ثمانه اکوان- فرزانه دانایی: تنها یک هفته تا زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا باقی مانده است و تاکنون یک‌سوم از جمعیتی که برای رأی دادن در این انتخابات ثبت‌نام کرده بودند، رأی‌ خود را به صورت پستی یا حضوری در ایالت‌های مختلف این کشور اعلام کرده‌اند. در همین حال دومین و آخرین مناظره انتخاباتی نیز روز جمعه صبح به وقت ایران برگزار شد و بر اساس نظرسنجی‌های انجام شده، نتوانست تغییر زیادی در نتایج نظرسنجی‌های حدود یک ماه گذشته به وجود آورد. با آنکه ترامپ توانست بعد از این مناظره، میزان آرای خود را در ایالت فلوریدا بالا ببرد و از بایدن در نظرسنجی‌ها جلو بزند اما روند دیگری دستخوش تغییر نشد و به نظر می‌رسد کم‌کم نتیجه انتخابات آمریکا را می‌توان تشخیص داد. با آنکه نظرسنجی‌ها نشان از تمایل مردم برای رأی دادن به نامزد دموکرات دارد، پیچیدگی پروسه انتخابات در ایالات متحده و همچنین بحث آرای الکترال باعث می‌شود از هم اینک نتوان نتیجه نهایی را تعیین کرد. 

صف‌های طولانی مردمی که برای رأی دادن به صورت حضوری در ایالت‌ها اقدام کرده‌اند، نشان از عزم جدی مردم و دموکرات‌ها برای تغییر وضعیت موجود سیاسی در واشنگتن دارد. بر اساس گمانه‌زنی‌ها و تعداد افرادی که با نام دموکرات برای انتخابات آمریکا ثبت‌نام کرده‌اند، نشان می‌دهد هر قدر تعداد آرای مردمی بیشتر باشد، نتیجه به سمت انتخاب بایدن سوق پیدا می‌کند و میزان بالای مشارکت مردمی در انتخابات فعلی نشان می‌دهد حتما در میزان آرای مردمی شاهد شکست رئیس‌جمهور آمریکا برای باقی ماندن در کاخ سفید برای 4 سال آینده خواهیم بود. با این حال هنوز هم تکلیف آرای الکترال مشخص نیست و در صورتی که فاصله عمیق و زیادی بین آرای الکترال و رأی مردمی وجود داشته باشد، امکان درگیری و آشوب در آمریکا بسیار بالا خواهد بود. از همین رو تحلیلگران سیاسی در داخل آمریکا همچنان درباره شکل‌گیری اعتراضات پساانتخاباتی و حتی شکل گرفتن جنگ داخلی در آمریکا بعد از ماه نوامبر سال جاری بشدت هشدار می‌دهند. شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی نیز که سال 2016 متهم به باز کردن فضا جهت دخالت کشورهای خارجی بویژه روسیه در انتخابات شده بودند، حالا به نظر می‌رسد به همین دلیل شرایط ویژه‌ای برای فعالیت کاربران تعیین کرده‌اند و هر روز بر میزان محدودیت‌ها در این باره افزوده می‌شود. نکته جالب اما اینجاست که این شرایط محدود‌کننده تنها برای فعالیت و حضور و بروز یک قشر خاص که همان طرفداران ترامپ یا اعضای کمپین انتخاباتی‌اش هستند، تدارک دیده شده و میزان حذف پیام‌ها، تعلیق کردن حساب‌های کاربری یا هشدار در جهت ناصحیح بودن پیام‌های ارسال شده توسط حامیان ترامپ به قدری بالاست که برخی رسانه‌ها از رفتار ناعادلانه و همراه با حب و بغض شبکه‌های اجتماعی مجازی یا به قول آمریکایی‌ها غول‌های «سیلیکون‌ولی» در جهت حمایت از کمپین انتخاباتی دموکرات‌ها خبر می‌دهند. اگر سال 2016 شاهد جنگ رسانه‌ها با نامزد جمهوری‌خواهان یعنی دونالد ترامپ بودیم، سال 2020 این کار به کودتای تمام عیار رسانه‌های سنتی و مدرن و شبکه‌های اجتماعی فضای مجازی علیه او تبدیل شده است. 

