌مقدس از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا ایشان در این سخنرانی صراحتا به اهمیت والای ادبیات دفاع‌مقدس به عنوان سرچشمه‌ای جوشان اشاره کردند و گفتند: «تولید متون فاخر ادبی به‌ عنوان منابع غنی برای خلق آثار هنری مساله‌ای مهم است، همچنین از لزوم شخصیت‌پردازی از شهیدان و رزمندگان جنگ هم نباید گذشت، در این راستا موضوع یادواره‌های دفاع‌مقدس نیز مساله مهم دیگری است که از ایجاد فاصله نسلی در مقوله جهاد و مقاومت جلوگیری می‌کند. کارهای انجام‌شده درباره دفاع‌مقدس باارزش اما کم است و هر چه از زمان دفاع‌مقدس دورتر می‌شویم باید به معرفت آن نزدیک‌تر شویم، چراکه دست‌های تحریف‌گر در کمین هستند و باید مراقب تلاش دشمنان در تحریف واقعیات این قطعه از هویت برجسته ایرانیان باشیم».

سخنان مقام معظم رهبری درباره اهمیت ادبیات دفاع‌مقدس در توسعه تولید آثار هنری و همچنین جلوگیری از تحریف، مورد توجه بسیاری از اهالی فرهنگ و هنر قرار گرفته است. به همین بهانه با اکبر صحرایی، برنده ۳ دوره جایزه کتاب سال دفاع‌مقدس به گفت‌وگو نشستیم.

***

* آقای صحرایی! سخنان مقام معظم رهبری درباره اهمیت ادبیات دفاع‌مقدس بشدت مورد توجه اهالی فرهنگ و هنر قرار گرفته است، به نظر شما برای اینکه این نکات و توصیه‌های مهم ایشان در این باره به دست فراموشی سپرده نشود، چه باید کرد؟

ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که حدود 30 سال است از دوران دفاع‌مقدس می‌گذرد، دلسوزان و پیشکسوتان ادبیات دفاع‌مقدس، نقدها و مشکلات این عرصه را به صورت پراکنده بیان کرده‌اند که خیلی از این موارد و ضعف‌ها هنوز رفع نشده است. مقام معظم رهبری نیز در سخنان‌شان به مناسبت آغاز هفته دفاع‌مقدس، نکات و توصیه‌های کاملا آسیب‌شناسانه و کارشناسانه‌ای از روند ادبیات دفاع‌مقدس طی ۳ دهه داشتند که این مساله نشان‌دهنده شناخت عمیق رهبر معظم انقلاب نسبت به ادبیات دفاع‌مقدس است. به شکلی کاملا هوشمندانه همه نکات آسیب‌شناسانه و اصولی پیشکسوتان ادبیات دفاع‌مقدس طی 30 سال اخیر در قالب سخنان مقام معظم رهبری بازگو شده است.

 

* بدون شک سطح بالای سخنان رهبری درباره ادبیات دفاع‌مقدس از اشراف کامل و علاقه شدید ایشان به ادبیات نشأت می‌گیرد. 

دقیقا همین‌طور است. به جرات می‌توان گفت مقام معظم رهبری کارشناسی خبره و توانا در حوزه ادبیات به شمار می‌روند و از سوی دیگر ایشان عمده وقت خود را به مطالعه اختصاص می‌دهند که بدون اغراق می‌توانم بگویم ایشان از بسیاری از رمان‌خوان‌های حرفه‌ای، بیشتر رمان خوانده‌اند که این حجم از مطالعات بالا و عمیق به سطح کیفی بالای نظرات کارشناسی حوزه ادبیات ایشان انجامیده است. 

 

* به نظر شما مهم‌ترین وظیفه مسؤولان فرهنگی و اهالی فرهنگ و ادب درباره توصیه‌ها و بیانات اخیر رهبری درباره ادبیات دفاع‌مقدس چیست؟

در گــــام اول، سخنـــــان کارشناسانه و دقیق ایشان درباره ادبیات دفاع‌مقدس باید به طور گسترده توسط اهالی فرهنگ و رسانه مورد بازنشر قرار گیرد. گام دوم که بسیار مهم‌تر از مرحله اول است، برداشتن قدم‌های استوار و برنامه‌ریزی شده در راستای رفع نقاط ضعف این حوزه است که متاسفانه معمولا مسؤولان فرهنگی کشور و اهالی فرهنگ در این مرحله به کندی حرکت می‌کنند. 

به طور مثال درباره بیانات و راهکارهای کارشناسانه و علمی مقام معظم رهبری در حوزه‌های فرهنگی، نهادهای مختلف به برپایی چند همایش و سمینار بسنده می‌کنند که اغلب این مراسم‌ها از خروجی روشنی برخوردار نیست. امیدواریم برای یک بار هم که شده درباره راهکارهای رهبری در مقوله ادبیات دفاع‌مقدس، مسؤولان نهادهای مختلف فرهنگی و اهالی فرهنگ و ادب به طور منسجم و یکپارچه اتفاقات مهم و خوبی را رقم بزنند و با برپایی جلسات آسیب‌شناسانه به بررسی عمیق این نقطه نظرات بپردازند. 

 

* البته اینجا باید نهادهای مختلف فرهنگی کشور هم نقش‌آفرینی کنند.

متاسفانه اغلب نهادهای فرهنگی و دولتی طی سال‌های اخیر در حوزه ادبیات دفاع‌مقدس به برپایی مراسم‌های نمادین در هفته دفاع‌مقدس بسنده می‌کنند و ترجیح می‌دهند با پز روشنفکرمآبانه خود، شرایط جذب روشنفکران اهالی فرهنگ را مهیا کنند که حتی در راستای این هدف خود هم آنچنان موفق نبوده‌اند و اینجاست که باید گفت حوزه ادبیات دفاع‌مقدس از مظلومیت خاصی در میان نهادهای متولی حوزه فرهنگ برخوردار است. بنده به دوستانی که در نهادهای فرهنگی مسؤولیت دارند یک نکته مهم یادآوری می‌کنم و آن اینکه فراموش نکنند بار اصلی ادبیات معاصر طی سال‌های اخیر بر دوش ادبیات دفاع‌مقدس بوده است و کمرنگ شدن این حوزه مهم‌ترین آسیب را به بدنه ادبیات کشور وارد می‌کند و آنجاست که باید گفت‌ تر و خشک با‌هم می‌سوزد. 

 

* و سخن پایانی؟ 

درباره ادبیات دفاع‌مقدس اگر ساعت‌ها و روزهای متوالی هم صحبت شود، باز شاهد بازگو نشدن بخش‌های مهمی از این حوزه خواهیم بود که این مساله تنها از اهمیت بالای ادبیات دفاع‌مقدس نشات می‌گیرد، از سوی دیگر فراموش نکنیم بیانات مقام معظم رهبری درباره ادبیات دفاع‌مقدس حاوی این نکته مهم است که «ادبیات» مادر همه شاخه‌های فرهنگی و هنری است که بی‌توجهی به «دفاع مقدس» به عنوان مهم‌ترین زیرشاخه آن تبعات بسیار منفی‌ای را برای همه حوزه‌های هنری در پی خواهد داشت و امیدوارم روزی فرا برسد که با خبرنگاران درباره دستاوردهای ادبیات دفاع‌مقدس پس از رهنمودهای مقام معظم رهبری صحبت کنم.