گروه اقتصادی: رشد پرشتاب بازار سرمایه چند هفته است با افت‌های پرشتاب به فراموشی سپرده شده است. روند نزولی بازار سرمایه روز گذشته هم ادامه یافت تا برای نخستین‌بار پس از 9 تیرماه سال جاری که از کانال یک میلیون و 400 هزار فراتر رفت، دوباره به این کانال بازگردد. شاخص کل بازار سرمایه روز گذشته با 23 هزار و 28 واحد کاهش به رقم یک میلیون و 492 هزار و 901 واحد رسید. شاخص کل هم‌وزن هم با 3 هزار و 863 واحد کاهش به رقم 398 هزار و 399 واحد رسید. در جریان معاملات روز گذشته بازار سرمایه تعداد 9 میلیارد و 580 میلیون واحد سهم به ارزش تقریبی 8 هزار و 683 میلیارد تومان معامله شد. 

 

* روزهای سبز و سرمستی رشد

زمستان سال گذشته بود که شیب صعودی بازار سرمایه، تند شد. همان هنگام شاپور محمدی، رئیس وقت سازمان بورس و اوراق بهادار با هدف کاستن از شتاب رشد بورس و جلوگیری از تشدید حباب در بازار، در مصوبه‌ای دامنه نوسان قیمت در بازار را از 5 به 2 درصد کاهش داد. این اقدام اما با واکنش منفی بازار سرمایه و البته مسؤولان دولت مواجه شد. یک ماه پس از این تصمیم فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی طی حکمی، محمدی را برکنار و حسن قالیباف‌اصل را به ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار منصوب کرد. این جابه‌جایی در رأس مدیریت سازمان بورس از اشتیاق دولت به ادامه روند پیشین بازار سرمایه حکایت داشت. 

 

* اطمینان‌بخشی برخی مسؤولان

یکی از نقدهای وارد به مسؤولان در موضوع بورس، ارسال سیگنال‌های تضمین سود مسؤولان به مردم به شکل‌های مختلف است. برخی مسؤولان از نهادها و دستگاه‌های مختلف در مناسبت‌های گوناگون با ابراز خوشحالی از صعود بورس، مردم را نسبت به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه دعوت می‌کردند. یکی از این افراد، علی آقامحمدی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است. اردیبهشت‌‌ماه سال جاری بود که آقامحمدی با حضور در برنامه گفت‌و‌گوی ویژه خبری با تاکید بر تاثیر بازار سرمایه بر اشتغال‌زایی و... گفت: «مردم به اظهارنظر‌های منفی درباره آینده بورس توجه نکنند اما مسؤولان به نقد‌های کارشناسان و آسیب‌شناسی آینده بورس توجه کنند». جز آقامحمدی، مسؤولان دیگری هم بودند که بدون توجه به تذکرات کارشناسان نسبت به صعود بی‌منطق بورس، به تمجید از این روند پرداخته و مردم را به سرمایه‌گذاری در آن تشویق می‌کردند. با این حال یک نفر در این میان بیش از هر کس دیگر، به مردم بابت ورود به بورس و کسب سود از این محل اطمینان داد. 

 

* مردم همه چیز را به بورس بسپارند!

شاید نقطه اوج امیدبخشی مسؤولان را بتوان در سخنان روحانی دید. رئیس دولت پنجشنبه 16 مردادماه سال جاری در آیین بهره‌برداری از طرح‌های ملی وزارت نفت گفت: «آنهایی که کارمند هستند و حقوق ثابت دارند، وقتی بازنشسته می‌شوند، این حقوق ثابت و کمتر می‌شود و باید چیزی در کنار آن باشد که در دوران بازنشستگی آن را جبران کنند و آن هم صندوق‌هایی است که امروز فعال است و ان‌شاءالله با شرایطی که بورس ما فراهم می‌کند، این صندوق‌ها می‌تواند فعال‌تر شود». حسن روحانی همچنین اظهار اشت: «با شرایطی که بورس دارد صندوق‌های ما می‌تواند فعال‌تر بشود. بخش دولتی بتدریج بعد از سرمایه‌گذاری و به ثمر رساندن باید کم‌کم کنار بروند و صاحب سهام باشند و این برای آینده فعالیت آنها ثمربخش‌تر است». وی افزود: «با شرایطی که بورس نشان می‌دهد اوضاع بهتر خواهد شد؛ مردم باید همه چیز را به بورس بسپارند». نکته جالب اینکه روحانی این اظهارات را دقیقا ۳ روز پیش از آغاز سقوط آزاد بورس بیان کرد. 