 

* انواع رأی‌گیری در ایالات متحده

همه این مسائل در نهایت فضای بشدت دو‌قطبی‌ای را رقم می‌زند که احتمال درگیری‌های خیابانی و اعتراضات بعد از اعلام نتیجه انتخاباتی را بشدت بالا می‌برد. برای تخمین احتمالات در این باره در ابتدا باید چند مساله و روال در انتخابات‌های آمریکا را طرح کرده و سپس به بیان سناریوهای محتمل در فضای انتخاباتی آمریکا بپردازیم.

1- رأی‌گیری انتخاباتی در ایالات متحده در یک روز و به صورت یکجا انجام نمی‌شود. از هفته‌ها قبل، روند ارسال رأی‌ها به صورت پستی در برخی ایالت‌ها آغاز شده و در رأی‌گیری حضوری نیز تمام ایالت‌ها همزمان در یک روز کار رأی‌گیری را انجام نمی‌دهند و کار رأی دادن به صورت حضوری نیز با توجه به قوانین هر ایالت در مدت زمانی بین چند هفته تا یک روز مانده به برگزاری انتخابات در روز سوم نوامبر (13 آبان) انجام می‌شود. 

۲ نوع رأی‌گیری زودهنگام در آمریکا وجود دارد و با توجه به اینکه مردم این کشور هم اینک با شیوع کرونا نیز دست به گریبان هستند، تعداد بیشتری از ایالت‌ها رأی‌گیری‌ها را به صورت زودهنگام برگزار کرده‌اند. امسال به صورت ویژه 38 ایالت به اضافه منطقه کلمبیا اعلام کرده‌اند رأی‌گیری به صورت زودهنگام را در دستور کار خود قرار داده‌اند.1 5 ایالت نیز در همین حال اعلام کرده‌اند با وجود اینکه جلوی رأی دادن حضوری را نمی‌گیرند اما شیوه رأی‌گیری اصلی‌شان بر اساس رأی‌گیری پستی است. این ایالت‌ها شامل کلرادو، هاوایی، اورگن، یوتا و واشنگتن است. 2 نخستین شیوه از رأی‌گیری زودهنگام، همان رأی‌گیری پستی است که باعث می‌شود افرادی که در روز انتخابات امکان حضور در پای صندوق‌های رأی را ندارند، از چند ماه قبل اعلام کنند خواهان رأی دادن به صورت غیرحضوری یا پستی هستند و بعد از ثبت‌نام که معمولا در ماه جولای (مردادماه) انجام می‌شود، برگه‌های مخصوص رأی دادن و پاکت‌های مخصوص را در آدرس خود دریافت می‌کنند و بعد به وسیله پست، آن را برای مراکز رأی‌گیری ارسال می‌کنند. دومین نحوه حضور رأی زودهنگام اما تدارک دیدن محل‌های مخصوص رأی‌گیری در برخی ایالت‌ها و شهرهای ایالات متحده در چند روز یا چند هفته مانده به برگزاری انتخابات اصلی است. مردم در ایالت‌های مختلف آمریکا به دلیل ترس از کرونا امسال نیز سعی کرده‌اند از همین شیوه برای رأی دادن استفاده کنند که پایین بودن میزان مراکز رأی‌گیری یا قرار دادن آنها در برخی محله‌های خاص در شهرها، باعث شده است شاهد صف‌های طولانی برای رأی دادن باشیم. البته به دلیل اینکه هر رأی‌دهنده بر اساس آدرس پستی خود شناسایی می‌شود، امکان رأی دادن در هر محل اخذ رایی را ندارد و یکی از گلایه‌های سیاه‌پوستان در انتخابات فعلی، در نظر نگرفتن صندوق‌های رأی برای تعدادی از محله‌های سیاه‌پوستان است که باعث می‌شود آمار حضور آنها در انتخابات و رأی‌شان بسیار کم باشد. بر این اساس با توجه به ۲ نوع رأی‌گیری زودهنگام، تا تاریخ چهارم آبان‌ماه 57 میلیون و 415 هزار و 468 رأی زودهنگام از مردم آمریکا در ایالت‌های مختلف اخذ شده است که رأی‌هایی که به صورت پستی داده شده شامل 39 میلیون و 521 هزار و 326 رأی است و 17 میلیون و 894 هزار و 142 رأی نیز به صورت حضوری در صندوق انداخته شده است. تگزاس، کالیفرنیا و فلوریدا ۳ ایالتی هستند که بیشترین میزان رأی‌های زودهنگام را داشته‌اند. 

