گروه بین‌الملل: یک هفته بعد از آغاز دور جدید مناقشه و درگیری‌ها در قره‌باغ اکنون اوضاع به جایی رسیده که طرفین درگیر شاهد افزایش مداخلات بین‌المللی و تحرک کم‌سابقه ترکیه در این مناقشه هستند. حمایت ترکیه از جمهوری آذربایجان و انتشار اخباری در رابطه با حمایت لجستیک، اطلاعاتی و ارسال نیرو به آذربایجان سبب شده کارشناسان در ارتباط با این نقش‌آفرینی و ایده‌های ترکیه برای افزایش نفوذ در این منطقه ابراز نگرانی کنند. 

به گزارش «وطن امروز»، منابع آذربایجانی و ارمنستانی از تداوم درگیری‌های شدید بین ۲ کشور بر سر منطقه مورد مناقشه «قره‌باغ کوهستانی» خبر دادند. وزارت دفاع آذربایجان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد دور جدید تنش‌های نظامی با ارمنستان در منطقه قره‌باغ، به شکل درگیری‌های شدید ادامه پیدا کرده است. در این بیانیه ادعا شده است: «نیروهای مسلح آذربایجان کنترل برخی بلندی‌های استراتژیک را در منطقه آغ‌دره حوالی ماتاغیس به دست گرفته‌اند». از سوی دیگر وزارت دفاع ارمنستان نیز مدعی شد پدافند هوایی این کشور یک فروند هواپیمای نظامی و چند پهپاد متعلق به ارتش آذربایجان را سرنگون کرده است. دور جدید درگیری‌های مرزی جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه مورد مناقشه قره‌باغ از بامداد یکشنبه هفته گذشته آغاز شد و کماکان ادامه دارد.  

 

* بازی ترکیه در مناقشه قره‌باغ

یکی از نکات قابل توجه در ارتباط با دور جدید مناقشه قره‌باغ حمایت همه‌جانبه و فراتر از حد انتظار ترکیه از جمهوری آذربایجان است. این میزان از حمایت تا جایی پیش رفته است که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در واکنش به بیانیه مشترک سران گروه مینسک (فرانسه، روسیه و آمریکا) درباره «لزوم توقف فوری درگیری‌های اخیر ارمنستان و جمهوری آذربایجان در منطقه قره‌باغ» اعلام کرد اساساً با دخالت این ۳ کشور در بحران قره‌باغ مخالف است. در همین حال «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان دیروز گفت مدارکی دال بر دخالت ترکیه در دور جدید تنش‌های نظامی ایروان- باکو بر سر منطقه مورد مناقشه «قره‌باغ کوهستانی» دارد. پاشینیان گفت: «ترکیه به دلیل رفتار مغرضانه و جنگ‌طلبانه خود نمی‌تواند میانجی حل و فصل مناقشه قره‌باغ باشد. ما می‌دانیم ترکیه هزاران نفر از مزدوران و تروریست‌ها را در مناطق اشغالی خود در شمال سوریه آموزش داده و آنها را به منطقه قره‌باغ منتقل کرده است. این تروریست‌ها در حال حاضر علیه نیروهای نظامی ارامنه در حال جنگیدن هستند. بسیاری از آنها حتی نمی‌دانستند چرا ترکیه آنها را به آذربایجان فرستاده است». 

 

* انتقاد شدید مکرون از نقش ترکیه در مناقشه قره‌باغ

پس از اظهارات نخست‌وزیر ارمنستان، رئیس‌جمهور فرانسه هم در ارتباط با نقش ترکیه در قره‌باغ گفت: سازمان اطلاعاتی این کشور اعلام کرده است ۳۰۰ فرد مسلح از سازمان‌های جهادی، سوریه را به مقصد آذربایجان ترک کرده‌اند. مکرون گفت طی روزهای آینده با رئیس‌جمهور ترکیه تماس خواهد گرفت و از وی درباره افراد مسلحی که از سوریه به سوی آذربایجان رفته‌اند توضیح خواهد خواست. پیش از این، «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه تأیید کرده بود این کشور اطلاعاتی دارد که نشان می‌دهد مزدورانی از سوریه و لیبی برای شرکت در درگیری‌ها به منطقه مورد مناقشه قره‌باغ کوهستانی منتقل شده‌اند. 

