گروه فرهنگ و هنر: در یک سالی که از شهادت سپهبد قاسم سلیمانی می‌گذرد، کتاب‌های متعددی حول محور این شهید بزرگوار از سوی ناشران و نویسندگان مختلف منتشر شده است که هر کدام با نگاهی متفاوت به ابعاد گوناگون شخصیت حاج‌‌قاسم پرداخته‌اند. نویسندگان آثار با هدفگذاری‌های متنوع، سعی در جذب مخاطبان با سلایق گوناگون داشته‌اند و برخی از آنان در راستای رسیدن به این هدف موفق هم بوده‌اند. اما انتشارات «راه‌یار» بتازگی با انتشار چند کتاب با محوریت خاطرات مردم شهرهای مختلف از ایام تشییع باشکوه شهید قاسم سلیمانی، سعی در انتشار آثار متفاوتی در وصف شهید قاسم سلیمانی داشته که بسیار مورد توجه مخاطبان قرار گرفته است. به همین بهانه در ادامه روایت محمد حکم‌آبادی (نویسنده و پژوهشگر تاریخ شفاهی) از این مجموعه آثار از نظرتان می‌گذرد: از کاظمین که به کربلا و نجف و اهواز بروی، از آنجا به مشهد و بعد تهران، یه تُک‌پا هم زیارت حضرت معصومه(س) و آخرِ سر هم کرمان، می‌شود 4224 کیلومتر. کتاب‌های رده‌ «آیین‌های انقلاب اسلامی» که توسط انتشارات «راه یار» منتشر شده، همراه‌تان می‌کند با مردم در این 4 هزار و 200 کیلومتری که حاج‌قاسم سلیمانی و سایر شهدای مقاومت تشییع و بدرقه شدند؛ از کاظمین تا کرمان. کتاب «یزله بر دجله» خاطرات مردم عراق از تشییع پیکر شهدای مقاومت، بیشتر از همه به دلم نشست؛ هم روایت‌ها متنوع بود و هم قلم خوبی داشت. علاوه بر اینها، گاهی استفاده از زبان عربی و گویش عراقی متن را خوشمزه‌تر کرده بود. شاید برای منی که چندین بار به عراق سفر داشتم، شارع‌الرسول تا حرم خیلی ملموس بود. اطلاعاتی ‌هم که از فضای سیاسی عراق دستت را می‌گیرد، مزید بر علت شد. فکرش را می‌کردید که مراجع تقلید نجف به پیشواز پیکر شهدا در حرم امیرالمومنین(ع) رفته باشند و آنجا‌ هم نماز بر پیکر شهدا، همراه شده باشد با اشک و ناله؟ از خواندن کتاب خیلی لذت بردم، البته گاهی خاطرات گیج‌کننده می‌شد و باید برمی‌گشتم و دوباره می‌خواندم. «بر شانه‌های کارون» خاطرات مردم اهواز است؛ نخستین شهری که در ایران میزبان پیکر شهدای مقاومت بود. کنار ازدحام مردم و فضاسازی خوب روز تشییع، پرداختن به بوم خوزستان و رسم و رسومات‌شان مثل عشیره‌ها، روایت‌ها را شیرین‌تر کرده است. حاج‌قاسم هم در دهه 60 توی اهواز بوده و هم در سیل‌های اخیر کنار مردم. توقعم این بود که خاطراتی از این روز‌ها با تشییع حاج‌قاسم تلفیق شود ولی ندیدم. گاهی تکرار خاطرات روز تشییع برایم خسته‌کننده بود. خاطرات مردم سبزوار‌ هم «سردار سربدار‌ها» نام دارد. شروعش مزین شده به نام شهدای مدافع حرم و خاطرات همسران شهدا از حاج‌قاسم سلیمانی. جای تعجب دارد در شهری که حاج‌قاسم هیچ‌ وقت رسما حضور نداشته، اینقدر فعالیت و مراسم برگزار شده. در روند کتاب، خاطرات گفتمان‌سازی مثل فعالیت‌های فرهنگی و منش حاج‌قاسم به چشم می‌خورد. یکی از نقاط قوت کتاب، مصاحبه با پاسدار‌ها بود که در بقیه کتاب‌ها ندیدم. مانند «بر شانه‌های کارون» گاهی حس می‌کنی راوی‌ها، همه قشر مذهبی هستند. نداشتن فصل‌بندی هم یکی از نقاط ضعف کتاب است. کتاب به خاطرات اهالی سبزوار که به تهران و مشهد سفر کردند هم اشاره می‌کند و خاطرات جالبی هم از تشییع پیکر شهدا نقل کرده است.

«حافظ دل‌ها» چهارمین کتاب انتشارات «راه یار» در رده «آیین‌های انقلاب اسلامی» است که به خاطرات اهالی شیراز پرداخته است. فصل اول به خاطرات سفر حاج‌قاسم به شیراز می‌پردازد و در همین قدم اول، مخاطب جذب کتاب می‌شود. در ادامه، پرداختن به سفر مردم شیراز به کرمان دوباره قله‌ای شده که مخاطب را مشتاق به خواندن ادامه خاطرات می‌کند. خاطرات شهدای شیرازی هم که در تشییع کرمان جان خود را از دست دادند، خمیرمایه خوبی برای کتاب بوده که حقیقتا خوب ورزَش دادند و توی کتاب آورده‌اند. غرق خواندن کتاب بودم که روایت‌های زنانه توجهم را جلب کرد. به راوی‌ها دقت کردم. فصل ۲ و ۳ تعداد راوی‌های خانم زیاد بود و خسته‌کننده، البته خاطرات گفتمان‌ساز خوبی هم در فصل یک و در ادامه به نقل از معلم‌ها و مادر‌ها روایت شده است. گاهی ارتباط خاطرات را با شیراز نمی‌فهمیدم. به نظرم تعدادی از خاطرات شروع خوبی نداشت. از حق نگذریم‌ پاورقی‌های خوبی هم داشت. در مجموع دست مریزاد به همه دست‌اندرکاران این کتاب‌ها. پروسه تحقیق و تدوین و چاپ این کتاب‌ها که یک ماهه انجام شده، فرصت بسیار کمی‌ است. این کار توان عملیاتی محققان و فعالان تاریخ شفاهی را بخوبی نشان می‌دهد.

***

روایت سبزواری‌ها از سردار سربدارها