گروه سیاسی: روز سه‌شنبه بود که «وطن امروز» در گزارشی با عنوان «پیگیر خون ‌حاج‌قاسم‌ هستید؟» به انتقاد از انفعال دستگاه سیاست خارجی در پیگیری حقوقی مساله ترور سردار شهید حاج‌قاسم سلیمانی پرداخته بود. عدم ارائه گزارشی از سوی ستاد پیگیری ترور شهید سلیمانی در وزارت امور خارجه به عنوان محور اصلی گزارش روزنامه «وطن امروز» با واکنش این وزارتخانه روبه‌رو شد. وزارت امور خارجه با ابراز تاسف از تلقی‌های ایجاد شده از «سکوت معنادار» خود، انتقادات مطرح‌شده را جهت‌دار خواند. 

به گزارش «وطن امروز»، روابط عمومی وزارت امور خارجه با انتشار اطلاعیه‌ای از ادعاهای برخی رسانه‌ها درباره عملکرد ستاد پیگیری ترور سپهبد شهید حاج‌قاسم سلیمانی در این وزارتخانه ابراز تاسف کرد. در این بیانیه آمده است:

وزارت امور خارجه در مقابل نقدهای غیرمنصفانه و جهت‌دار سیاسی، همانند همیشه با هدف رعایت مصالح کشور، مشی حداکثر مماشات را در پیش‌ گرفته و قصد ورود به جزئیات اقدامات گسترده و چندلایه انجام‌ شده و در دست پیگیری را که مراجع ذ‌ی‌ربط بخوبی از آنها آگاهی دارند، ندارد. تاسف‌برانگیز است که ظاهرا برخی از سکوت معنادار وزارت امور خارجه مایلند تلقی دیگری را القا نمایند. روابط عمومی وزارت امور خارجه در ادامه افزوده است: در عین‌ حال با توجه به سخنان ناحق و ناروای بیان شده درباره پیگیری پرونده ترور سپهبد حاج‌قاسم سلیمانی و ستاد مربوط آن نکاتی را، البته تا حدی که مقدور است، برای تنویر افکار عمومی و آگاهی ملت شریف ایران ارائه می‌نماید.

جای بسی حیرت است در ادعاهایی که معدودی رسانه‌ها علیه وزارت امور خارجه منتشر کرده‌اند، این وزارتخانه را در مواردی مورد سوال قرار می‌دهند که پیش‌تر در همان نوشته‌ها، به عنوان دستاوردهای مثبت در سطح بین‌المللی برشمرده‌اند و خود بهتر می‌دانند بسیاری از آنها نتیجه طراحی‌های مستقیم و تلاش‌های وزارت امور خارجه است. منتقدان محترم بدون شناخت یا اطلاع کافی نسبت به این واقعیت که در نظام بین‌الملل اتخاذ مواضع مثبت به نفع یک کشور هیچ‌گاه اتفاقی نبوده و بر اثر طراحی، تلاش و همسوسازی به دست می‌آید، با برشمردن برخی اقدامات از جمله گزارش گزارشگر ویژه قتل‌های خودسرانه، موضع‌گیری‌های کشورها و شخصیت‌های بین‌المللی، همچنین طرح موضوع در سازمان‌های بین‌المللی، به این واقعیت توجه نداشته، یا عامدانه نخواسته‌اند توجه کنند، که هیچ‌گاه بدون فعالیت همه‌جانبه و هدفمند کارگزاران سیاست ‌خارجی، این حد از نتایج مثبت در سطح بین‌المللی و اتخاذ مواضع در جهت خواست جمهوری اسلامی ایران به ‌دست نمی‌آمد. 

در این اطلاعیه همچنین اضافه شده است: در وزارت امور خارجه ستادی تشکیل شده که وظیفه آن انجام برخی هماهنگی‌های داخلی و خارجی در پیگیری حقوقی و سیاسی ترور شهید حاج‌قاسم سلیمانی در سطح بین‌المللی و اقدامات دیپلماسی عمومی در رابطه با ابعاد شخصیتی و آرمانی این شهید سرافراز و ترویج فرهنگ مقاومت در سطح بین‌المللی با تکیه بر شخصیت آن شهید والامقام است. البته بدیهی است علاوه بر ستاد وزارت امور خارجه، در برخی نهادهای دیگر کشور نیز ستادهای مشابهی تشکیل شده است که هر یک از آنها در چارچوب وظایف ذاتی خود، ماموریت خاصی در این رابطه به عهده دارند. این ستادها معمولا در انحصار وزارتخانه تشکیل‌دهنده آن نیست، بلکه سایر نهادهای کشوری، لشکری، امنیتی و قضایی کشور در این مجموعه‌ها عضویت داشته و تصمیمات به صورت جمعی و با مشارکت همه این نهادها اتخاذ می‌شود، از این رو آگاهان می‌دانند وزارت امور خارجه تنها نهاد تصمیم‌گیر یا مجری تصمیمات نظام‌ در رابطه با این پرونده نیست. 