نکته جالب دیگری که در سیستم رأی‌گیری انتخاباتی آمریکا وجود دارد، ثبت‌نام افراد برای رأی دادن بر اساس حمایت‌شان از یک حزب خاص است. در مجموع در 19 ایالت می‌توان همزمان با ثبت‌نام، به عنوان حامی ۲ حزب دموکرات، جمهوری‌خواه یا حزب‌های در اقلیت مانند سبزها و لیبرتارین‌ها ثبت‌نام کرد یا اعلام کرد بدون حمایت از حزبی خاص رأی داده می‌شود. بر این اساس آمار رأی‌دهندگان هر حزب قبل از انتخابات عمومی مشخص می‌شود. به این ترتیب، تاکنون بیشتر کسانی که حزب‌شان را اعلام کرده‌اند، دموکرات‌ها هستند و بعد از آن جمهوری‌خواهان و افرادی قرار دارند که هنوز حزب‌شان را مشخص نکرده‌اند و البته با وجود اینکه تعداد دموکرات‌ها بسیار بالاتر از جمهوری‌خواهان است اما هنوز مشخص نیست کسانی که حزب متبوع‌شان را اعلام نکرده‌اند، قصد دارند در نهایت به چه کسی رأی بدهند و شاید آرای‌شان به سبد جمهوری‌خواهان یا دموکرات‌ها واریز شود. در جدول یک به تعداد این افراد در 19 ایالت اصلی آمریکا اشاره شده است.3

2- روند شمارش آرا نیز در همان روزی که رأی‌ها به صورت پستی یا حضوری (زودهنگام) دریافت شد آغاز نمی‌شود. در همین حال، هر ایالت قانون خودش را درباره اینکه چه زمانی شروع به شمارش آرا کند، دارد. علت این کار پروسه طولانی تأیید هویت رأی‌دهندگان است. برای مثال پروسه شمارش آرا بدین ترتیب آغاز می‌شود که در هر رأی باید امضای فرد رأی دهنده تأیید شود و مشخص شود این فرد دقیقا همان فردی است که باید رأی می‌داده است. در عین حال در شمارش آرای پستی، پاکت نامه‌ها باید به دقت باز شده و رأی‌ها که در داخل ۳ پاکت تو در تو قرار گرفته با مراسم و دقت خاصی از پاکت در آورده شده، صحت سنجی شده و در نهایت رأی فرد خوانده شود. تاکنون 22 ایالت اجازه داده‌اند پروسه شمارش آرای دریافتی‌شان آغاز شود. البته این بدین معنا نیست که این 22 ایالت حتما کار شمارش آرا را در همین زمان شروع می‌کنند و شروع پروسه شمارش آرا به معنای مشخص شدن آرا نیست. برای مثال ایالت آریزونا آغاز پروسه شمارش آرا را اعلام کرده است و بدین معنی است که می‌توان انتظار داشت آرای انتخاباتی آریزونا زودتر از سایر ایالت‌ها اعلام شود اما تعداد دیگری از ایالت‌ها مانند ویرجینیا، پروسه شمارش را آغاز کرده‌اند اما هنوز خود شمارش اصلی انجام نشده و ممکن است تا یک ماه نیز این شمارش طول بکشد. در برخی دیگر از ایالت‌ها مانند ویسکانسین نیز با وجود اینکه رأی‌گیری زودهنگام انجام می‌شود اما پروسه شمارش آرا تا روز رأی‌گیری اصلی در سوم نوامبر آغاز نمی‌شود و رأی‌ها تا آن زمان در انبار می‌مانند. همچنین در برخی ایالت‌ها پروسه رأی‌گیری به صورت پستی تا روز سوم نوامبر ادامه دارد و این بدین معنی است که آرا در نهایت تا روز 7 نوامبر به مسؤولان شمارش می‌رسد و ممکن است این شمارش روزها یا هفته‌ها ادامه داشته باشد. 4 بر این اساس آرا در ایالت‌های مختلف به 4 بخش تقسیم می‌شود. 5 البته کار شمارش رأی‌های پستی معمولا در روز انتخابات آغاز می‌شود و تا 3 هفته پس از آن نیز ادامه خواهد داشت. (نمودار 2)

