گروه اقتصادی: پس از چند هفته از آغاز آلودگی‌ شدید هوا در کلانشهرهای کشور از جمله شهر تهران، قطعی برق هم به چالش دیگری برای مردم تبدیل شده است. طی هفته‌های اخیر نقش «استفاده نیروگاه‌ها از سوخت مازوت برای تولید برق» در آلودگی هوا به شکل پررنگی مطرح شد. استفاده نیروگاه‌ها از مازوت را البته مقامات دولتی هم تایید کردند. حتی بیژن زنگنه، وزیر نفت هم با تایید استفاده برخی نیروگاه‌ها از مازوت برای تولید برق، وزارت نفت را ناچار از تحویل مازوت به نیروگاه‌ها اعلام کرد. 

 

* روایت دولت از دلیل آلودگی‌های اخیر

آنچه از مجموع اظهارات مقامات دولتی برمی‌آید، علت آلودگی هوا در هفته‌های گذشته، رشد شدید مصرف گاز در کشور بویژه در بخش خانگی است. با توجه به اینکه نیروگاه‌های حرارتی سهم زیادی در تولید برق کشور  دارند، افزایش همزمان مصرف گاز و برق از یک سو باعث افزایش نیاز نیروگاه‌ها به گاز و از سوی دیگر باعث کاهش گاز ارسالی به نیروگاه‌ها شده است. طبق اعلام مسؤولان دولت، وزارت نفت در این شرایط ناچار از جایگزین کردن مازوت به جای گاز برای تامین سوخت نیروگاه‌ها و حفظ تولید برق شده است. استفاده نیروگاه‌ها از مازوت به جای گاز به منظور تولید برق در نهایت باعث تشدید آلودگی هوا در هفته‌های اخیر شد. این مشهورترین روایتی است که مسؤولان در روزهای اخیر برای تشریح دلیل آلودگی هوا ارائه کردند. 

قطعی برق در بخش نسبتا وسیعی از کشور در روزهای اخیر اما موضوع مدیریت انرژی در کشور را وارد مرحله جدیدی کرد. سه‌شنبه هفته جاری بود که برق مناطقی از کشور با قطعی نسبتا طولانی همراه شد. قطعی برق البته درست یک روز پس از اظهارات رئیس سازمان محیط‌زیست مبنی بر «ترجیح قطعی برق نسبت به استفاده از مازوت برای تولید برق» اتفاق افتاد. 

 

* قطعی برق هم به آلودگی هوا اضافه شد

دوشنبه هفته جاری معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در برنامه‌ای تلویزیونی با اشاره به آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور افزود: اکنون علت اصلی آلودگی هوا، افزایش غلظت ذرات معلق کمتر از 5/2 میکرون است که عامل اصلی ایجاد آن استفاده از سوخت‌های فسیلی بویژه گازوئیل در خودروهای دیزلی و مازوت در صنایع سنگین و نیروگاه‌هاست. 

عیسی کلانتری اظهار داشت: امسال مصرف گاز در بخش خانگی ۱۵ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است که علت این موضوع می‌تواند شیوع ویروس کرونا باشد، زیرا بر اساس توصیه‌های بهداشتی در ادارات، مراکز تجاری و منازل در و پنجره‌ها برای تهویه هوا تا حدودی باز است و این سبب می‌شود گرمای هوا با سرمای بیرون تبادل شود. 

وی افزود: با افزایش مصرف گاز در کشور، نیروگاه‌ها و کارخانه‌هایی مانند سیمان با کمبود انرژی روبه‌رو شده‌اند از این‌رو ناچار هستند که مازوت یا گازوئیل مصرف کنند. 

کلانتری تصریح کرد: از سویی وزیر نفت اعلام کرده با توجه به افزایش مصرف گاز در کشور مجبور است برای تولید ۵۰۰۰ مگاوات برق در کشور به نیروگاه‌ها مازوت بدهد، این مقدار ۹‌درصد برق مصرفی کشور است. از نظر من بهتر است که روزی ۲ ساعت خاموشی داشته باشیم اما از مازوت استفاده نکنیم، ما در زمان جنگ هم روزی ۷ تا ۸ ساعت با خاموشی مواجه بودیم. 

