مرتضی طلایی*: از زمان شکل‌گیری تلاش‌های جمعی مشروطه‌خواهی در برخی شهرها مانند تبریز، قم و تهران تا پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های سیاسی واجتماعی جامعه ایران، چگونگی نقش‌آفرینی مردم درسرنوشت خود بوده است. برای تحقق حضور واقعی مردم در صحنه اداره کشور به عنوان یک حق طی قرن گذشته و بویژه در دهه 50 مردم شهدای زیادی تقدیم کرده‌اند، شاید بتوان گفت برای برخی مردم حضور در انتخابات یادآور شهدای عزیزی است که سرافرازی این مرز و بوم را طلب کرده‌اند. محصول مبارزات و تلاش‌های جمعی منجر به پیروزی انقلاب اسلامی و واگذاری امور مردم به مردم بود و این حضور مردم برای تعیین سرنوشت خود در قانون اساسی در اصول مختلف تبلور عینی یافته است.
حضور چندسطحی مردم در اداره امور جامعه بدون شک در اسلام هم به عنوان بخشی از حق مردم نمایان است. در این میان بی‌تردید نزدیک‌ترین نحوه حضور مردم برای تعیین سرنوشت خویش و اداره جامعه در انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا عینیت می‌یابد. تصمیمات و رفتارهای نمایندگان مردم در شوراهای شهر سریع‌تر از دیگر سطوح نمایندگی از قبیل خبرگان رهبری، ریاست‌جمهوری و مجلس شورای اسلامی بر زندگی مردم تأثیرگذار است. به عبارت روشن‌تر در سطح شهرها و بویژه شهرهای بزرگ زندگی مردم بشدت تحت تأثیر نحوه تصمیم‌گیری مقررات‌گذاری، سیاستگذاری، نظارت و هماهنگی شورای شهر است. جهت‌گیری نمایندگان مردم در شهرها در برنامه و بودجه تحولات آینده شهر را رقم خواهد زد، بی‌شک آینده شهر محصول نحوه اندیشیدن نمایندگان مردم و چگونگی تلقی آنها از اداره شهر در سطوح منطقه‌ای، ملی و جهانی خواهد بود، شورای شهر از طریق برنامه و بودجه شهری 5 ساله و سالانه، جهت‌گیری روندهای آینده شهر و شهروندان را رقم خواهد زد. به همین دلیل است که بیشترین بحث‌ها و گفت‌وگو‌های عملیاتی شورا به شیوه برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی و جهت‌گیری برنامه و بودجه اختصاص می‌یابد. اصلاً یکی از نتایج بسیار مهم شوراهای شهر بویژه در تهران برنامه‌محور کردن شهر و شهرداری است. در شهر تهران در دوره سوم شورای شهر، برای اولین بار به طور رسمی برنامه 5 ساله شهر و شهرداری تهیه، تصویب و ابلاغ شد. هر چند بعد از 5سال درباره میزان موفقیت دراجرای برنامه 5 ساله اول بخصوص در احکام کیفی و اجتماعی و همچنین احکام مربوط به رابطه شهرداری و مدیریت شهری، قوه‌مجریه و مقننه جای بحث و تلاش بیشتر بود. ولی همین که با محوریت شورای شهر تهران در دوره سوم، مدیریت شهری تهران توانست برای اولین بار دارای برنامه 5 ساله شود، خود گام اساسی و مهمی بود. در دوره سوم شورای شهر تهران گرایش‌های سیاسی گوناگون در شورا نماینده داشتند، با وجود تفاوت در اندیشه سیاسی، محصول گفت‌وگوهای نمایندگان مردم در شورای شهر باور عمیق و قوی  به برنامه‌محوری مدیریت شهری بود. همین باور مبنایی بود که بعد از گفت‌وگوهای متنوع در دوره سوم بین مدیران شهرداری و اعضای شورا، برنامه 5 ساله اول تصویب و ابلاغ شد.
