در یکی، دو سال اخیر که با توجه به میزان بارش‌ها وضعیت فراوانی آب برای بخش کشاورزی مناسب شد و کشاورزی کشور از این جهت رونق دارد و از طرفی با افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی، صادرات محصولات کشاورزی هم صرفه زیادی یافته است، شاهد رشد قابل توجه صادرات محصولات کشاورزی هستیم. 

 هر چند این مساله می‌تواند از جنبه رشد صادرات و گسترش بازار محصولات کشاورزی ایران در منطقه مفید باشد ولی چالش‌هایی را هم از جمله کمبود برخی محصولات کشاورزی در داخل کشور و افزایش قیمت‌ها ایجاد کرده است. 

تولید بیش از اندازه یا کمبود مقطعی محصولات کشاورزی، اتفاقی است که بارها و بارها در کشورمان رخ داده و تبدیل به روندی تکراری شده است. 

این بی‌برنامگی‌ها در تولید زمانی که ارزش پول ملی کمتر و انگیزه برای صادرات محصولات کشاورزی بیشتر شده است، خود را در صادرات نیز نشان می‌دهد به طوری که به یک‌باره حجم زیادی محصول برای صادرات به بازار‌های محدود کشورهای همسایه روانه می‌شود اما با توجه به محدودیت این بازارها، صادرات بیش از اندازه باعث پس زدن محصولات و شکست قیمت‌ها در بازارهای هدف صادراتی و حتی بازار داخلی می‌شود. 

در روزهایی که قیمت گوجه در بازار مصرف کشورمان به ‌یک ‌باره از 2 هزار تومان به 12 تا 17 هزار تومان افزایش می‌یابد، فیلم‌هایی در فضای مجازی دست به دست می‌شود که 200 کامیون ایرانی که بار گوجه‌فرنگی داشته‌اند، بارشان در مرز پرویزخان باقی مانده و به عراق صادر نشده است.  بار برخی از کامیون‌ها به‌ دلیل ماندن بیش از حد پشت مرز خراب شده است و حتی آنها را ‌روی زمین تخلیه کرده‌اند و برخی نیز به ‌دنبال انتقال بار خود به کارخانه‌های رب‌سازی هستند. 

هر چند در ظاهر بخش کشاورزی ایران در وزارتخانه جهاد کشاورزی و توسط وزیر جهاد کشاورزی اداره می‌شود ولی متاسفانه مدیریت بخش کشاورزی ایران چنان دچار چندگانگی و تناقض در سیاست‌گذاری شده است که عملا زنجیره تولید، مصرف و صادرات محصولات کشاورزی ایران دست چند وزیر و رئیس هست و از وزارت جهاد کشاورزی و  وزارت صمت تا وزارتخانه‌های بهداشت، نیرو، اقتصاد و همچنین بانک مرکزی در آن دخیل هستند. 

صدرالدین نیاورانی، نایب‌رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی در این ارتباط اظهار کرد: هر از گاهی در صادرات محصولات کشاورزی چنین اتفاقاتی رخ می‌دهد. وی افزود: مرز کشور عراق بعضی اوقات به ‌دلایل مختلف داخلی خود و تعطیلات بسته می‌شود و اجازه ورود هیچ محصولی را نمی‌دهند. نایب‌رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ادامه داد: هر ساله حجم زیادی محصولات تازه‌خوری مانند گوجه‌فرنگی و بادمجان به عراق صادر می‌شود اما در مواردی نیز این اتفاقات رخ می‌دهد و ماندن محصولات پشت گمرک موجب از دست رفتن کیفیت محصول می‌شود. 

وی تصریح کرد: کشاورزان برای تولید این محصولات هزینه زیادی می‌کنند اما به‌دلیل یک اشتباه، محصول تولیدشده به این صورت از دست می‌رود. 

نیاورانی در پاسخ به اینکه چه‌ کسی مسؤول جلوگیری از این اشتباهات است، گفت: در این مورد خود صادرکننده اشتباه کرده و در زمانی صادرات را انجام داده که امکان خروج از مرز نداشته است. 

این مقام مسؤول گفت: صادرکنندگان استانداردسازی نشده‌اند و هر کسی می‌تواند به هر میزانی صادرات داشته باشد، به همین منظور در مواردی نیز مشاهده می‌شود با صادر شدن حجم زیادی از این محصولات، بازار هدف اشباع و محصولات صادراتی ما پس ‌زده می‌شود. 

وی ابراز کرد: وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت و جهاد کشاورزی در این زمینه مسؤولیت دارند اما تا به امروز هیچ برنامه‌ریزی‌ای برای صادرات نداشته‌ایم. دستگاه‌های دولتی نه ‌تنها برای تنظیم بازار صادرات برنامه‌ای ندارند، بلکه از صادرات بیش از اندازه که منجر به رقابت منفی در بازار هدف می‌شود، دفاع هم می‌کنند. استدلال مسؤولان آن است که بر اساس قانون هرکسی می‌تواند صادرات داشته باشد و نباید جلوی آنها گرفته شود. 

محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران هم درباره صادرات بیش از نیاز به بازار کشورهای همسایه عراق و افغانستان و باقی ماندن محصولات کشاورزی در مرز‌ها اظهار کرد: کشورهای موفق، تولید خود را بر اساس برنامه و میزان تقاضا انجام می‌دهند اما متاسفانه در کشور ما تولید بدون استراتژی است و زنجیره تامین کامل نیست. 

 وی افزود: هر ساله با چنین مشکلاتی مواجه هستیم و افزایش عرضه یا کاهش آن، مشکلاتی ‌را به همراه دارد که این موضوع برای تولید‌کنندگان و منابع ملی کشور زیان‌آور است. 

لاهوتی گفت: در صورتی که این نبود برنامه‌ریزی در بخش‌های تولیدی ادامه داشته باشد و تولیدات بدون در نظر گرفتن تقاضا باشد، این رویداد‌ها متاسفانه ادامه خواهد داشت. 

رئیس کنفدراسیون صادرات ایران گفت: این نبود برنامه‌ریزی‌ باعث می‌شود به یک‌باره قیمت برخی محصولات در بازار سر به فلک بکشد و با ابزارهای قهری برای تنظیم بازار آن اقدام شود یا اینکه تولید به حدی زیاد می‌شود که در انبارها واحدهای تولیدی و زمین‌های کشاورزی باقی می‌ماند. 

 لاهوتی ادامه داد: برای حفظ و حضور در بازارهای هدف صادراتی عراق، افغانستان و در آینده اوراسیا نیازمند اقدامات تخصصی هستیم اما در حال حاضر هر فعال اقتصادی برای صادرات ورود پیدا می‌کند، در حالی که شناخت دقیقی از بازار هدف ندارد به همین دلیل با ایجاد رقابت‌ منفی، قیمت کالاهای صادراتی در بازارهای هدف پایین می‌آید. 

وی تاکید کرد: با تخصصی شدن کارت‌های بازرگانی، می‌توان جلوی این بی‌برنامگی‌ها را گرفت، همچنین باعث می‌شود صادرکنندگان تنها در بازارهای صادراتی‌ای حضور داشته باشند که شناخت لازم را از آن دارند.