کد خبر: 229125تاریخ: 1399/10/18 00:00
گزارش تحلیلی «وطن‌امروز» از معضل آلودگی هوا مسؤولان به جای پذیرش مسؤولیت خود به مردم تکلیف می‌دهند!
مسمومیت مسؤولیت
سمیه رفیعی در گفت‌وگو با «وطن‌امروز»: در گذشته بنزین بی‌کیفیت پتروشیمی‌ها را عامل آلودگی هوا عنوان می‌کردند اما وقتی خود بر سر کار آمدند تا چند سال مبادرت به واردات بنزینی می‌کردند که بر اساس مستندات موجود استاندارد لازم را پاس نمی‌کرد
گروه اجتماعی: «به دلیل سیاست‌های نادرست دولت‌های نهم و دهم در برقراری روابط دیپلماتیک با دنیا، تحریم‌ها چنان فشاری به کشور وارد کرده بود که نتیجه امر به محدودیت در صادرات بنزین به ایران منجر شد. همین امر موجب شد در یک فرآیند غیرکارشناسی برای افزایش حجم بنزین تولیدی پالایشگاه‌های کشور، مقادیر قابل توجهی ترکیبات آروماتیک پتروشیمی به بنزین افزوده شود. ماحصل این ابداع غیرکارشناسی نیز تشدید آلودگی هوا بود».
این یکی از هزاران ادعا، گزارش و اظهارنظر رسانه‌ها و کارشناسان دولت روحانی درباره میزان آلایندگی بنزین پتروشیمی و نقش آن در آلودگی هوا بود که فروردین 1396 در روزنامه دولت به چاپ رسید. سال‌های سال بنزین پتروشیمی متهم شماره یک آلودگی هوا بود و دولت فعلی ادعا کرد بنزین پتروشیمی‌ها را از چرخه سوخت کلانشهرها خارج کرده است اما آلودگی هوا ادامه یافت. در چند سال اخیر آلودگی هوا موجب شد مدارس روزهای زیادی در تعطیلی به سر ببرند اما امسال پرونده جدیدی برای آلودگی‌ها باز شد؛ مازوت! از چند هفته گذشته که آلودگی شدید هوا را در کلانشهرها شاهد هستیم، رسانه‌های حامی دولت استفاده از مازوت یا نفت کوره در نیروگاه‌ها را عامل اصلی آلودگی اعلام می‌کنند اما دولتی‌ها که منتقدان دیروز بودند و در زمان دولت قبل بنزین پتروشیمی‌ها را موجب هوای آلوده می‌دانستند، حالا تقصیرها را متوجه مردم می‌دانند. مسؤولان دولتی باعث و بانی کمبود گاز برای نیروگاه‌ها و پتروشیمی‌ها را افزایش مصرف گاز خانگی می‌دانند و به مردم توصیه می‌کنند در خانه لباس بپوشند و فقط در رختخواب لخت شوند و پنجره‌ها را ببندند! این در حالی است که هنوز معلوم نیست آیا در نیروگاه‌های اطراف تهران و سایر کلانشهرها مازوت استفاده می‌شود یا نه. به عنوان مثال وزیر نفت یک روز صراحتا اعلام می‌کند چاره‌ای جز استفاده از مازوت نداریم اما فردای آن روز استفاده از مازوت را تکذیب می‌کند(!) مسؤولان باید به این سوال جواب دهند که آیا عامل آلودگی هوا در سال‌های قبل بنزین پتروشیمی‌ها بود یا نه؟ آیا مازوت عامل آلودگی هوای فعلی هست یا نه؟ اگر اینها نمی‌تواند عامل آلودگی باشد، پس به چه علت «بنزین پتروشیمی» اسم رمز حمله و هجوم رسانه‌ای به عملکرد دولت سابق بود؟ اگر در نیروگاه‌ها مازوت استفاده می‌شود، پس چرا تکذیب می‌شود؟ و اگر هیچ‌کدام از اینها عامل آلودگی هوا نیست، پس چرا هوای تهران و سایر کلانشهرها آلوده است؟ یکی از مسؤولان سازمان محیط‌زیست در گفت‌وگو با «وطن امروز» می‌گوید شاید در نیروگاه‌ها از مازوت استفاده نشود اما حتما از گازوئیل یا سایر سوخت‌های بی‌کیفیت استفاده می‌شود که نقش زیادی در آلودگی دارد.