 

* هشدار کارشناسان نسبت به تبعات رشد حبابی بورس

تیرماه سال جاری حدود یک ماه پیش از آغاز دومینوی سقوط شاخص بورس، 25 پژوهشگر اقتصادی در نامه‌ای به دولت، نسبت به ادامه روند رشد بدون حساب بورس و تبعات آن بر اقتصاد کشور هشدار دادند. این کارشناسان در توصیف شرایط آن روزهای بورس نوشتند: «وضعیت فعلی بورس و ادامه آن بشدت بحران‌خیز و همراه با تخریب بیشتر وضعیت اقتصاد کلان خواهد بود. در نتیجه انتظارات شکل گرفته در بورس، تولید با سرمایه‌گذاری و تأمین مالی داخلی بیش از پیش تعطیل شده، بر نابرابری افزوده شده و بازار پول در معرض تخریب از مجرای افزایش سرعت گردش پول و تبدیل هر چه سریع‌تر شبه‌پول به پول قرار خواهد گرفت و حتی فشار درونزایی برای خلق نقدینگی و پایه پولی مضاعف ایجاد خواهد کرد». نویسندگان نامه همچنین در تشریح تبعات تداوم این روند عنوان کردند: «پیامد ادامه روند فعلی بازار بورس افزایش بیشتر تورم و نرخ ارز خواهد بود. این نگاه که با هدایت نقدینگی به بورس از قدرت نقدینگی کاسته می‌شود، از اساس خطاست. نقدینگی قابلیت انتقال و خروج از نظام بانکی را ندارد. با تغییر انتظارات از مجرای بورس، بدون کاسته شدن از قدرت کمی نقدینگی، سایر دارایی‌ها مانند ارز و مسکن دچار تغییر قیمت شده و در نهایت جهش قیمت در این بازارها خود را در بازار کالا و خدمات نیز نشان خواهد داد».

نویسندگان نامه مذکور در ادامه با انتقاد از اظهارات اطمینان‌بخش مسؤولان نسبت به سودآوری بازار سرمایه نوشتند: «اگر مجموعه بدنه سیاست‌گذاری به طور پیاپی این پیام را مخابره کند که بورس به شکل استثنایی و ویژه مشمول حمایت و پشتیبانی آن است، عملا این تصور به وجود خواهد آمد که حاکمیت نقشه «بیمه‌گر کلان» بورس را به عهده گرفته و اجازه سقوط آن را با به‌کارگیری انواع ابزارها نخواهد داد. متأسفانه، بویژه بعد از اصلاح چند هفته‌ای بورس از اواخر اردیبهشت‌ماه، از سوی مسؤولان مختلف و حتی افرادی مرتبط با سطح عالی حاکمیت چنین پیامی مکررا به کنشگران بازار مخابره شده است. هم باور عمومی به چنین پیامی بشدت خطرناک است و هم در صورت سقوط بورس استفاده از ابزارهای پولی و بانکی برای جلوگیری از آن».

 

* شاخص روی سرسره افتاد

تذکرات کارشناسان نسبت به روند بازار سرمایه به مسؤولان اما شنیده نشد تا در نهایت متاسفانه پیش‌بینی‌‌ها محقق شود. پس از رسیدن شاخص کل بورس به رقم 2 میلیون و 78 هزار و 546 واحد در 19 مردادماه، شاخص بورس مسیر نزولی اکید خود را پیش گرفت. افت شاخص بورس هر روز ادامه یافت و نگرانی مردم از آب شدن سرمایه‌های‌شان روز‌به‌روز بیشتر شد. این وضعیت در نهایت به جایی رسید که شاخص کل بازار سرمایه روز گذشته برای نخستین‌بار از آغاز روند نزولی، به کانال یک میلیون و 400 هزار واحدی هم رسید. حالا دیگر خبری از نمودارهای خوش آب و رنگ تحلیل تکنیکال و سطوح حمایتی فیبوناچی، کارشناس نماهای بورسی و تازه تکنیکالیست‌ها هم نیست. شاخص بورس یک به یک سطوح حمایتی تکنیکال‌ها را شکسته و به سقوط ادامه می‌دهد. اثری هم از مسؤولانی که تا دیروز مردم را برای سرمایه‌گذاری به بورس دعوت می‌کردند و از سود بالا سخن می‌گفتند، نیست. 

***

کارشناس اقتصاد در گفت‌و‌گو  با «وطن امروز» مطرح کرد

تذکر دادیم؛ گوش ندادند!

