هیأت معرفی فیلم ایرانی به فرهنگستان علوم و هنرهای سینمایی اسکار 2021 از هنرمندان پیشنهادی خانه سینما، محمدعلی نجفی (کارگردان)، سیدجمال ساداتیان (تهیه‌کننده)، آتیلا پسیانی (بازیگر)، کمال تبریزی (کارگردان)، سیدمحمد داوودی (فیلمبردار)، نرگس آبیار (کارگردان)، فرهاد توحیدی (فیلمنامه‌نویس) و آنتونیا شرکاء (منتقد) تشکیل شد و رائد فریدزاده (دبیر شورای بین‌الملل و معاون بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی) به عنوان عضو حقوقی این جمع را همراهی ‌کرد. 

 

* «خورشید» «درخت گردو» و «یلدا» را کنار زد

در شرایطی که امسال برخلاف سال‌های قبل بحث بر سر انتخاب نماینده سینمای ایران برای اسکار آنچنان در محافل سینمایی داغ نشد و کرونا آنقدر اوضاع سینما را به هم ریخته است که کمترین علاقه برای واکنش به این موضوع در میان رسانه‌ها دیده می‌شد، در نهایت روز گذشته رائد فریدزاده، دبیر و سخنگوی هیأت معرفی فیلم ایرانی به اسکار گفت: «کار این هیأت با توجه به تغییر قوانین اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان و تغییر مهلت زمانی شرکت در این دوره به دلیل شیوع ویروس «کووید-۱۹» با بررسی ۹۰ فیلم اکران شده

ایرانی آغاز شد و سپس اعضای هیأت انتخاب به یک فهرست متشکل از ۱۲ فیلم رسیدند». به گفته فریدزاده، در ادامه هیأت معرفی نماینده سینمای ایران به مراسم اسکار با بازخوانی مقررات به بازبینی و بررسی تخصصی فیلم‌ها پرداخت و پس از رأی‌گیری و تجمیع نظرات، از میان ۳ فیلم «خورشید» ساخته مجید مجیدی، «درخت گردو» ساخته محمدحسین مهدویان و «یلدا» ساخته مسعود بخشی، فیلم «خورشید» به عنوان گزینه نهایی انتخاب شد و با امضای اعضای این هیأت به عنوان نماینده سینمای ایران به مراسم اسکار سال ۲۰۲۱ معرفی خواهد شد. 

 

* «خورشید» چگونه در جمع مدعیان درخشید؟

«خورشید» مجید مجیدی یکی از موفق‌ترین آثار سینمای ایران در یک سال اخیر در زمینه حضورهای بین‌المللی بود. نخستین نمایش بین‌المللی این فیلم در بخش رقابتی هفتادوهفتمین جشنواره فیلم ونیز بود و در نهایت روح‌الله زمانی توانست جایزه مارچلو ماسترویانی ویژه بهترین بازیگران نوظهور جشنواره را از آن خود کند. مجیدی برای ساخت فیلم جدیدش جایزه جنبی فانوس جادویی انجمن ملی CGS را نیز از جشنواره ونیز دریافت کرد و در ادامه حضورهای بین‌المللی خود به چندین جشنواره از جمله جشنواره فیلم رم ایتالیا، استکهلم سوئد و جشنواره‌ فیلم لیدز انگلستان نیز دعوت شده است. 

این فیلم در سی‌و‌هشتمین جشنواره فیلم فجر حضور داشت و توانست در بخش بهترین فیلم و بهترین فیلمنامه، سیمرغ بلورین این رویداد مهم سینمایی را از آن خود کند. از سوی دیگر، سابقه فعالیت مجید مجیدی به عنوان یکی از کارگردان‌های نسبتا شناخته‌شده سینمای ایران در حوزه بین‌الملل و البته حضور فیلم «بچه‌های آسمان» این کارگردان در جمع نامزدهای نهایی اسکار فیلم‌های غیرانگلیسی‌زبان و شباهت نسبی مضمون و شکل و شمایل «خورشید» به آن فیلم، همه دست به دست هم داد تا این فیلم از شرایط بهتری نسبت به سایر رقبا برای حضور به عنوان نماینده سینمای ایران در اسکار برخوردار باشد. 

 

* لیستی با نام‌های عجیب!

فیلم‌های جهان با من برقص (سروش صحت)، خانه پدری (کیانوش عیاری)، شنای پروانه (محمد کارت)، روزهای نارنجی (آرش لاهوتی)، تومان (مرتضی فرشباف)، مسخره‌باز (همایون غنی‌زاده)، مردن در آب مطهر (نوید محمودی)، یلدا (مسعود بخشی)، کشتارگاه (عباس امینی)، حمال طلا (تورج اصلانی)، درخت گردو (محمدحسین مهدویان) و خورشید (مجید مجیدی) فهرست اولیه هیأت انتخاب برای معرفی نماینده سینمای ایران به اسکار را تشکیل می‌دادند که در نهایت «خورشید»، «درخت گردو» و «یلدا» ۳ مدعی نهایی شدند و «خورشید» به عنوان گزینه نهایی انتخاب شد. 