در اطلاعیه روابط عمومی وزارت امور خارجه همچنین اشاره شده است:

هر چند وزارت امور خارجه با شناخت دقیق از محیط عمل دشمن بی‌پروا در کلام و گفتار، در مواردی مصلحت نمی‌داند موضوع شهید سپهبد حاج‌قاسم سلیمانی در مناسبات و مجامعی مطرح شود که مقام والای این شهید گرانقدر در معرض توهین، تهمت و اظهارات سخیف دشمنان نظام اسلامی قرار گیرد، با این حال، تاکنون در بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی و در روابط دوجانبه با کشورهای مختلف، این موضوع و عمل تروریستی رژیم آمریکا مطرح و تلاش بسیاری صورت گرفته است تا عمل غیرقانونی و جنایتکارانه آمریکا در جامعه بین‌المللی ثبت و آگاهی‌رسانی شود که ازجمله ثبت 5 نامه ایران به عنوان سند در دبیرخانه سازمان ملل متحد در نیویورک بوده است. روابط عمومی وزارت امور خارجه در ادامه به نمونه‌ای از مطالب غیرکارشناسی، پر از خطا در تفسیر و بعضا از سر ناآگاهی ذکر شده در میان ادعاهای ریز و درشت این معدود رسانه‌ها پرداخته و برای نمونه این توضیح را مورد تاکید قرار داده است:

در گزارش انتشار‌یافته از سوی برخی رسانه‌های منتقد، نظرات بعضی حقوقدانان آمریکایی در وصف ترور شهید گرانقدر حاج‌قاسم سلیمانی به عنوان «اقدام جنگی»، مثبت تلقی شده و وزارت امور خارجه مورد سرزنش قرار گرفته است که به رغم وجود چنین نظریاتی، اقدام موثری انجام‌ نداده است، در حالی ‌که توصیف این عمل به عنوان یک «اقدام جنگی» نه‌تنها یک مزیت تلقی نمی‌شود، بلکه معتقدان به این نظر در پی القای یک «اقدام نظامی» در عوض یک «عمل تروریستی جنایتکارانه» بوده و در پی این هستند که ابعاد جنایتکارانه و کیفری این عمل شنیع را از آن حذف نمایند، چرا که بدیهی است قتل نظامیان در یک عملیات جنگی جرم تلقی نمی‌شود. 

در این اطلاعیه همچنین آمده است:

جای بسی تأسف است بعضی از نویسندگان یا سیاستمداران جناحی که همواره از بی‌عدالتی و خصومت نظام بین‌الملل در قبال ایران شعار سر می‌دهند، هنگام بروز مشکلات همواره به دنبال راه‌حلی در همین نظام بین‌المللی و کشورهای خارجی هستند. غافل از اینکه محکمه منصفانه صلاحیت‌داری در سیستم بین‌الملل برای طرح اینگونه موضوعات موجود نیست. با این حال علاوه بر اقدامات دیپلماتیک و حقوقی بین‌المللی که وزارت امور خارجه ساعاتی پس از ترور شهید سلیمانی آغاز نموده و هر آنچه میسر بوده در این راستا انجام داده، نیروهای امنیتی و نظامی جمهوری اسلامی ایران با تلاش فراوان در حال گردآوری اطلاعات پیرامون جنایتکاران دخیل در این ترور شنیع بوده‌اند که بخشی از آنها شناسایی شده و برخی بزودی شناسایی خواهند شد. 

همچنین پرونده قضایی علیه آمران، مباشران و معاونان این جرم در دادسرای تهران تشکیل شده و در حال رسیدگی است. بدیهی است پس از تکمیل تحقیقات قضایی و شناسایی افراد باقی‌مانده از ۳ گروه فوق، وزارت امور خارجه با همکاری سایر نهادها مجددا دور جدیدی از فعالیت‌های دیپلماتیک خود که مبتنی بر یک تحقیق قضایی مستدل خواهد بود را آغاز می‌نماید. 