در دوره چهارم، شورای شهر تهران بعد از جلسات اولیه انتخاب هیات‌رئیسه و کمیسیون‌های شورای شهر و انتخاب شهردار،  اولین و مهم‌ترین دستور کار خود را به بررسی برنامه 5 ساله دوم شهرداری اختصاص داد، برنامه 5 ساله دوم شهرداری سبب تسلط بیشتر اعضای محترم شورای اسلامی شهر برکارکردهای شهرداری و همچنین مهم‌ترین نارسایی‌های شهر و مختصات آن شد. محتوای هرکدام از احکام برنامه در پی حل گوشه‌ای از نارسایی‌های شهر تهران بود. باتوجه به اینکه برخی احکام برنامه 5 ساله دوم شهرداری به کلیات بودجه شهرداری بویژه بخش درآمدی اختصاص داشت، خوشبختانه اعضای محترم دوره چهارم شورای شهر بر ابعاد بودجه‌ای شهر تهران به‌خوبی و سرعت تسلط پیدا کردند. بعد از برنامه 5ساله دوم شهرداری، شورا وارد بحث متمم بودجه 1392 و بودجه سنواتی سال 1393 شد و این فشار سنگین سبب گفت‌وگو‌ها و بحث‌های ریشه‌ای کارشناسی بین اعضا و مدیران شهرداری، مشاورین و کارشناسان شد.
این عوامل سبب شده دوره چهارم شورا هم از حیث تعداد و کارکرد و هم از ابعاد آگاهی و تسلط بر شهر تهران متفاوت‌تر از دوره‌های پیشین شود، این تفاوت بویژه درباره میزان ورود اعضای شورا به طرح‌ها و لوایح ارسالی و همچنین پرسش و پاسخ نظارتی از شهردار و مدیران شهری بسیار پررنگ‌تر است، می‌توان این را بلوغ کارکردی و رفتاری شورای شهر نامید. پختگی ناشی از هم‌افزایی دوره‌های گذشته مدیریت شهری و شورای شهر سبب طرح سوالات و موضوعات متعدد شده، این مهم نیاز به دگرگونی در نحوه ارائه اطلاعات شهرداری را نیز طلب می‌کند. همچنین باید توجه شود بحث‌های مطرح شده به نحوی مدیریت شود که به پایداری و توسعه شهر منجر شود و خدای ناکرده سبب جدال‌های بی‌بنیان و بی‌اساس سیاسی نشود. این خود پختگی و سعه‌صدر بیشتر مدیریت شهری و شورا را طلب می‌کند که به امید پروردگار و ذیل منویات و رهنمودهای مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای شورای شهر تهران و مدیران شهری باید راهبری و هدایت شود.گفت‌وگو و بحث و پرسش و پاسخ مهم‌ترین ویژگی و مولفه شورای شهر است. از لابه لای این مذاکرات که اتفاقاً مطابق با قانون باید علنی باشد، موضوعات مهم و محوری متعدد احصا می‌شود، هرچند کارکرد شورا در قالب مذاکره و مشارکت جمعی نمایان می‌شود اما لازم به ذکر است ما نمایندگان مردم در شورا توجه داشته باشیم که شیوه مذاکره نباید منجر به کاهش اعتماد شهروندان و ناامیدی آنان شود، شهروندان با هزاران امید و آرزو در این شهر چشم به اندیشه و گفتار و کردار شورای شهر و مدیریت شهری برای حل مشکلات زندگی خود دوخته اند، آنها به تفاهم، همبستگی، تعامل، شفافیت، اجماع‌گرایی و رعایت اخلاق اسلامی در مدیریت شهرداری و شورا باور دارند، همانطور که گفته شد، مذاکره و جدال اندیشه‌ای برای اداره شهر ویژگی ساختاری شورای شهر است ولی گفتمان غالب باید در شورای شهر تهران برای بهبود کارکرد مدیریت شهری و تحقق توسعه پایدار شهر باشد، نه شورا عرصه مناقشات سیاسی و گروهی باشد. لازم است زمانی که درجلسات علنی شورای شهر به گفتار می‌پردازیم، ضمن انجام وظیفه قانونی و حقوقی خود به تلاش‌های جمعی برای تحقق مردمسالاری که ریشه‌ای صد ساله دارد و برای آن تلاش‌های گوناگونی شده، اقدام کنیم و به یاد داشته باشیم که توسعه پایدار شهر تهران بر مبنای کارجمعی و اصول اسلامی باید پیش برود.
*عضو شورای اسلامی شهر تهران