کارشناس اقتصاد درباره نقش دولت در ریزش بازار سرمایه به «وطن امروز» گفت: ما در نامه‌ای که با جمعی از اقتصاددانان درباره وضعیت بازار سرمایه نوشتیم ذکر کردیم که دولت دارد نقش بیمه‌گری کلان بورس را بازی می‌کند و این اتفاق خطرناکی است، زیرا این بازار پرریسک است و ریسک‌های مختلف هم در آن انباشته شده است. همچنین این بازار رشد غیرعادی داشته است اما وزیر اقتصاد مدام مردم را به سرمایه‌گذاری در بورس تشویق می‌کند. اقتصاد‌دانان تذکر داده بودند که دولت نباید این کار را انجام دهد اما متاسفانه گوش دولت بدهکار نبود و بازار تا امروز نزدیک به 30 درصد سقوط کرده است. 

محمدصادق ‌الحسینی در تبیین علت ریزش بازار سرمایه بیان کرد: این سقوط ناشی از صعود قبلی و جهش غیرعادی بود که در آن مقطع 9 ماهه منتهی به مردادماه 99 اتفاق افتاد و شاخص کل 10 برابر شد. 

وی درباره تاثیر حمایت‌های دولت از بازار سرمایه خاطرنشان کرد: حمایت‌هایی که الان از بازار انجام می‌شود نه‌تنها نتیجه‌ای ندارد و باعث برگشتن بازار نمی‌شود بلکه باعث می‌شود ریسکی که در این بازار انباشته شده به سایر بازارها سرایت کند و آن بازارها را نیز به هم بریزد. اگر بازار در این قیمت‌ها ارزنده نباشد باز هم می‌ریزد، حالا دولت هر چقدر حمایت کند باعث می‌شود ۲ روز شاخص را در یک مقطع نگه‌ دارد تا پول‌های هوشمند از بازار سرمایه فرار کنند و به سمت بازارهای موازی مثل ارز، سکه، طلا، مسکن و خودرو بروند و پس از آن دوباره با ریزش مواجه شود. اگر دولت، بانک‌ها یا صندوق توسعه ملی را مجبور به خرید سهام کند، باعث می‌شود مردم سهام‌شان را بفروشند و آن را در بازارهای دیگر سرمایه‌گذاری کنند. 

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات معاصر افزود: این حمایت‌ها نه به نفع مردم است نه به نفع اقتصاد کشور. همچنین این اقدامات موجب افزایش تورم و به هم ریختن سایر بازارها می‌شود. دولت به جای اینکه به سمت ایجاد محدودیت‌های جدید برود، باید محدودیت‌ها را در بازار کم کند تا بازار به کف خودش برسد و پس از آن دوباره بالا برود. 

‌الحسینی در تشریح اقدامات اشتباه دولت درباره بازار سرمایه گفت: ایراد دولت یکی این بود که وقتی این حجم از سرمایه و هیجان به سمت بازار آمد، قوانین و رویه‌های خودش را اصلاح نکرد. به طور مثال عرضه‌های دولتی را بیشتر نکرد، سهام شناوری شرکت‌های دولتی را افزایش نداد و دامنه نوسان را برنداشت. دومین ایراد آن هم تشویق مردم به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه بدون فراهم کردن زیرساخت‌های موجود بود. وزیر اقتصاد در ایجاد این شرایط نقش مستقیم دارد و باید پاسخگو باشد. 

وی تصمیمات جدید سازمان بورس درباره بازار سرمایه را محدودیت‌زا و غلط دانست و ادامه داد: این تصمیمات باعث می‌شود بازار مدت بیشتری را منفی بماند. اگر دولت محدودیت‌ها را کم می‌کرد، به طور مثال محدودیت دامنه نوسان را بر‌می‌داشت، بازار یک الی ۲ هفته منفی می‌شد و پس از آن دوباره به صعودش ادامه می‌داد اما این محدودیت‌های اعمال شده صرفا نقدشوندگی بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد و بازار سرمایه را با چالش‌های جدی‌تر مواجه می‌کند. 

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات معاصر درباره آینده بازار سرمایه گفت: بازار دارد به سطح ارزندگی خودش نزدیک می‌شود و به روال طبیعی بازمی‌گردد. اگر وزارت اقتصاد دوباره اقدامات اشتباه انجام ندهد و صرفا نظاره‌گر باشد و دخالت نکند، ریزش بازار متوقف می‌شود، زیرا در حال حاضر به سطح ارزندگی بازار نزدیک هستیم.