روابط عمومی وزارت امور خارجه در پایان تاکید می‌کند این وزارتخانه بر اساس وظایف ذاتی خود، پیگیری موضوع شهادت سپهبد سلیمانی را همواره در دستور کار داشته و در این رابطه از هر گونه انتقاد سازنده و تعامل موثر با رسانه‌ها و نهادهای کشور عزیزمان استقبال می‌کند. در عین حال توصیه می‌کند مسائل سیاست خارجی به علت حساسیت و ارتباط مستقیم آن با منافع ملی، موضوع مباحث جناحی غیرمرتبط نشود و رسانه‌های محترم با انتشار مطالب خود باعث تشویش اذهان عمومی نشوند. 

 

* توضیحات «وطن امروز»

قبل از پرداختن به جوابیه وزارت امور خارجه، بهتر است به این نکته اشاره شود که این جوابیه شامگاه جمعه 11 مهرماه و به صورت محدود در برخی خبرگزاری‌های دولتی منتشر شد. در حالی که موضوع مطالبه «وطن‌امروز» از وزارت خارجه درباره وضعیت پیگیری‌های حقوقی و دیپلماتیک ترور شهید سلیمانی، به عنوان تیتر یک روزنامه منتشر شد تا وزارت امور خارجه به صورت شفاف به آن پاسخ دهد اما جوابیه یا توضیحات وزارت امور خارجه، به طرز عجیبی در شامگاه یک روز تعطیل و آن هم به صورت محدود منتشر شد. به هر حال اما جوابیه وزارت امور خارجه حاوی نکاتی است که نشان‌دهنده اقدام موثری از سوی دستگاه دیپلماسی و کمیته مربوط برای پیگیری حقوقی و دیپلماتیک ترور شهید سلیمانی نیست. یکی از نکات عجیب در جوابیه وزارت امور خارجه به گزارش «وطن امروز»، این است که می‌گویند قصد ورود و تبیین اقدامات گسترده و «چند‌لایه‌ای» را که مدعی هستند انجام داده‌اند ندارند. این موضع این سوال را مطرح می‌کند که مگر موضوع ترور شهید سلیمانی یک اقدام امنیتی و اطلاعاتی پنهان است که حالا وزارت امور خارجه به صورت پنهان در حال پیگیری حقوقی و دیپلماتیک آن است و به همین خاطر درباره این موضوع پنهانکاری می‌کند؟ دولت تروریست آمریکا در اقدامی خلاف قوانین بین‌المللی و خلاف حقوق انسانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران را به شهادت رسانده است و رسما این اقدام را اعلام کرده و مسؤولیت آن را نیز بر عهده گرفته است. سپاه پاسداران نیز در اقدامی آشکار و علنی، مقر نظامیان تروریست آمریکایی در پایگاه عین‌الاسد عراق را موشک‌باران کرده و مسؤولیت آن را نیز به صورت علنی بر عهده گرفته است. بنابراین موضوع ترور، یک موضوع شفاف و آشکار است. بر همین اساس دستگاه دیپلماسی ایران باید یک مساله آشکار و مشهود را پیگیری کند و به نظر هم نمی‌رسد مانع یا موانعی وجود داشته باشد که پیگیری‌های حقوقی و دیپلماتیک وزارت امور خارجه و کمیته مربوط درباره ترور شهید سلیمانی را با محدودیت در حوزه اطلاع‌رسانی مواجه کند. بنابراین «پنهان‌کاری» در پیگیری‌های حقوقی و دیپلماتیک ترور شهید سلیمانی معنی و موضوعیتی نخواهد داشت. وقتی رئیس‌جمهور و وزیر خارجه آمریکا با وقاحت می‌گویند سردار ایرانی را به قتل رسانده‌اند، وزارت امور خارجه بر اساس کدام منطق، عقلانیت و مصلحتی می‌گوید درباره اقدامات خود «سکوت معنادار» کرده است! چرا سکوت؟ وقتی دولت آمریکا رسما می‌گوید شهید سلیمانی را ترور کرده است، قاعدتا مسؤولیت این ترور را پذیرفته است! یعنی وزارت امور خارجه باید در راستای خونخواهی شهید سلیمانی اقدامات محکم و آشکار انجام دهد. با این تفاسیر، سکوت وزارت امور خارجه را در قالب چه ذهنیتی می‌توان فهم کرد؟