* دولت گردن نمی‌گیرد
بررسی رفتار دولت در قبال آلودگی هوا نشان می‌دهد مسؤولان دولتی به هیچ عنوان زیر بار مسؤولیت نمی‌روند. در مورد اخیر، دولتی‌ها مردم را عامل اصلی استفاده از مازوت یا هر سوخت غیراستاندارد دیگر می‌دانند و اصلاح مصرف سوخت را فریاد می‌زنند. مصرف گاز یا هر سوخت دیگر طبیعتا باید بهینه شود اما دولت نیز نباید از قبول مسؤولیت خود شانه خالی کند. طبق قانون دولت باید از محل درآمدهای هدفمندی یارانه‌ها به توسعه حمل‌و‌نقل عمومی کمک کند اما دولتی‌ها در 7 سال اخیر کمترین توجه را به این موضوع نکردند و حتی در دورانی که دولت و شورای شهر و شهرداری از یک گروه سیاسی بودند، ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی توسعه نیافت و به اعتراف اعضای شورای شهر اوضاع هر سال بدتر از گذشته می‌شود.
* رفع آلودگی هوا در گرو اجرای قانون هوای پاک
معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست علت آلودگی هر ساله هوای تهران و برخی کلانشهرها را ناشی از سردرگمی دستگاه‌ها، نهادها و سازمان‌های مرتبط در ایجاد راهکارهای درست و ناهماهنگی‌های بین‌دستگاهی در حل مشکلات این پدیده عنوان کرد و به «وطن امروز» گفت: چنانچه قانون هوای پاک در کشور بدرستی اجرا شود و بودجه مورد نیاز دستگاه‌ها و سازمان‌ها برای عملیاتی شدن این قانون بخوبی تامین شود شاهد چنین معضلی که جان شهروندان را به خطر می‌اندازد نخواهیم بود.
مسعود تجریشی با بیان اینکه سلامت مردم نباید به دلیل آلوده شدن هوا به شوخی گرفته شود، افزود: همه دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط با سلامت محیط‌زیست باید در راستای اجرای قانون هوای پاک گام بردارند. وی اضافه کرد: هر چند برای رفع آلودگی هوا باید راه دور و درازی پیموده شود اما چنانچه هر دستگاه و نهادی وظیفه قانونی خود را در قبال جلوگیری از آلوده شدن هوا و محیط‌زیست انجام دهد و در اجرای برنامه‌های قانون هوای پاک اقدام کند، بی‌تردید آلودگی هوا مهار می‌شود و بتدریج شاهد هوای پاک در کلانشهرها خواهیم بود.
وی به تجربه موفق برخی کشورها برای دستیابی به هوای سالم اشاره کرد و افزود: انگلستان اول ژانویه سال جاری موفق شد 50 درصد انرژی خود را از محل انرژی‌های تجدید‌پذیر تامین کند. آمریکا و چین نیز در راستای حذف سوخت‌های فسیلی آلوده‌‌کننده چون زغال سنگ و مازوت گام بر‌می‌دارند تا بتدریج آلودگی هوا در کشورشان کاهش یابد و در نهایت از بین برود.
تجریشی اضافه کرد: در ایران دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط با محیط‌زیست خیلی به اجرای قانون هوای پاک توجه نمی‌کنند. به طور مثال طبق قانون، وزارت نفت موظف بود تا تاریخ 31/5/ 99 سوخت خود را استاندارد کند. از طرفی شهرداری‌ها و وزارت راه‌وشهرسازی وظیفه دارند با تمکین به قانون مبحث 19 در ساخت‌و‌سازها از مصالحی استفاده کنند که انرژی کمتری مصرف شود. همچنین مراکز صنعتی نباید سوخت بی‌کیفیت بسوزانند اما متاسفانه همچنان شاهد استفاده از سوخت غیراستاندارد در صنایع و بی‌توجهی به اجرای مبحث 19 و نیز تردد خودروهای فرسوده هستیم. معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: در چنین شرایطی نباید امیدوار بود بزودی مشکل آلودگی هوا حل شود، مگر اینکه همه دستگاه‌ها و نهادها و سازمان‌ها بند بند قانون هوای پاک را بدون کم و کاست اجرا کنند.
