یوسف بیوک‌خان*:  سرنوشت طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، پس از تاخیر 7 ساله و تغییرات بسیار، به ستاد ملی جمعیت و اجرای ۵ ساله گره خورده است؛ در حالی که اساسا مشوق‌های جمعیتی دیربازده هستند و تجربه تاسیس ستاد و صندوق برای قوانین گذشته اجرایی نبوده است. 

 تغییر ترکیب مجلس نشان داد اگر نماینده‌های ملت همتی برای تصویب یک قانون داشته باشند، نه در 7 سال بلکه در 7 ماه می‌توانند این مهم را به ثمر برسانند. مساله جمعیت جوان کشور، امروز بیشتر از هر روز دیگر اهمیت یافته است. آمارها نشان می‌دهد تأخیر ازدواج، میزان طلاق، مساله ناباروری و سقط جنین، متغیرهای مهمی هستند که بر رشد منفی جمعیت اثرگذار بوده‌اند. اهمیت تصویب قانون جوانی جمعیت، زمانی پررنگ‌تر می‌شود که می‌تواند بر متغیرهای مهم و رشد منفی جمعیت تاثیرگذار باشد. 

اما نحوه تصویب این قانون و اصل ۸۵ شدن این طرح در مجلس و یک سد بزرگ، آینده اجرای قانون را با ابهام رو‌به‌رو کرده است. 

 

* اصل ۸۵ میانبر یا دوربرگردان

اصل ۸۵ شدن طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، این اختیار را به کمیسیون‌های داخلی مجلس می‌دهد تا بتوانند مستقل و بدون نیاز به ارائه طرح، در صحن علنی این طرح را مصوب کرده به قانون درآورند. 

این بند قانون، بروکراسی چند ماهه جلسات کمیسیون‌ها، صحن علنی و رفت و برگشت‌های صحن مجلس و کمیسیون‌های داخلی را کوتاه کرده و جلوی تاخیر چند ماهه تصویب این لایحه، آن هم زمانی که مجلس بر مسائل اقتصادی متمرکز است را می‌گیرد. 

بر این اساس، اصل ۸۵ می‌تواند میانبری برای تصویب و اجرای هر چه سریع‌تر قانون باشد. اما اصل ۸۵ شدن طرح، از موقتی بودن قانون خبر می‌دهد، به این معنی که براساس این اصل دولت مکلف است طی دوره ۵ ساله این قانون را اجرا کند و پس از آن، مجلس تصمیم به لغو یا تمدید قانون بگیرد. 

دوره ۵ ساله زمانی اهمیت پیدا خواهد کرد که بدانیم اساسا طرح‌ها و مشوق‌های جمعیتی، دیربازده هستند و بسیاری از بند‌های این قانون به شرط اجرا، اثرات بلندمدت را در پی دارند و تصمیم‌گیری و اجرای ۵ ساله و موقت قانون، سبب تأخیر در بازدهی یا اشتباه محاسباتی تصمیم‌گیری خواهد شد بویژه امروز که ماه‌های پایانی دولت دوازدهم سپری می‌شود، حتی با وجود اصل ۸۵ شدن این قانون، عملا دولت فرصتی برای اجرای قانون نخواهد داشت و به هر حال تا تشکیل دولت جدید، همین زمان چند ماهه خواهد گذشت و اصل ۸۵، در این زمینه به سرعت‌بخشی اجرای قانون هم کمک نخواهد کرد. با معایب مطرح شده به جای آنکه اصل ۸۵ میانبری برای اجرای قانون باشد به دوربرگردان وضعیت جمعیت ایران تبدیل خواهد شد. 

 

* کدام هدف؟

طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده که سال 92 نگاشته شده بود، گروه‌های جمعیتی، گروه‌های سنی و زمان‌بندی کوتاه و بلندمدت طرح را برای رسیدن به اهداف موردنظر مشخص کرده بود. پس از تغییرات چندباره و عدم رسیدگی مجلس وقت به تصویب طرح، موعد اهداف کوتاه مدت آن سر رسیده بود و طرح حتی به مرحله تصویب هم نرسید. اما مجلس دوازدهم در بررسی مجدد، هدفگذاری‌های طرح مذکور را به طور کامل حذف کرده است و با ایراد اصل 85 بر طرح و ۵ ساله شدن اجرای آن، ابهام اثر‌گذاری طرح و تأثیرات آن بر وضعیت جمعیت در هاله‌ای از ابهام قرار خواهد گرفت و مشخص نیست که طرح جوانی جمعیت، تأثیر روی جمعیت کشور را تا چه هدفی دنبال می‌کند. طرح جوانی جمعیت که به همت مجلس در مسیر تصویب قرار گرفته است، با لغو قوانین کاهشی جمعیت مانند قانون تنظیم خانواده و فرهنگ‌سازی، می‌تواند به موثرترین طرح اجتماعی و فرهنگی سال‌های آینده کشور تبدیل شود، به شرط آنکه نمایندگان مجلس با این طرح مهم با جدیت برخورد کرده و ابهام‌های قانون و مواردی که سبب اجرایی نشدن آن خواهد شد را رفع کرده و باری از دوش خانواده‌ها بردارند. 

* دبیر فرهنگی انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه علامه طباطبایی