3- نکته آخری که در رأی دادن و شمارش آرا وجود دارد- که می‌تواند روی سناریوهای انتخاباتی مؤثر باشد- مساله رأی دادن الکترال کالج‌ها به همان نامزدهایی است که مردم به آنها رأی داده‌اند. در بسیاری از ایالت‌ها در صورتی که الکترال کالج‌ها در نهایت با وجود رأی مردمی به کسی رأی دهند که خود می‌پسندند و نه کسی که آرای مردمی را به خود تعلق داده است، عواقب خاصی در انتظارش نخواهد بود. بدین معنی که به طور مثال در ایالت فلوریدا ممکن است آرای مردمی به نفع بایدن باشد اما الکترال کالج‌هایی که رأی‌شان رئیس‌جمهور را مشخص می‌کند، تصمیم بگیرند به ترامپ رأی دهند. در این موقعیت، گفته می‌شود تعداد آرای مردمی بایدن بیشتر بوده اما ترامپ رأی آورده است؛ دقیقا همان مساله‌ای که سال 2016 برای هیلاری کلینتون اتفاق افتاد و او با 3 میلیون رأی بیشتر نسبت به ترامپ، انتخابات را به او واگذار کرد. در این موارد نیز هر ایالت قانون خاص خود را در برخورد با الکترال کالجی که به رأی مردم وقعی ننهاده دارد. تنها در ۲ ایالت است که این کار جرم محسوب شده و تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد. در ایالت‌های دیگر فرد الکترال ممکن است محکوم به پرداخت جریمه شده یا موقعیت خود را در حزب از دست بدهد. اما نکته جالب اینجاست که در 18 ایالت اصولا الکترال کالج وظیفه‌ای برای رأی دادن طبق آرای مردمی ندارد و می‌تواند طبق خواست و صلاح خود عمل کند. 6 (طرح 3)

 

* سناریوهای پیش روی انتخابات 2020

نظرسنجی‌های انتخاباتی در آمریکا حاکی از این است که جو بایدن، نامزد دموکرات‌ها شانس بیشتری برای پیروزی در این انتخابات دارد اما دونالد ترامپ شخصا اعتقاد دارد با توجه به تعداد مردمی که در کمپین‌ها و رویدادهای انتخاباتی او شرکت می‌کنند، نظرسنجی‌ها اشتباه است و او پیروز بلامنازع میدان است. 