وی افزود: وزارت نفت به جای تامین سوخت مازوت و گازوئیل بی‌کیفیت صنایع و نیروگاه‌ها می‌تواند با همراهی سایر دستگاه‌های مرتبط و وزارتخانه‌ها این مواد را صادر کند، چرا که ایران مشکل تحریم مشتقات نفتی ندارد و منابع حاصل از آن را صرف تولید انرژی‌های پاک کند.
تجریشی به تبعات منفی سوخت گازوئیل و مازوت در کشور اشاره کرد و افزود: سوخت هر لیتر گازوئیل 8 هزار میلی‌گرم آلودگی ایجاد می‌کند، همچنین سوخت مازوت نیز 30 هزار میلی‌گرم تولید آلایندگی می‌کند، در چنین شرایطی است که زمستان‌ها با توجه به وارونگی هوا ذرات معلق تجمیع و وارد ریه شهروندان می‌شود. وی اضافه کرد: 75 درصد سوخت مصرفی گازوئیل و مابقی ناسالم و غیراستاندارد است و در این شرایط همچنان شاهد تردد اتوبوس‌های فرسوده هستیم که از گازوئیل غیراستاندارد استفاده می‌کنند.
* مشکل رفع آلودگی هوا در اولویت دستگاه‌های اجرایی نیست
رئیس فراکسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی درباره علل بی‌توجهی مسؤولان نسبت به رفع آلودگی هوای تهران و کلانشهرها به «وطن امروز» گفت: از دهه 70 تاکنون، برنامه کاهش آلودگی هوا روی میز دستگاه‌های دولتی، نهادها و ارگان‌های مرتبط است اما به دلیل بی‌توجهی به این موضوع مهم، هر ساله شاهد بدتر شدن وضعیت هوای پایتخت و دیگر شهرهای بزرگ هستیم. سمیه رفیعی اظهار داشت: هر چند طی سال‌های گذشته اقداماتی در راستای کاهش آلاینده‌های ناشی از منواکسید کربن انجام شده است اما با آنکه دولت و سایر نهادهای مرتبط موظف به اجرای قانون هوای پاک هستند ولی متاسفانه دستگاه‌های متولی حاضر به اجرای دقیق این قانون که سلامت مردم به آن گره خورده است نیستند و با سلب مسؤولیت آن را در اولویت کاری خود قرار نمی‌دهند.
وی با بیان اینکه مردم پس از سال‌ها اجرای قانون هوای پاک هنوز نمی‌دانند از چه دستگاه یا ارگانی مطالبه‌گر اجرای چنین قانون مهمی شوند، گفت: تعدد دستگاه‌ها و نهادها در ارتباط با رفع آلودگی هوا به قدری زیاد است که این موضوع باعث شده هر کدام از دستگاه‌های متولی علل ایجاد آلودگی هوا و کم‌کاری در اجرای قانون هوای پاک را به گردن هم بیندازند.
نماینده مردم در مجلس افزود: سال‌های گذشته با بروز آلودگی هوا مسؤولان اقدام به تعطیلی مدارس و بعضا ادارات دولتی می‌کردند اما اکنون که مدارس و مراکز آموزشی تعطیل است، نه فقط راهی برای کاهش آلودگی هوا ندارند، بلکه برنامه‌ای برای حفظ سلامت شهروندان در این روزها که هوای سمی را استنشاق می‌کنند ندارند و اعلام می‌کنند سوخت مازوت و فرسودگی ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی همچنین سکون هوا باعث ایجاد آلودگی هواست، در حالی که به جای این گزارش‌ها باید نتیجه عملکرد خود را در قبال اجرای قانون هوای پاک اعلام کنند.