ضمن اینکه ترور شهید سلیمانی توفانی از اندوه و خشم عمومی را در جامعه ایرانی نسبت به دولت تروریست آمریکا ایجاد کرده است. قاعدتا دستگاه دیپلماسی به عنوان بخشی از مجموعه تصمیم‌گیر در اجرای مجازات قاتلان شهید سلیمانی، در مرحله اول باید در حوزه حقوقی و دیپلماسی، پیگیر مجازات قاتلان باشد و در مرحله دوم باید اقدامات خود در این زمینه را به اطلاع افکار عمومی برساند تا جامعه مطمئن شود مجازات قاتلان و پروسه انتقام از قاتلان حاج‌قاسم در حال پیگیری و اجراست. نکته دیگر، ادعای وزارت امور خارجه مبنی بر داشتن دستاوردهای مثبت در زمینه پیگیری حقوقی و دیپلماتیک ترور شهید سلیمانی است. کاش در جوابیه وزارت امور خارجه تعدادی از این دستاوردها نام برده می‌شد. مثلا توضیح می‌دادند از حدود 190 کشور عضو سازمان ملل، چند کشور تاکنون رسما ترور شهید سلیمانی را محکوم کرده‌اند؟ اسم بیاورند. اینکه دیگر یک موضوع پنهان و محرمانه و مخفیانه نیست و قاعدتا اگر محکومیتی اتفاق افتاده باشد، ضروری است اعلام عمومی شود، چون محکومیت در خفا، اساسا هیچ اعتباری ندارد. اینکه در جوابیه وزارت امور خارجه سعی شده اینگونه القا شود که موضع‌گیری خانم کالامارد، گزارشگر ویژه سازمان ملل علیه ترور شهید سلیمانی، دستاورد دستگاه دیپلماسی ایران است نیز اصطلاحا از آن حرف‌هاست. اینکه خانم کالامارد بنا بر وظیفه می‌گوید در نتیجه ترور غیرقانونی شهید سلیمانی توسط دولت آمریکا، منشور ملل متحد نقض شده، وظیفه و تکلیف روتین او است. کالامارد به نقض منشور ملل متحد که به عنوان قانون اساسی دولت‌ها تلقی می‌شود، اشاره کرده است. یعنی او می‌گوید بند 4 ماده 2 نقض شده است. این چه ارتباطی با اقدامات دیپلماتیک وزارت امور خارجه دارد؟ از سوی دیگر گزارشگر سازمان ملل درباره تهدید به کارگیری نامحدود استفاده از پهپادها هشدار می‌دهد و نسبت به فراگیر شدن این موضوع توسط کشورها هشدار می‌دهد. این موضوع چه ارتباطی با وزارت خارجه و پیگیری‌های حقوقی و دیپلماتیک ترور شهید سلیمانی و زمینه‌سازی برای مجازات قاتل و قاتلان آن شهید والامقام دارد؟ اینکه آقایان تلویحا این ذهنیت را ایجاد می‌کنند که گزارش خانم کالامارد به سفارش ایران بوده، نه تنها پذیرفتنی نیست، بلکه متاسفانه درباره جدیت دیپلماتیک در خونخواهی شهید سلیمانی سوالاتی ایجاد می‌کند. از جمله اینکه اگر آقایان مدعی هستند گزارش خانم کالامارد در محکوم کردن ترور شهید سلیمانی اتفاقی نیست؛ آن وقت قاعدتا می‌توان در جواب گفت سکوت 190 کشور در قبال ترور شهید سلیمانی را نیز نمی‌توان اتفاقی دانست. اما موضوع دیگر؛ آقای ظریف توضیح دهند چرا در سفرهای خارجی و دیدارهای داخلی با مقامات کشورهای مختلف، نشانه‌ای از طرح موضوع یا پیگیری مساله ترور شهید سلیمانی دیده نشده است؟ سفرا و نمایندگی‌های دیپلماتیک ایران در خارج از کشور تاکنون اقدامی در راستای پیگیری حقوقی و دیپلماتیک ترور شهید سلیمانی انجام داده‌اند؟ نمایندگی‌های ایران در ژنو و لاهه تاکنون چه اقدامی انجام داده‌اند؟ آیا همه رایزنی‌های دیپلماتیک درباره ترور شهید سلیمانی توسط دشمن، محرمانه است؟

نکته دیگر موضوع برگزاری نشست‌های دیپلماتیک است. آیا تاکنون با حضور وزرای خارجه یا سفرا یا نمایندگان سایر کشورها میزگردها یا نشست‌هایی ولو به صورت مجازی در محکومیت ترور شهید سلیمانی برگزار شده است؟ آیا از ظرفیت جهان اسلام و کشورهای اسلامی و نیز سایر دوستان جمهوری اسلامی در کریدورهای دیپلماتیک استفاده شده است؟ چرا هیچ نمود و نشانه‌ای از این قبیل اقدامات در رفتار وزارت امور خارجه وجود ندارد؟!