با این حال در مناظره‌های انتخاباتی بین نامزدهای ریاست‌جمهوری و معاونان‌شان، هیچ کدام از ۲ رقیب حاضر نشده‌اند اعلام کنند آیا نتیجه انتخابات را می‌پذیرند یا نه. حمایت تعدادی از گروه‌های خشن نژاد‌پرست و اعلام آمادگی آنها برای حفاظت از «حق» ترامپ در انتخاب شدن دوباره به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا باعث شده است این گمانه به وجود آید که احتمالا در فاصله روز سوم نوامبر تا نخستین دوشنبه بعد از دومین چهارشنبه ماه دسامبر که الکترال کالج‌ها رأی خود را به صندوق می‌اندازند، درگیری‌های پراکنده یا شدیدی بین طرفداران ترامپ و بایدن به وجود آید. تا آن زمان چند رویداد می‌تواند مردم را تهییج کرده و به خیابان‌ها بکشاند. نخستین مساله شمرده شدن آرایی است که در روز رأی‌گیری در صندوق انداخته شده که معمولا زودتر از آرای پستی شمارش می‌شود. بدین ترتیب ممکن است ترامپ در وهله اول آرای بیشتری نسبت به بایدن داشته باشد، زیرا او همواره از مردم خواسته است به صورت حضوری آرای خود را به صندوق بیندازند اما در وهله بعد که آرای پستی نیز مشخص شود به دلیل حمایت دموکرات‌ها از رأی دادن به صورت پستی ممکن است نتیجه انتخابات در طول ۳ هفته کاملا بر عکس شود و این باعث ایجاد خشونت بیشتر در آمریکا می‌شود یا حتی ممکن است باعث ایجاد جنگ داخلی در این کشور شود. به همین دلیل است که شبکه‌های اجتماعی اعلام کرده‌اند هر خبری درباره پیروزی زودهنگام یک نامزد انتخاباتی را از روی خروجی خود حذف می‌کنند تا مانع از شکل‌گیری درگیری‌های خیابانی شوند. سناریوهای دیگری بعد از اعلام نتایج نیز در راه است که در زیر به آنها اشاره شده است.

الف) پیروزی ترامپ و شکست بایدن: در این سناریو، پیش‌بینی می‌شود که تفاوت در آرای مردمی بسیار زیاد باشد و در شرایطی که کلینتون در سال 2016 حدود 3 میلیون رأی مردمی بیشتری داشت، به نظر می‌رسد در این دوره بایدن رأی‌ مردمی بیشتری را از آن خود کند. بدین ترتیب به‌ احتمال ‌زیاد پیروزی ترامپ با توسل به آرای الکترال شکل می‌گیرد و او رأی مردمی را در این باره از دست خواهد داد. همین مساله موجب می‌شود دموکرات‌ها سخت‌تر بتوانند نتیجه انتخابات را بپذیرند و در عین‌ حال ترامپ نیز برای دومین دوره ریاست‌جمهوری‌اش جنگ شدیدتری با مطبوعات، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی که از هم‌اینک حمایت شدیدی از نامزد دموکرات کرده‌اند به راه بیندازد. در نهایت ممکن است کار به شکایت کمپین بایدن از نتایج انتخابات کشیده شود و دیوان عالی آمریکا بخواهد در این زمینه حکم دهد. با توجه به در اکثریت بودن جمهوری‌خواهان در این دیوان، به نظر نمی‌رسد این شکایت راه به‌ جایی ببرد. از سویی اگر در انتخابات کنگره، مجلس سنا نیز به دست دموکرات‌ها بیفتد، دیگر کار برای ترامپ به‌ عنوان رئیس‌جمهور آمریکا بسیار سخت خواهد شد و شاهد شکل‌گیری جنگ و درگیری شدیدتری بین کنگره و دولت این کشور خواهیم بود. 