رئیس فراکسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: ناکارآمدی مسؤولان اجرایی در برنامه‌ریزی برای کاهش آلودگی هوا آنجا نمایان می‌شود که طی سال‌های گذشته، زمانی که آسمان کلانشهرها در پی آلودگی هوا سیاه می‌شد، به جای تعطیلی صنایع آلاینده، مدارس و ادارات را تعطیل می‌کردند و طی این سال‌ها هنوز هیچ اقدام قابل توجهی در الزام صنایع و نیروگاه‌ها به استفاده از سوخت استاندارد و باکیفیت انجام نداده‌اند. رفیعی به وجود ده‌ها کارخانه شن و ماسه در اطراف تهران و کلانشهرها اشاره کرد و افزود: همین کارخانه‌ها نقش زیادی در آلودگی هوا دارند اما از آنجایی که گردانندگان آن افراد بانفوذی هستند، بنابراین در مواقعی که هوا رو به آلودگی می‌رود حاضر به تعطیلی نیستند تا منفعت شخصی بر سلامت شهروندان غالب شود.
وی در ادامه افزود: علاوه بر صنایع آلاینده، ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی فرسوده دیگر متهم ایجاد آلودگی هواست. در چنین شرایطی باید گفت: دولت و شهرداری‌ها به چه حقی طی 7 سال اخیر به بحث نوسازی ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی بی‌توجه بوده و به تکالیف خود در این بخش عمل نکرده‌اند.
رئیس فراکسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی یکی از موانع مهم در مسیر رفع آلودگی هوا را برخورد سیاسی دولت با این موضوع که با سلامت مردم مرتبط است عنوان کرد و افزود: در گذشته بنزین بی‌کیفیت پتروشیمی‌ها را عامل آلودگی هوا عنوان می‌کردند و خواهان متوقف شدن تولید آن بودند اما وقتی خود بر سر کار آمدند تا چند سال مبادرت به واردات بنزینی می‌کردند که بر اساس مستندات موجود استاندارد لازم را پاس نمی‌کرد. رفیعی خاطرنشان کرد: در جلساتی که بنده به عنوان رئیس فراکسیون بهداشت مجلس حضور می‌یابم، اعلام می‌شود توان تکنیکالی برای کاهش آلودگی هوا در داخل وجود دارد اما متاسفانه در عمل شاهد اقدامی برای رفع این معضل نیستیم.
* واکنش نماینده تهران به تکذیب مازوت‌سوزی در پایتخت از سوی وزیر نفت
با آنکه وزیر نفت اعلام کرده است مازوت‌سوزی در تهران و برخی شهرها انجام نمی‌شود؛ اما رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس در واکنش به سخنان وزیر نفت مبنی بر تکذیب مازوت‌سوزی در تهران، البرز و قم گفت: وزیر نفت می‌گوید مازوت مصرف نمی‌کنیم اما مشاهده می‌شود به جای آن، گازوئیل بی‌کیفیت در صنایع مصرف می‌شود. سمیه رفیعی همچنین در صفحه توئیتر خود در واکنش به سخنان اخیر وزیر نفت نوشت: «وزیر نفت گفته است در نیروگاه‌های استان‌های تهران، البرز و قم مازوت‌سوزی نداریم. اولا، معضل آلودگی هوا منحصر به این چند استان نیست و ثانیا، از ایشان دعوت می‌کنم ما را در بازدیدهای سرزده و نظارت میدانی همراهی کند تا با واقعیات موجود رو‌به‌‌رو شود». به گزارش ایسنا، بیژن زنگنه دوشنبه‌شب در حاشیه سیزدهمین نشست وزارتی اوپک پلاس گفت: قاطعانه اعلام می‌کنم در هیچ‌کدام از نیروگاه‌های استان‌های البرز، تهران، قم و اصفهان مازوت مصرف نمی‌شود. هیچ محدودیتی برای صادرات مازوت نداریم؛ همان‌طور که در تابستان هم که مازوت بیشتری داشتیم، تقریبا همه مازوت‌مان را صادر کردیم. مصرف مازوت اختراع ما نیست، آلودگی دارد اما در نیروگاه‌های دنیا حدود ۴ میلیارد لیتر از آن مصرف می‌شود.