قطع برق به دلیل افزایش مصرف گاز را سخنگوی توانیر هم تایید کرد. مصطفی رجبی‌مشهدی در گفت‌وگو با صداوسیما درباره علت قطعی برق در برخی مناطق کشور گفت: به رغم همه تلاش وزارت نفت برای تامین سوخت نیروگا‌ه‌های کشور، به دلیل افزایش مصرف گاز و برق بویژه در بخش خانگی و تجاری، محدودیت‌هایی برای تحویل سوخت به نیروگاه‌ها به وجود آمد اما خوشبختانه با اقدامات اصلاحی که در حال انجام است، این مشکل در حال حل شدن است. 

 

* ناگهان رمز ارزها مقصر قطعی برق شدند

پس از بالا گرفتن بحث‌ها و ابهامات درباره علت قطعی برق، از روز گذشته ناگهان فضاسازی رسانه‌ای سنگینی برای نسبت دادن قطعی برق به استخراج رمزارز در کشور آغاز شد. سخنگوی توانیر روز گذشته در گفت‌وگوی تصویری با شبکه خبر از محدود کردن مراکز استخراج رمزارز برای کاهش مصرف برق و جلوگیری از قطعی برق خبر داد. رجبی‌مشهدی گفت: برای کنترل مصرف برق، جریان برق چند بانک و نهاد پرمصرف را قطع کردیم تا بتوانیم مصارف خانگی را مدیریت کنیم. سخنگوی توانیر همچنین اعلام کرد: مراکز استخراج رمز ارز مجاز و برخی صنایع را محدود کردیم. 

همچنین مدیرعامل شهرک‌های صنعتی تهران عصر سه‌شنبه در جمع خبرنگاران با انتقاد از قطع ناگهانی برق واحدهای تولیدی و خسارت شدید آنها گفت: از متولیان برق می‌خواهیم قبل از قطع برق به شهرک‌های صنعتی اطلاع دهند؛ با برنامه‌ریزی و تعامل می‌شود خسارات را به حداقل رساند. 

صابر پرنیان با معرفی استخراج رمز ارز به عنوان عامل قطعی برق گفت: کم کردن دغدغه تولیدکنندگان و حفظ اشتغال، مهم‌تر از استخراج رمز ارز در شهرک‌هاست. 

اوج این فضاسازی‌ها اما مربوط به اظهارات رئیس دفتر روحانی بود. محمود واعظی روز گذشته در حاشیه جلسه هیأت دولت گفت: اینکه گفته می‌شود دولت از بیت‌کوین استفاده می‌کند جفاست، دولت که وارد این مسائل نمی‌شود. در یک سال گذشته و با فشارهایی که وجود داشت، دستگاه استخراج بیت‌کوین به صورت قاچاق وارد کشور شده بود و در مکان‌های مختلف استفاده می‌شد و به دولت فشار وارد شد و بر همین اساس در کمیسیون‌های دولت مطرح شد و به دولت رسید تا بتوانیم این موضوع را قانونمند کنیم، به‌ گونه‌ای که باید از وزارت صمت مجوز گرفته شود و وزارت نیرو نیز تعیین کند که چگونه استفاده کنند. 

وی افزود: امروز در دولت ادعا شد علاوه بر آنهایی که اجازه گرفتند، در برخی مرغداری‌ها در حال استفاده از دستگاه استخراج بیت‌کوین هستند و آقای رئیس‌جمهور دستور دادند وزارت اطلاعات و وزارت کشور با جدیت دنبال کنند و اگر اشخاصی در حال استفاده از آن هستند، با جدیت با آنها برخورد شود. 

دولت اما در حالی استخراج رمزارز را عامل قطعی برق معرفی می‌کند که طبق آمارهای رسمی، استخراج رمز ارز (ماینینگ) در کشور سهم بسیار ناچیزی از مصرف برق کشور دارد. 

با وجود روند عادی افزایش مصرف برق و گاز، مسؤولان دولت توضیح دقیقی از علت قطعی برق ارائه نمی‌دهند. در این میان البته اظهارات متناقض دولتمردان در موضوع قطعی برق و شفاف نبودن رقم دقیق مصرف گاز، شائبه‌ها درباره علت اصلی وقایع اخیر را تشدید کرده و موجب سوءاستفاده رسانه‌های بیگانه از این نابسامانی‌ها شده است. انتظار می‌رود دولتمردان ضمن اتخاذ هر چه سریع‌تر تدابیر لازم برای حل مساله قطعی برق و آلودگی هوا، موضوع را به طور کامل و دقیق برای مردم تشریح کرده و به شائبه‌های ایجاد شده در این زمینه پاسخ دهند.

