گروه سیاسی: توافق هفته گذشته خاتمه جنگ قره‌باغ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان که باعث ایجاد تغییراتی در جوار مرزهای شمالی کشورمان شده است همچنان یکی از موضوعات مطرح این روزهای سیاست خارجی کشور است. 

به گزارش «وطن امروز»، در این میان یکی از بندهای ‌نه‌گانه این توافق بیش از هر مساله‌ای جمهوری اسلامی ایران را متاثر کرده است و آن هم ایجاد یک کریدور از نخجوان به سمت آذربایجان است که این اتفاق اما و اگرهایی را نسبت به تغییر مرزهای جغرافیایی و مسیر ترانزیتی کشورمان به وجود آورد. همچنین عدم تعیین‌تکلیف حضور تروریست‌های تکفیری در نزدیکی مرزهای کشورمان در این توافق همچنان از مباحثی است که ایران از آن چشم‌پوشی نخواهد کرد. 

«وطن امروز» چهارشنبه گذشته (21 آبان) در گزارشی با عنوان «صلح مسلح» به ابهامات موجود در این توافق که ارتباط مستقیمی با ایران دارد پرداخت. در بخشی از این گزارش آمده بود: «یکی از نکات مهمی که تبدیل به دغدغه امنیتی ایران شده، موضوع تغییرات جدیدی است که در مرز به وجود آمده و پای عناصر تکفیری- تروریستی را به منطقه باز کرده است. این مساله از خطوط پررنگ قرمز تهران در مناقشه اخیر ۲ همسایه شمالی کشورمان محسوب می‌شود که علاوه بر مقامات نظامی و وزارت امور خارجه، حتی رهبر حکیم انقلاب نیز نسبت به آن هشدار داده‌اند و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران با حضور نظامی در مناطق مرزی نشان دادند در این باره کوتاه نخواهند آمد. با تثبیت وضع فعلی، وضعیت نیروهای تکفیری که توسط ترکیه به آذربایجان گسیل داده شدند و حضور این نیروها در منطقه بویژه در نزدیکی مرزهای کشورمان یک چالش امنیتی برای ایران به وجود خواهد آورد. در شرایط جدید پس از توافق، جمهوری آذربایجان، به ‌عنوان میزبان و صاحب سرزمین‌های مزبور، در کوتاه‌مدت این دغدغه امنیتی را رفع می‌کند یا از سر غفلت و کوتاهی، راه برای برخی ماجراجویی‌های جدید باز خواهد شد». 

همچنین در بخش دیگری از این گزارش با اشاره به موضوع نخجوان آمده بود: «از دیگر نکات مهم مفاد توافق ارمنستان و جمهوری آذربایجان برای کشورمان توافق درباره نخجوان است. بر این اساس، نیکول پاشینیان پذیرفته است از نخجوان، کانالی از داخل خاک ارمنستان عبور کند و به آذربایجان برسد. بر‌اساس توافق مزبور، تأمین امنیت این گذرگاه و نظارت بر تردد، به عهده نظامیان روس خواهد بود. سوال این است: ترتیب عبور این گذرگاه و تعیین مسیر به چه ‌شکلی خواهد بود و آیا احیانا دالان اتصالی نخجوان به جمهوری آذربایجان، با همکاری‌های گمرکی و تجارت زمینی ایران، تضاد و تناقض پیدا خواهد کرد یا نه؟ با این وجود برخی کارشناسان ادعا کرده‌اند برقراری کریدور بین آذربایجان و نخجوان، به موقعیت ترانزیتی ایران آسیب جدی وارد خواهد کرد». 

با این وجود پس از طرح بحث‌های متعدد، سیدعباس عراقچی روز شنبه در گفت‌وگو با ایرنا گفت: متاسفانه اطلاعات غلط و گمراه‌کننده همراه با نقشه‌های جعلی در فضای مجازی در حال انتشار است و ادعاهایی همچون قطع مرز ایران با ارمنستان، ایجاد کریدور در داخل خاک ارمنستان یا حتی داخل خاک ایران، تغییر ژئوپلیتیک منطقه و... مطرح شده است که از اساس واقعیت ندارد و با اغراض خاص سیاسی و تبلیغاتی صورت می‌گیرد. عراقچی با اشاره به نقشه اصلی توافق گفت: چنانکه در این نقشه مشاهده می‌شود، بحث ایجاد یک نوار جغرافیایی در حاشیه مرز ایران با ارمنستان که زیاد مطرح شده است کاملا بی‌مبناست. فرستاده ویژه رئیس‌جمهور برای ارائه طرح صلح ایران گفت: آنچه در توافق آتش‌بس قره‌باغ آمده ایجاد یک کریدور جاده‌ای یا بهتر است گفته شود یک مسیر ترانزیتی، داخل خاک ارمنستان از نخجوان به سمت خاک اصلی آذربایجان است که امنیت آن توسط روسیه تضمین خواهد شد و مسیر دقیق آن نیز هنوز مشخص نیست. عراقچی گفت: این ایده جدیدی نیست و طرح آن سابقه طولانی دارد و اگر هم عملی شود با هزار اما و اگر همراه است و هیچ تغییری در مسیرهای ترانزیتی ایران به سمت ارمنستان یا آذربایجان ایجاد نخواهد کرد. 

برخی کارشناسان اما اظهارات عراقچی درباره راه مواصلاتی آذربایجان و نخجوان را نوعی توجیه دانسته و معتقدند عراقچی با این تکذیبیه دارد بی‌عملی و فقدان ابتکار عمل در وزارت امور خارجه را توجیه می‌کند، اگرنه در اینکه در متن توافقنامه میان روسیه و آذربایجان و ارمنستان، ایجاد این کریدور ذکر شده است، هیچ تردیدی وجود ندارد. این دسته از کارشناسان عقیده دارند با ایجاد کریدور جدیدی که قرار است نخجوان را به سرزمین‌‌های اصلی آذربایجان برساند، خطوط مواصلاتی و موقعیت ژئوپلیتیکی ایران تا حد زیادی تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. 

در همین حال سخنگوی وزارت امور خارجه روز گذشته در نشست هفتگی با اصحاب رسانه اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران از هر گونه حل‌و‌فصل دائمی بحران قره‌باغ حمایت کرده است. 

سعید خطیب‌زاده همچنین اظهار کرد: مرزهای جغرافیایی ایران و منطقه تغییر نخواهد کرد. برداشت و فهم ما از چیزی که منتشر شده، تنها یک جاده ترانزیت ساده است که نحوه امنیت و کم و کیف آن باید مورد بحث و تبادل‌نظر قرار بگیرد و جمهوری اسلامی ایران با دقت موضوع را پیگیری می‌کند. 

وی افزود: ایران در شاهراه بسیاری از مسیرهای ترانزیتی قرار دارد. ایران هم از موقعیت ژئوپلیتیکی‌اش آگاه است و از آن استفاده می‌کند و هم به دوستانش کمک می‌کند. 

خطیب‌زاده همچنین تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران نقش استراتژیک و راهبردی خود را در تمام معادلات منطقه داشته و خواهد داشت. تنها راه‌حل دائمی این بحران توجه به اصل انصاف، حق حاکمیت کشورها و رعایت مرزهاست و هر چه به این مسیر کمک کند مورد استقبال ما است. این آتش‌بس شاید پاسخ نهایی به بحران نباشد ولی قدم بسیار موثری است. 

وی تصریح کرد: هیچ موضوعی خارج از روال طبیعی نمی‌تواند شکل بگیرد، همان‌طور که هیچ کنشگر خارج از منطقه نمی‌تواند پایش به این منطقه باز شود و ما به صراحت گفته‌ایم و آنهایی که باید پیام را بگیرند گرفته‌اند. خارج از این مسیر طبیعی است روندی شکل نخواهد گرفت. 

علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبر معظم انقلاب در امور بین‌الملل هم طی سخنرانی در وبینار جهانی پیروان اهل‌بیت‌(ع) با اشاره به موضوع «بررسی دیدگاه‌های مقام معظم رهبری درباره قره‌باغ» گفت: کشور ایران با آذربایجان، ارمنستان و بخشی از خاک آذربایجان در نخجوان مرز مشترک دارد و هیچ کشوری در منطقه نیست که چنین ویژگی‌ای داشته باشد، بنابراین منطقی است ایران به‌ عنوان همسایه آذربایجان و ارمنستان به موضوع به صورت جدی بپردازد و ورود کند. 

وی در بخش دیگری از سخنان خود تاکید کرد: رهبر معظم انقلاب اسلامی در این باره تاکید فرمودند بخش اشغال‌شده آذربایجان باید به این کشور بازگردانده شود و بازگشت این منطقه را به جمهوری آذربایجان که موفقیت بزرگی است، تبریک می‌گوییم، ضمن آنکه معظم‌له تأکید کردند مرزهای بین‌المللی نباید خدشه‌دار شود و معتقد هستند ریشه همه درگیری‌ها گسست ایجاد شده در مرزهای بین‌المللی است که باید مورد توجه قرار گیرد. علاوه بر این معتقدیم امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران بدون امنیت و آرامش کشورهای همسایه امکان‌پذیر نخواهد بود. 

 ولایتی همچنین با اشاره به حضور تکفیری‌ها در صفوف ارتش آذربایجان افزود: حضور تعدادی از تروریست‌های وهابی و تکفیری در میان آذری‌هایی که همواره محب و مدافع حرم اهل‌بیت(ع) هستند معنا ندارد و سابقه بسیار بدی در این زمینه دارند و لذا مردم آذربایجان خودشان می‌توانند کشورشان را آزاد کنند و حضور تروریست‌های وهابی در شمال مرزهای ایران ناکام خواهد ماند. 

ولایتی گفت: معتقدیم اگر جنگی در منطقه رخ دهد، باعث شهید شدن برادران آذری و دوستان ارمنی می‌شود که باید از آن جلوگیری شود و لذا باید کسانی که با این موضوع مرتبط هستند زودتر اقدام انجام می‌دادند تا حقوق حقه بازگردانده شود و این مساله به کشورهای خارج از منطقه ارتباطی نداشته و ایران در جهت ایجاد صلح عادلانه تلاش خواهد کرد. 

مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل تصریح کرد: شهرهای اشغال شده باید آزاد می‌شد و مردم آذربایجان این کار را انجام دادند و به آنها تبریک می‌گوییم، زیرا ما با جمهوری آذربایجان ارتباط برادرانه، دوستانه، تاریخی و فرهنگی داریم. 

وی با بیان اینکه امنیت منطقه ضرورتی انکارناپذیر است، افزود: فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره قفقاز فصل‌الخطاب مواضع جمهوری اسلامی ایران در این منطقه و اصول راهبردی است و باید فرمایشات ایشان به ‌طور کامل عملی شود.