نکته اینجاست که فارغ از انتخاب «خورشید» به عنوان نماینده نهایی سینمای ایران در اسکار، ترکیب آثار راه ‌یافته به لیست اولیه هم در نوع خود جالب توجه است. برای نمونه «خانه پدری» که سال‌ها توقیف بوده و اساسا هیچ حضور بین‌المللی موفقی هم نداشته، چرا باید در جمع انتخاب‌های اولیه این جمع قرار بگیرد؟ یا مثلا فیلم چِرکی همچون «حمال طلا» که فارغ از محتوای ضعیفش، از منظر فنی و کیفی هم اثری بشدت سطح پایین است، چگونه به فهرست مدعیان اولیه راه یافته است؟ این سوال را می‌توان درباره فیلم‌هایی همچون «تومان» و «مردن در آب مطهر» هم مطرح کرد. آثاری که نه تنها محتوای مناسبی برای نمایندگی از سوی سینمای ایران ندارند، بلکه از منظر فنی و فرمی هم آثاری عقب‌مانده هستند که فاقد حداقل‌های لازم برای نمایش توانایی‌هایی سینمای ایران هستند، با چه ملاک و شاخصی توانسته‌اند راهی به این لیست پیدا کنند؟ 

دیدن برخی از این نام‌ها در جمع فیلم‌هایی که قرار بوده نمایندگی سینمای ایران در اسکار را برعهده بگیرند، بیش از پیش درست بودن انتخاب «خورشید» مجید مجیدی در کنار چنین مدعیانی را تایید می‌کند. حداقل ویژگی مثبت «خورشید» مجیدی در برابر بسیاری از این گزینه‌ها، محتوای سالم این فیلم است؛ اثری که قرار نیست همچون «حمال طلا» تصویری بشدت چرک از ایرانی ارائه کند یا همچون «تومان» زندگی جمعی از جوانان ایرانی را به مساله قمار گره بزند. از «مردن در آب مطهر» هم نگوییم که اساسا اثری در ارتباط با ظلم(!) مردم ایران به افغانستان است و معلوم نیست چرا باید چنین فیلمی نماینده سینمای ما در اسکار باشد؟ یعنی مثلا ما می‌خواهیم خودمان به مردم جهان بگوییم که به مهاجران افغانستانی ساکن ایران ظلم می‌کنیم؟! 

 

*همچنان فیلم‌های اجتماعی، سینمای ایران را نمایندگی می‌کنند

این نخستین تجربه انتخاب یکی از آثار مجید مجیدی به عنوان نماینده سینمای ایران برای اسکار نیست. «بچه‌های آسمان» ساخته مجید مجیدی در سال ۱۹۹۸ به اسکار خارجی رفت و برای نخستین‌بار سینمای ایران توانست به جمع نامزدهای نهایی شاخه بهترین فیلم خارجی اسکار راه یابد و سال بعد آن نیز «رنگ خدا» دیگر ساخته مجیدی فرصت حضور در این جایزه سینمایی را پیدا کرد. سال 2016 نیز فیلم «محمد رسول الله(ص)» که آن هم از ساخته‌های مجید مجیدی بود به عنوان نماینده سینمای ایران به اسکار معرفی شد. 

البته یکی از نکات و بحث‌هایی که همواره پیرامون معرفی نماینده سینمای ایران به اسکار وجود دارد، مساله اصرار بر ارسال درام‌های اجتماعی به این رویداد و فقدان توجه به سایر ژانرها و گونه‌های سینمایی است. هر چند که در برخی از موارد انتخاب‌هایی همچون «محمد رسول الله(ص)» مجیدی هم وجود داشته اما ما حتی زمانی که سراغ انتخاب یک اثر مستند برای معرفی به عنوان نماینده ایران به اسکار می‌رویم، باز هم اثری با مضمون و درون‌مایه اجتماعی را انتخاب می‌کنیم. 

البته با وجود طرح این بحث‌ها، همچنان هم باید تاکید کرد که از میان مدعیان امسال، «خورشید» و «درخت گردو» ۲ اثری بودند که بیشترین شانس و کیفیت را برای حضور در این رویداد داشتند که در نهایت انتخاب «خورشید» به عنوان نماینده سینمای ایران در اسکار پیش‌رو بهترین تصمیم در این زمینه بود.