در همین ارتباط «وطن امروز» در گفت‌وگو با سیدعلی قائم‌مقامی، کارشناس و پژوهشگر مسائل ترکیه چرایی و چگونگی نقش‌آفرینی ترکیه در مناقشه قره‌باغ را مورد بررسی قرار داد.

* * *

* به نظر شما انگیزه ترکیه از حمایت حداکثری از جمهوری آذربایجان چیست؟

انگیزه‌های ترکیه برای مداخله حداکثری در مناقشه قره‌باغ به نفع جمهوری آذربایجان، ناظر بر ملاحظات چند‌وجهی در موضوعات انرژی، امنیتی و چشم‌انداز قدرت‌افکنی کلان ترکیه در قالب ایدئولوژی‌های نوعثمانی‌گری آن قابل تحلیل است. علاوه بر این تحرکات و همکاری‌های اطلاعاتی رژیم صهیونیستی هم قابل بررسی است. نقش‌آفرینی ترکیه در جمهوری آذربایجان بخشی از یک پازل بزرگ‌تر در سیاست خارجی کلان ترکیه است. 

 

* آیا ترکیه امکان ارسال و فرماندهی نیروهای مزدور یا تروریست به جمهوری آذربایجان را دارد؟

این احتمال دور از واقعیت نیست. می‌توان انتظار داشت ترکیه بین 300 تا 3 هزار نیروی مزدور تروریست را از سوریه و لیبی به جمهوری آذربایجان برای جنگ در قره‌باغ فرستاده باشد. احتمالا این نیروها از سوریه به غازی‌انتپ ترکیه و از آنجا از طریق خاک ترکیه و نخجوان به جمهوری آذربایجان وارد شده‌اند. با توجه به اینکه ارتش ترکیه در نخجوان فرماندهی عملیات اعلام کرده و پایگاه نظامی دارد، به نظر می‌رسد این گزینه چندان غیرواقعی نیست. مستندات قابل اتکایی درباره سازماندهی نیروهای تروریست و بخشی از نیروهای ارتش آزاد سوریه توسط ترکیه در شمال سوریه وجود دارد. علاوه بر این، آن دسته از نیروهای تکفیری که از قفقاز، داغستان، چچنستان و مناطقی از این دست به عنوان نیروهای داعش در عراق و سوریه حضور داشتند بویژه افراد باقیمانده این گروه تروریستی در حلب و شمال سوریه هم تا حدودی تحت امر ترکیه هستند. این نیروها که متشکل از 35 گروه تروریستی هستند، بعد از سازماندهی توسط ترکیه به عنوان جریان «جیش الوطنی سوریه» تحت کنترل ترکیه درآمدند. 

 

* درباره اهداف ملموس ترکیه در این مناقشه به چه مواردی می‌توان اشاره کرد؟

همان‌طور که عنوان شد ترکیه ملاحظات چندوجهی درباره این مناقشه و حمایتش از جمهوری آذربایجان دارد. البته این حمایت به معنای این نیست که آنها دلسوز جمهوری آذربایجان هستند، بلکه این حمایت باید در قالب یک مجموعه مورد بررسی قرار گیرد. تنش‌های اخیر ترکیه با اروپا بویژه فرانسه در مسائل مدیترانه از یک سو و اختلافات اساسی این کشور با روسیه در لیبی و شمال سوریه از سوی دیگر سبب شده معادلات ترکیه در این مناقشه همسو با منافع جمهوری آذربایجان باشد. از سوی دیگر مساله همکاری در جهت منافع آمریکا برای تقویت ناتو در قفقاز در قبال افزایش آزادی عمل آن در مقابله با گروه‌های کرد‌ی و تثبیت نفوذ در شمال عراق و سوریه هم می‌تواند در این معادلات موثر باشد.