***

چند درصد برق کشور برای ارزکاوی مصرف می‌شود؟

رئیس کارگروه ماینینگ انجمن بلاک‌چین ایران اما نسبت به اظهارات مسؤولان وزارت نیرو که انگشت اتهام خاموشی را به سمت استخراج‌کنندگان رمزارز نشانه گرفتند واکنش نشان داد. محمدرضا شرفی در گفت‌وگو با «وطن امروز» در این رابطه، اظهار داشت: مصرف برق اکوسیستم ماینینگ کشور، قریب به 310 مگاوات بر ساعت است که در برابر رقم کل مصرف کشور بسیار پایین است. وی افزود: مصرف برق کشور در دوره کنونی تقریبا به صورت میانگین‏، حدود 36 تا 38 هزار مگاوات در ساعت است. این رقم مصرف در پیک تابستان تا رقم 58 هزار مگاوات هم می‌رسد، بنا بر این رقم 310 مگاوات مصرف ارزکاوها نمی‌تواند باعث خاموشی‌های اخیر باشد. رئیس کارگروه ماینینگ انجمن بلاک‌چین ایران اظهار داشت: میزان مصرف و افزایش مصرف برق کشور متناسب با سال‌های گذشته بوده و اتفاق جدیدی در این رابطه رخ نداده است. به صورت تقریبی سالانه 2200 مگاوات افزایش مصرف برق را در کشور شاهد هستیم که در سال جاری هم این سناریو تکرار شده است. شرفی گفت: امسال 2500 مگاوات افزایش مصرف برق داشتیم، با فرض اینکه قریب به 300 مگاوات هم به ارزکاوی اختصاص داده شده، چگونه می‌توانند خاموشی‌ها را مرتبط با ارزکاوی بدانند؟ این فعال در حوزه رمزارزها اظهار داشت: نباید فراموش کنیم که اساسا مصرف برق کنونی کشور نزدیک به نصف میزان مصرف پیک کشور در تابستان است. قله مصرف در زمستان جاری حدود 36 تا 38 هزار مگاوات بود در حالی ‌که در تابستان 58 هزار مگاوات بوده، پس چگونه امکان دارد که رشد تقاضای ناشی از ارزکاوی باعث خاموشی شود. شرفی درباره حضور چینی‌ها برای استخراج رمزارز در رفسنجان گفت: کاری که این افراد انجام می‌دهند با تمام نقدهایی که امروز رسانه‌ها به آنها وارد می‌کنند بر اساس قوانین روز کشور صورت گرفته و غیرقانونی نیست. مشکل اینجاست که دولت تسهیلات ویژه‌ای درباره استخراج رمزارز در مناطق آزاد و ویژه داده ولی این خدمات و تسهیلات در سرزمین اصلی وجود ندارد. شرفی اظهار داشت: باید این موضوع شفاف شود که ارزکاوها بیشترین تعرفه برق کشور را پرداخت می‌کنند، هم‌اکنون تعرفه ارزکاوی 960 تومان به ازای هر کیلو وات بر ساعت است، تعرفه خانگی 300 تومان، صنعتی 100 تومان و تجاری 350 تومان است. وزارت نیرو می‌تواند با درآمدی که از این تعرفه‌ها دارد اقدام به اصلاح شبکه توزیع برق کشور کند. وی افزود: هم‌اکنون 280 مگاوات از 310 مگاوات مصرف برق ارزکاوی کشور در مناطق ویژه و آزاد مصرف می‌شود که باید دولت با تدبیری شرایط یکسانی را برای این صنعت در سراسر کشور ایجاد کند. وی در پایان گفت‌وگوی خود با اعلام آلودگی هوا ناشی از سوختن مازوت، اظهار داشت: هم‌اکنون چندین نیروگاه بزرگ 2 هزار مگاواتی کشور از سوخت مازوت استفاده می‌کنند که به نظر می‌رسد با کمتر مصرف کردن هم وزارت نیرو نتواند باعث تعطیلی آنها شود، زیرا سهم بسزایی در تامین برق کشور دارند.