ب) پیروزی بایدن و شکست ترامپ: در این سناریو هنوز معلوم نیست که ترامپ نتایج انتخابات را قبول کند و از قدرت کنار رود. او اعلام کرده است به ‌اندازه‌ای به پیروزی خود در این انتخابات باور دارد که اصلا گمان نمی‌کند کار به اینجا یا شکایت به دیوان عالی این کشور برسد اما اگر ترامپ نتایج انتخابات را نپذیرد، باید دید با چه میزان رأی از نامزد دموکرات‌ها عقب مانده است. اگر آرای مردمی و الکترال بایدن فاصله معناداری با ترامپ داشته باشد، احتمالا دیوان عالی جمهوری‌خواه نیز نمی‌تواند رأیی علیه خواست مردمی و الکترال‌ها بدهد و مجبور است پیروزی بایدن را اعلام کند. در صورتی که بایدن پیروز شود و ترامپ با اختلاف بالا ببازد، به احتمال زیاد شاهد درگیری‌ها و کشمکش‌های زیادی در جامعه آمریکا خواهیم بود. ترامپ رسانه‌ها را مطمئنا به کودتا علیه خود متهم می‌کند و اگر حامیانش را به اعتراضات خیابانی دعوت نکند، حداقل آنها را از این کار منع نیز نخواهد کرد. در این صورت طبقه حاکم در ۲ طیف جمهوری‌‌خواه و دموکرات به میدان آمده و سعی می‌کنند فضا را تلطیف کنند یا حتی به زور مردم را به خانه‌های‌شان بازگردانند. در این سناریو به دلیل اینکه طرفداران ترامپ در حزب جمهوری‌خواه به دلیل بالا بودن فاصله آرا نمی‌توانند مستقیما از او حمایت کنند، پیش‌بینی می‌شود اعتراضات خیابانی به سرعت فروکش کند و کار به سرکوب شدید معترضان بکشد. در این حالت این همراهان و هم‌حزبی‌های ترامپ هستند که مشخص می‌کنند او چگونه باید کاخ سفید را به بایدن تحویل دهد. ممکن است او در برابر این کار از خود مقاومت نشان دهد، در این صورت تنها راهی که می‌تواند او را از این لجبازی کودکانه منصرف کند، نوع رفتار بزرگان حزب جمهوری‌خواه و هوادارانش است. 

اگر پیروزی یا شکست نامزدهای انتخاباتی با نتایج بسیار نزدیک به هم باشد یا اینکه یک نامزد انتخاباتی (در این باره به احتمال زیاد بایدن) رأی مردمی بسیار بالایی کسب کند و نتواند رأی الکترال مورد نیاز را کسب کند باز دوباره می‌توان شاهد درگیری‌های شدید بود. در این باره ممکن است کار دوباره به دیوان عالی بکشد و این بار به دلیل ترکیب قضات جمهوری‌خواه، احتمال اینکه این دیوان رأی به ادامه ریاست‌جمهوری ترامپ بدهد بسیار زیاد است و این کار باعث ایجاد درگیری و کشمکش بسیاری بین جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها می‌شود. این موقعیت بدترین سناریو برای جامعه دوقطبی آمریکاست و می‌تواند باعث ایجاد جنگ داخلی در این کشور شود. 

در هر صورت چه بایدن پیروز شود؛ چه ترامپ، احتمال درگیری خیابانی و زدوخورد بین طرفداران هر دو نامزد انتخاباتی بالاست و از حالا باید منتظر خبرهای جذاب و جالبی از فضای اجتماعی آمریکا در دوران بعد از انتخابات تا اعلام نتایج باشیم.

 

---------------------------------------------------

پی‌نوشت

1- https://ballotpedia.org/Early_voting

2- https://ballotpedia.org/Early_voting#Early_voting_by_state

3- https://electproject.github.io/Early-Vote-2020G/index.html

4- https://www.fastcompany.com/90567302/when-do-they-start-counting-votes-in-the-2020-election-ballot-timelines-hinge-on-state-rules

5- https://www.npr.org/2020/10/23/926258497/when-will-mail-in-ballots-be-counted-see-states-processing-timelines

6- https://www.pewresearch.org/fact-tank/2020/10/22/election-night-marks-the-end-of-one-phase-of-campaign-2020-and-the-start-of-another/