بنابر این گزارش سال‌های گذشته مسؤولان همین دولت موضوع آلودگی هوا را سیاسی کردند و با سیاسی‌کاری به تخریب اسلاف خود پرداختند. به نظر می‌رسد اگر مسؤولان این دولت بخشی از انرژی صرف شده جهت تخریب دیگران را به اصلاح وضع موجود اختصاص می‌دادند و تدبیری می‌اندیشیدند، هوای تهران و کلانشهرها اینقدر آلوده نبود؛ آلوده‌تر از سیاست!
***
[آلودگی هوا روزانه 11 تهرانی را می‌کشد]
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران گفت: طبق گزارش بانک جهانی، سال ۲۰۱۸ تعداد فوتی‌های منتسب به آلودگی هوا در ایران سالانه ۱۲ هزار نفر برآورد می‌شود که ۴۰۰۰ نفر از این تعداد مربوط به تهران است و به عبارتی به طور متوسط در تهران روزانه ۱۱ مرگ زودرس به دلیل آلودگی هوا اتفاق می‌افتد. حسین شهیدزاده افزود: طبق گزارش بانک جهانی سال ۲۰۱۸ خسارات ناشی از آلودگی هوا در تهران سالانه ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار برآورد شده بود، یعنی روزانه ۷ میلیون دلار. وی با بیان اینکه نخستین مشکل شهر تهران و شهروندان آن آلودگی هواست، گفت: آلودگی هوا مسأله‌ای بین‌بخشی است و آنطور نیست که یک بخش بگوید من حلش خواهم کرد. حتی سازمان حفاظت محیط‌زیست که بر اساس قانون، مسؤولیت محیط‌زیست کشور را بر عهده دارد نیز به تنهایی نمی‌تواند مشکل آلودگی هوا را حل کند. مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در بخش دیگری از صحبت‌های خود تاکید کرد: «قانون هوای پاک» مرجع مهمی است که در صورت عمل به آن از سوی همه دستگاه‌های دست‌اندرکار می‌تواند در کنترل و کاهش آلودگی هوای تهران مؤثر باشد. شهیدزاده درباره رابطه بین آلودگی هوا و فوتی‌های ناشی از کرونا، خاطرنشان کرد: اکنون مشخص شده است که ویروس کرونا می‌تواند از طریق هوا هم منتقل شود و شهروندانی که در شهرهای بزرگ آلوده مانند تهران زندگی می‌کنند، به دلیل صدمات ناشی از آلودگی هوا، احتمال فوت‌شان بر اثر ابتلا به کرونا افزایش می‌یابد. وی با تأکید بر اینکه شرکت کنترل کیفیت هوای تهران شرکتی چابک، علمی و تخصصی است که سعی کرده مشاوری امین برای سایر مجموعه‌ها باشد، گفت: از ابتدای تشکیل شرکت کنترل کیفیت هوا، گرایش‌ها و جهت‌گیری‌های مختلف باعث نشده سمت و سوی حرکت این شرکت به جهتی تمایل پیدا کند که به خاطر آن بخواهد در بحث آلودگی هوا حرف غیرکارشناسی بزند. به گزارش روابط عمومی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، وی با اشاره به اینکه این شرکت به عنوان مجموعه‌ای تخصصی درباره اطلاعات آلودگی هوای تهران که با سلامتی شهروندان سروکار دارد، «خودسانسوری» نمی‌کند، اظهار کرد: البته شرکت کنترل کیفیت هوای تهران بر خلاف اسمش، هیچ‌گونه ابزار کنترلی در اختیار ندارد. از این رو، کار این مجموعه معطوف به پایش، تحقیقات و مشاوره با محوریت اندازه‌گیری آلاینده‌های هوا، ارائه راهکارهای کنترل آلاینده‌ها و اطلاع‌رسانی و آموزش عمومی در این ارتباط است.