اینکه وزارت امور خارجه می‌گوید در ترویج ابعاد شخصیتی و آرمانی شهید سلیمانی و آرمان و فرهنگ مقاومت تلاش کرده است، آیا به معنای ادای تکلیف و وظیفه وزارت امور خارجه در پیگیری حقوقی و دیپلماتیک شهید سلیمانی محسوب می‌شود؟ این قبیل فرهنگ‌سازی‌ها توسط هر دستگاه و نهادی ممدوح است اما آیا وزارت امور خارجه وظایف و تکالیف اصلی خود در قبال ترور شهید سلیمانی را انجام داده که اینک از ترویج شخصیت حاج‌قاسم سلیمانی توسط دستگاه دیپلماسی سخن به میان می‌آورد؟

اما یکی دیگر از نکات مهم در جوابیه وزارت امور خارجه این است که گفته شده عمل جنایتکارانه آمریکا در ترور شهید سلیمانی در مجامع بین‌المللی ثبت شده است! ثبت این موضوع یک دستاورد برای دستگاه دیپلماسی است؟ ثبت این ترور یک اقدام بدیهی در بروکراسی اداری است. مهم این است که ثبت این اقدام تروریستی منجر به مجازات و محکومیت دولت آمریکا و قاتلان شهید سلیمانی شود. آیا ثبت چند نامه درباره ترور شهید سلیمانی به معنای اقدام موثر وزارت امور خارجه در تحقق مقوله انتقام شهید سلیمانی است؟ چندین ماه از ترور شهید سلیمانی گذشته است. نتیجه این ثبت کردن‌ها و همین‌طور نتیجه گزارش خانم کالامارد و موضوع طرح آن در شورای امنیت به کجا رسیده است؟ آیا باید در جواب این سوالات مهم، مخفی‌کاری یا مبهم‌گویی کرد؟

 

* اما عراق

یکی از نکات بسیار مهمی که وزارت امور خارجه باید دنبال کرده و درباره آن توضیح دهد، این است که در بازخواست دولت عراق که میزبان شهید سلیمانی بوده و شهید سلیمانی در خاک این کشور به شهادت رسیده، تاکنون چه اقداماتی انجام داده است؟ آیا از دولت عراق توضیحی در این باره خواسته شده است؟ قاعدتا دولت عراق نیز باید نسبت به ترور میهمان خود توسط رژیم تروریست آمریکا معترض باشد و طبیعی است که باید از ظرفیت این کشور در موضوع ترور سپهبد سلیمانی، در مجامع بین‌المللی استفاده کرد. وزارت امور خارجه اقدام موثری در این زمینه انجام داده یا این موضوع نیز شامل اصل پنهان‌کاری یا سکوت آقای ظریف می‌شود. از سوی دیگر قطعا یکی از مطالبات عمومی درباره ترور شهید سلیمانی بازخواست و گرفتن توضیح از دولت عراق است. قطعا دولت عراق باید درباره ترور شهید سلیمانی پاسخگو باشد و قاعدتا وزارت امور خارجه باید به صورت مستمر، نسبت به پاسخگو کردن دولت عراق درباره مختصات ترور شهید سلیمانی که عراق را از چنگال تروریسم داعش نجات داد، اهتمام داشته باشد.

***

[پیگیری خون شهید سلیمانی مطالبه‌ای ملی است]

فداحسین مالکی*: ترور سردار سلیمانی لکه ننگی در تاریخ آمریکاست. آمریکایی‌ها مثل خفاش تمام قواعد حقوق بین‌الملل را زیر پا گذاشتند و ناجوانمردانه دست به ترور حاج‌قاسم زدند. شهید سلیمانی به صورت رسمی میهمان عراقی‌ها بود و این جنایت از هر منظری قابل پیگیری است. من چشمم آب نمی‌خورد دولت فعلی آنطور که شایسته است، مساله ترور سردار سلیمانی را در مجامع و محاکم بین‌المللی پیگیری کند. دست دولت برای پیگیری ترور سردار سلیمانی پر است اما متاسفانه اقدامات شایسته این امر بخوبی انجام نمی‌شود. پیگیری پرونده ترور سردار سلیمانی قطعا در دستور کار کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس قرار خواهد گرفت. مجلس به عنوان نماینده مردم قطعا این مطالبه را پیگیری می‌کند، چون این مسأله خواست و مطالبه همه ملت شریف ایران است. ملت به دنبال این هستند دولت این پرونده را با جدیت پیگیری کند و اقدامات خود را به اطلاع ملت برساند. نه تنها دولت، بلکه نهادهای دیگری هم مثل قوه‌ قضائیه که وظیفه دارند پرونده ترور سردار سلیمانی را در محاکم بین‌المللی پیگیری کنند، باید با جدیت تمام در این امر بکوشند و نتایج آن را به ملت ایران گزارش دهند. 

* عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس