حجت احسان‌بخش*: امروز روز ولادت با سعادت ابامحمد امام حسن عسکری، پدر والامقام امام زمان علیهما‌السلام یکی از جوان‌ترین امامان معصوم است که هم در جوانی به امامت رسید و هم در جوانی به شهادت رسید. صحبت از عظمت و فضائل امام عسکری کار بسیار دشواری است که نیاز به معرفت به ساحت ائمه اطهار علیهم‌السلام دارد ولی «آب دریا را اگر نتوان کشید/ هم به قدر تشنگی باید چشید». مشهورترین لقب امام که بر مظلومیت ایشان نیز اشاره دارد، عسکری است که به اقامت اجباری‌ ایشان در سامرا اشاره دارد. هنگامی که امام حسن عسکری علیه‌السلام در دوران طفولیت به سر می‌برد، متوکل، پدرش امام هادی علیه‌السلام را به شهر سامرا منتقل کرد و لذا آن حضرت از کودکی در سامرا بودند. 

روایتی از دوران کودکی آن حضرت در تاریخ وجود دارد که به طور واضح مشخص می‌شود امام از همان ابتدا از علمی الهی برخوردار بوده‌اند.

روزی شخصی امام حسن عسکری علیه‏‌السلام را که آن هنگام کودک بودند، مشاهده کرد که در کنار عده‌ای از کودکان که بازی می‌کردند، ایستاده است و گریه می‌کند. او فکر کرد امام به خاطر نداشتن اسباب‌بازی که در دست کودکان دیگر است گریه می‌کند، از این رو نزد حضرت رفت و گفت: «ناراحت نباش ‌ای پسر رسول خدا! من برایت یک اسباب‌بازی می‌‏خرم!»

آن حضرت ناراحت شده و فرمودند: ما برای بازی آفریده نشده‌ایم. 

آن مرد حیرت کرد و گفت: پس برای چه آفریده‌اند؟

فرمودند: برای دانش و عبادت. 

مرد با تعجب پرسید: از کجا این را می‌گویید؟

فرمودند: زیرا خداوند فرموده: «أفحسبتم انما خلقناکم عبثا و انکم الینا لا ترجعون» آیا گمان می‌کنید شما را بیهوده [و برای بازی] آفریده‌ایم و شما به ما بازگشت نمی‌کنید؟

مرد گفت: «با آنکه کودک هستی و اشکالی بر تو نیست چرا اینطور از خدا می‌ترسی؟»

حضرت فرمودند: مادرم را دیدم که می‌خواست با چند قطعه هیزم ضخیم آتشی برپا کند. پس برای روشن کردن آن هیزم‌های بزرگ، هیزم‌های کوچکی را روشن کرد، گریه من از این جهت است که مبادا ما جزئی از آن هیزم‌های ریز و کوچک دوزخیان قرار گیریم».

امام در سامرا تحت مراقبت شدید حکومت قرار داشت و برای فعالیت‌های خود با محدودیت روبه‌رو بود. امام عسکری علیه‌السلام اما از طرق دیگر از جمله از طریق نمایندگان خود و نیز از راه نامه‌نگاری با شیعیان ارتباط داشت. امام عسکری علیه‌السلام به مدت ۶ سال (از ۲۵۴ تا ۲۶۰ هجری قمری) امامت کرد. 

یکی از مظلومیت‌های امام حسن عسکری علیه‌السلام این بود که علاوه بر خفقان حکومت جور وقت، از طرف خودی‌ها نیز حضرت مورد جسارت قرار می‌گرفتند و حتی دستورات امام را نمی‌پذیرفتند، لذا امام عسکری علیه‌السلام در جایی فرمودند هیچ یک از پدران‌شان به اندازه ایشان مورد شک و تردید شیعیان قرار نگرفته است! شیخ مفید یکی از علمای بزرگ شیعه، در کلامی می‌گوید دوران امامت امام عسکری علیه‌السلام بسیار سخت بوده است و آن زمان شیعیان منتظر آخرین امام و منجی نهایی بودند و خلیفه که می‌دانست شیعیان انتظار آمدن او را می‌کشند در جست‌وجوی فرزند امام عسکری علیه‌السلام بود و تلاش بسیاری برای اطلاع یافتن از آن حضرت می‌کرد. به همین دلیل بود که امام عسکری علیه‌السلام ولادت فرزندش را مخفی کرد. 

با توجه به ترکیب جمعیتی مذاهب در جامعه‌ای که اکثریت آن را اهل سنت تشکیل می‌دادند و همچنین فشارهای عباسیان بر شیعیان، جامعه شیعه در تقیه به سر می‌برد. با این حال امام حسن عسکری علیه‌السلام نسبت به اداره امور شیعیان و گردآوری وجوهات اهتمام داشت، حتی به دلیل خفقان حکومت، شیعیان در مسیر حرکت امام حاضر می‌شدند تا لحظات کوتاهی ایشان را ملاقات کنند. 

در پایان این نوشتار به حدیثی بسیار مهم از امام حسن عسکری علیه‌السلام اشاره می‌کنیم که بسیار مهم است و باید آویزه گوش نه‌ تنها مردم بلکه مسؤولان جامعه اسلامی باشد. امام حسن عسکری علیه‌السلام فرمودند: جُعِلَتِ الْخَبَائِثُ فِی بَیتٍ، وَ جُعِلَ مِفْتَاحُهُ الْکذِب. ‏ همه‌ پلیدی‌ها در خانه‌ای گذارده شده و کلید همه‌ آنها، «دروغ» قرار داده شده است.  دروغگویی که متأسفانه فراوان از مسؤولان می‌شنویم طبق فرموده امام حسن عسکری علیه‌السلام، نشان خبث باطن است که کلید همه این پلیدی‌ها، دروغگویی است. 

اعاذنا‌ الله من شرور انفسنا

* طلبه درس خارج حوزه علمیه قم